European Newsroom : Hoe dpa samenwerkt met dubieuze media op de Balkan

European Newsroom – Het Duitse persbureau krijgt financiering van de Europese Commissie en gaat dus moeilijke partnerschappen aan in de Westelijke Balkan. Wat voorheen in Duitsland nauwelijks bekend was, zorgt voor veel kritiek van experts.

Het project heet European Newsroom. Momenteel richten 16 Europese persbureaus een gezamenlijk kantoor in Brussel op. Het grote project werd geïnitieerd door de directeur van het Duitse persbureau Peter Kropsch. Volgens een haalbaarheidsstudie waarvoor Kropsch verantwoordelijk is, moet de gedeelde infrastructuur de kwaliteit van de inhoud verhogen en leiden tot “kostensynergieën” . Op 1 juli gaat het kantoor open.

Het project is een opmerkelijke stap voor het Europese perslandschap. Want de bureaus die meedoen zijn een centrale distributiegroep in de berichtenstroom. Iedereen die grote Duitse nieuwssites zoals t-online of Der Spiegel bezoekt , krijgt daar ook altijd berichtgeving van bureaus. Wat het CBP vanuit Brussel meldt, is meestal het eerste en vaak zelfs het enige bericht dat de gewone nieuwsconsument over een EU-besluit leest. Juist omdat de rol van het bureau zo belangrijk is, ontstaan ​​er nu twijfels over het newsroomproject.

Het Duitse Persagentschap (dpa) bundelt de krachten met andere zwaargewichten zoals Agence France-Presse en het Spaanse Agencia EFE voor het grote project, en ook het Italiaanse ANSA is betrokken. De agentschappen krijgen over een periode van twee jaar 1,76 miljoen euro van de Europese Commissie om gedeelde gebouwen op te zetten. Ook zullen er evenementen en trainingen plaatsvinden. Dit werd in november publiekelijk bekend gemaakt .

Het geld komt uit de begroting van de EU-Commissie voor public relations , waaruit ook de Euronews-zender geld ontvangt. In ruil voor de geldinjectie zullen de correspondenten van de agentschappen een tweewekelijks nieuwsoverzicht produceren met een “pan-Europees perspectief op de EU-politiek”.

Hoe de gelden aan de agentschappen worden uitbetaald, is vastgelegd in een financieringsovereenkomst met de Europese Commissie ( hier te downloaden ). netzpolitik.org heeft het contract en andere documenten bekeken in een onderzoekssamenwerking met het mediamagazine ZAPP van de NDR . Ze komen uit een verzoek om vrijheid van informatie aan de Europese Commissie .

De Europese Commissie wil de samenwerking tussen de pers ondersteunen via de European Newsroom. “De toegang van burgers tot hoogwaardige informatie zal ook worden versterkt”, zei commissaris Thierry Breton afgelopen november .

Onafhankelijkheid met vraagtekens

Maar de mix van opdrachtwerk en redactioneel werk zorgt voor irritatie. Omdat het EU-geld bedoeld is om het werk van de journalisten te financieren, maar gekoppeld is aan specifieke diensten voor de Commissie. Hoe waarborgen de agentschappen hun onafhankelijkheid van de Europese Commissie wanneer zij hen betaalt voor nieuws?

Vanuit het oogpunt van Reporters Zonder Grenzen is er een duidelijke voorwaarde voor zo’n zakelijke connectie. “De Commissie moet de agentschappen te allen tijde volledige redactionele onafhankelijkheid garanderen”, zegt Christian Mihr, algemeen directeur van Reporters Without Borders Duitsland. “Het zou vanzelfsprekend moeten zijn en we hopen dat beide partijen daarvan het bewijs zullen leveren.”

Sommige partners schudden ook hun hoofd. Het geld van het project gaat naar staats- of staatsgerelateerde persbureaus uit de landen van de Westelijke Balkan, waaronder Tanjug uit Servië en ATA uit Albanië. Deze worden gecontroleerd door hun regeringen en niet onafhankelijk, waarschuwt mediarechtenexpert Flutura Kusari van het European Centre for Press and Media Freedom in Leipzig. “PR-bureaus verdienen geen steun uit EU-fondsen.”

De Europese Commissie vergoedt 80 procent van de kosten

De “European Newsroom” krijgt haar hoofdzetel in het gebouw van het Belgische persbureau Belga in het centrum van Brussel. Daarnaast biedt het project de betrokken agentschappen banen in het dpa-kantoor in de Palace Residence, een art-decokantoorgebouw pal naast het hoofdkantoor van de Raad en de Commissie in de Brusselse EU-wijk, aldus dpa.

Van daaruit worden nieuwsoverzichten gemaakt en op een aparte website gepubliceerd . Volgens dpa gaat het om korte fragmenten uit rapporten van bureaus over EU-onderwerpen, die met vertraging en met verwijzing naar de desbetreffende dienst van het bureau worden gepubliceerd. Het nieuwsoverzicht wordt samengesteld door twee speciaal ingehuurde dpa-medewerkers die ook verantwoordelijk zijn voor de organisatorische werking van de redactie.

dpa beheert al enkele maanden nieuws namens Facebook . Dit werk, dat wordt uitgevoerd door een team van 15 in Duitsland, wordt echter uitgevoerd door de dochteronderneming dpa-Infocom, strikt gescheiden van de dpa-redactie.

Volgens het financieringscontract vergoedt de Europese Commissie de betrokken agentschappen 80 procent van hun kosten. Dit kunnen salarissen zijn, maar ook reiskosten en uitrusting. Volgens EU-informatie gaat iets minder dan de helft van het geld naar dpa, de rest wordt verdeeld onder de andere instanti

De rekeningen geven de Commissie inzicht in de werkzaamheden van de agentschappen. De subsidieovereenkomst stelt de Commissie ook in staat, zoals gebruikelijk bij EU-subsidies, “technische en financiële controles en audits” uit te voeren.

Desgevraagd benadrukte de Brusselse overheid dat financieel toezicht op het gebruik van haar financiering een wettelijke verplichting en gangbare praktijk is. Een woordvoerder van de Commissie verwijst naar het redactionele handvest, dat is opgenomen in de financieringsovereenkomst. Daarin staat dat ontvangers van gelden “onafhankelijk moeten blijven van instructies, bedreigingen of eisen van EU-organen, lidstaten of andere staten of instellingen”.

Het hoofd corporate communicatie bij dpa, Jens Petersen, ziet “geen manier om de berichtgeving van de bureaus die betrokken zijn bij de enr [European Newsroom, red.]” te beïnvloeden. Elk bureau produceert zijn diensten onder eigen verantwoordelijkheid voor de inhoud, het project biedt alleen ruimtelijke en technische infrastructuren die gezamenlijk kunnen worden gebruikt.

Op de vraag hoe dpa zorgt voor de in de journalistiek gebruikelijke scheiding tussen redactiewerk en economische belangen, antwoordt dpa Group-woordvoerder Petersen onder verwijzing naar het dpa-statuut. Daarin staat in paragraaf 5: “Het bedrijf vervult zijn taak onpartijdig en onafhankelijk van de invloed van politieke partijen, ideologische groepen, zakelijke of financiële groepen en overheden.”

Geen rapportage in strijd met “goede zeden”

Het financieringscontract tussen de Commissie en de agentschappen bevat formuleringen die mensen aanzetten tot nadenken. Het eerder genoemde redactiecharter stelt kwaliteitsnormen die diep in het redactiewerk gaan. Betrokken instanties moeten bijvoorbeeld “alles vermijden dat op legitieme wijze de goede smaak of de goede zeden zou kunnen beledigen, tot misdaad of rellen zou kunnen leiden, of dat kijkers of luisteraars zou kunnen beledigen.”

De kwaliteitsnormen verbieden ook “misbruik van de gevoeligheden van het publiek, religieuze opvattingen en/of overtuigingen van personen die tot een bepaalde religie of denominatie behoren”. Bureaus moeten ook “geen technieken gebruiken om het publiek te beïnvloeden zonder dat ze zich ervan bewust zijn”.

Met deze formuleringen zorgt de Commissie ervoor dat aan professionele normen wordt voldaan, benadrukt de woordvoerder. “Journalisten zijn volledig vrij in hun beslissingen en mogen geen politieke instructies krijgen voor hun dagelijkse werk.”

Waarom de EU-commissie überhaupt kwaliteitsnormen vaststelt, kan te maken hebben met enkele van de deelnemende persbureaus. Dit wordt vooral duidelijk met het voorbeeld van Tanjug. Voorheen het officiële persbureau van Joegoslavië, is het lange tijd een aankondigingsorgaan van de Servische staat geweest. Het is nu in particuliere handen en sinds 2020 wordt het bureau gerund door Tačno, een bedrijf dat nauwe banden heeft met de regering van president Aleksandar Vučić.

Terwijl de Servische regering de toegang tot informatie voor kritische journalisten beperkt, geeft ze de voorkeur aan regeringsgezinde media met royale subsidies, bekritiseert Reporters Without Borders . Hoogwaardige onderzoeksjournalistiek is bijna uitsluitend online en in sommige onafhankelijke media beschikbaar.

Bij Tanjug, dat overheidsgeld ontving, is volgens een rapport van het Balkan Investigative Reporting Network weinig ruimte voor kritisch onderzoek en evenwicht. Tanjug rapporteert vooral in het voordeel van de regerende partij, zegt de Servische journalist Marija Vučić van het factcheckportaal Raskrikavanje. “Je vindt er nauwelijks kritische artikelen.” Erger nog, Vučić haalt gevallen aan van flagrant valse rapporten die door Tanjug worden verspreid.

Bijvoorbeeld een vermeende quote van de burgemeester van Kiev. Vitali Klitschko vergeleek de oorlog van Rusland tegen Oekraïne met die van de Albanese bevolking tegen hun ‘Servische bezetters’, meldde Tanjug eind mei, daarbij verwijzend naar een nieuwsportaal van de Albanese diaspora. Dit kan voor opwinding zorgen in Servië, dat vecht tegen de onafhankelijkheid van zijn voormalige provincie, het Albanees sprekende Kosovo.

Het citaat verspreidde zich snel in de Servische media. “Schandalig” noemt een online portaal het , immers zelfs de Servische minister van Binnenlandse Zaken Aleksandar Vulin veroordeelde de uitspraak.

Alleen: het citaat is waarschijnlijk fictief. In een Facebook-bericht ontkent Klitschko ooit een dergelijke verklaring te hebben afgelegd. Ook een factcheck door Raskrikavanje doet hier sterke twijfels over bestaan. Het Albanese portaal waarvan het bericht afkomstig is, heeft geen afdruk en het artikel noemt geen auteurs. Waar het citaat vandaan moet komen, is niet helemaal duidelijk.

“Zal het imago van de EU op de Balkan ernstig schaden”

Tanjug is berucht in Servië vanwege twijfelachtige rapporten en openlijke partijdigheid, kritiek op verenigingen van Servische journalisten. Het is dan ook onbegrijpelijk dat het bureau op de Europese redactie staat. De verenigingen protesteren daarom publiekelijk tegen de toewijzing van fondsen door de EU-commissie – maar hun oproep is tot dusver buiten Servië ongehoord gebleven.

Bij dpa is er uiteraard weinig bewustzijn van het probleem. Hoewel de haalbaarheidsstudie van de dpa korte beschrijvingen bevat van Tanjug en andere overheidsinstanties uit de Balkanlanden, is er geen kritische presentatie van hun redactionele werk.

dpa communicatiechef Petersen verwijst naar het redactiestatuut van de European Newsroom, dat feitelijke en onafhankelijke berichtgeving eist. “Mocht dit statuut na de start op 1 juli 2022 worden geschonden, dan zullen de desbetreffende gevallen individueel worden onderzocht, beoordeeld en zo nodig worden maatregelen getroffen die kunnen leiden tot uitsluiting uit het project.”

Ondanks de toezeggingen zijn de experts sceptisch. Het is van groot belang dat de agentschappen die betrokken zijn bij de European Newsroom onafhankelijk zijn en niet onderhevig zijn aan staatsinvloed, benadrukt Christian Mihr van Reporters Without Borders. “Ze moeten de hoogste normen toepassen op hun werk, op de basisregels van journalistieke ethiek en due diligence.”

Mediarechtenexpert Kusari waarschuwt ook dat de EU voorzichtig moet zijn met aan welke nieuwsorganisaties in de regio ze geld uitdeelt. “Deze belangrijke taak toevertrouwen aan persbureaus, die worden gezien als spreekbuis van regeringen, zal het imago van de EU op de Balkan ernstig schaden en deze agentschappen een Europees platform geven dat ze niet verdienen.”

“In plaats daarvan zouden EU-fondsen moeten worden besteed aan projecten die onafhankelijke en professionele journalisten samenbrengen die zich houden aan ethische normen”, zegt de advocaat van het European Centre for Press and Media Freedom. “Er zijn veel onafhankelijke, professionele en bekroonde journalisten op de Balkan die uitstekend werk zouden kunnen doen om EU-aangelegenheden te verslaan. Dit zouden de partners van de EU moeten zijn.”