Indignatie redactie 
De Europese Commissie werkt aan een enkele “Europese digitale identiteit” waarmee EU-burgers toegang kunnen krijgen tot openbare en particuliere digitale diensten en online kunnen betalen. Hiermee worden de burgers in de EU een levenslang uniek identificatienummer waarmee hun digitale èn gewone leven gemonitord kan worden.
Ursula von der Leyen, voorzitster van de Europese Commissie, zei in haar Staat van de Unie op 16 september 2020:
“Telkens als een app of website ons vraagt een nieuwe digitale identiteit te creëren of gemakkelijk in te loggen via een groot platform, hebben wij geen idee wat er in werkelijkheid met onze gegevens gebeurt. Daarom stelt de Commissie een beveiligde Europese e-identiteit voor. Een e-identiteit die wij kunnen vertrouwen en die elke burger overal in Europa kan gebruiken om van alles te doen – van belasting betalen tot een fiets huren. Een technologie waarbij we zelf kunnen controleren welke gegevens worden gebruikt en hoe ze worden gebruikt.”
Klinkt veelbelovend, maar zoals zoveel zaken met de Europese Commissie is het niet alleen maar mooi (zoals het altijd gebracht wordt) maar ook zorgwekkend, want een digitale identiteit kan (en als we niet oppassen: zal) gemakkelijk leiden tot een totalitaire staat, waarvan we al op veel vlakken waarschuwende signalen kunnen waarnemen.
Niet alleen de Europese Unie, maar een wereldwijde alliantie van machtige publieke en private actoren (de “heersende elite”) werkt aan een transnationale digitale identiteit voor ieder mens. Dit moet zoveel mogelijk gegevens over het individu bevatten. Alleen op biometrische basis – met gezicht, iris, vingerafdruk – mogen we ons identificeren en op verzoek gegevens vrijgeven. De belofte: we beslissen zelf of we onze gegevens vrijgeven. Critici noemen het ‘window dressing’. Het concept van transnationale digitale identiteit effent de weg naar totale surveillance.
Identiteit is wat ons uniek maakt: een complex begrip met filosofische, religieuze, psychologische en sociale dimensies. In het dagelijks leven gaat het vooral om aspecten van onze identiteit die in het openbare leven belangrijk zijn: Wat zijn onze namen? Waar en wanneer zijn we geboren? Wie zijn onze ouders? Welke opleiding, welke financiële achtergrond, welke vaccinaties hebben we? Waar wonen we? Zijn we veroordeeld voor een misdrijf?
Onze privésfeer is het tegenovergestelde van onze publieke identiteit. Het gaat over persoonlijke aspecten van onze identiteit – over ons lichaam en onze gezondheid; over interesses en vriendschappen; gedachten, gevoelens en seksualiteit. Onze privésfeer is de ruimte waarin we onze persoonlijkheid vrij kunnen ontwikkelen. Een door grondwetten wereldwijd beschermde ruimte, waarover anderen alleen mogen ervaren wat wij hen vrijwillig vertellen.
Identiteitsbeheer is wereldwijd nog steeds volstrekt ontoereikend, zegt Dakota Grüner, hoofd van de ID2020-organisatie in New York City. 250 miljoen kinderen hebben geen geboorteakte, miljoenen vluchtelingen hebben geen papieren. Er is een wildgroei aan virtuele identiteiten op internet, die online oplichters en kinderverkrachters naar beste kunnen gebruiken. En de gezagsgetrouwe burger lijdt onder onnodige controles. Een gebrek aan efficiënte identiteitscontrole kost de wereld jaarlijks honderden miljarden dollars.
ID2020 wil daar verandering in brengen. Een alliantie van hightechbedrijven zoals Microsoft en Accenture, de Rockefeller Foundation, grote hulporganisaties zoals Mercy Corps, CARE en de door Bill Gates gefinancierde vaccinatiealliantie GAVI. Ook de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR is een nauwe samenwerkingspartner, meldt Grüner.
“Identiteit is een mensenrecht. We moeten allemaal kunnen bewijzen wie we zijn”, zegt hij. Eén op de zeven mensen wereldwijd kan echter niet bewijzen wie ze zijn. “Hij of zij is daardoor grotendeels uitgesloten van zorg, onderwijs en bankieren. Tegelijkertijd worstelen wij bevoorrechte mensen met talloze gebruikersnamen en wachtwoorden op internet. Omdat we niet kunnen bewijzen wie we zijn, blijven onze online transacties riskant.” Al deze problemen kunnen volgens hem worden opgelost door het concept van een transnationale digitale identiteit. “Het beschermt ook onze persoonlijke gegevens, die we altijd bij ons hebben en waartoe alleen wij toegang hebben.”
Transnationale digitale identiteit – een verzameling gegevens over ons, opgeslagen met behulp van geavanceerde blockchain-technologie. Een blockchain is een rekeningboek op internet dat zich ook op talloze servers wereldwijd bevindt, dat onder pseudoniem en versleuteld gegevens opslaat. Het manipuleren van de gegevens is volgens de huidige stand van de techniek – zegt men – niet mogelijk. Grüner legt uit dat deze technologie, die ook wordt gebruikt voor de handel in bitcoins, bij uitstek geschikt is voor de zorgen van ID2020. “Als we denken aan digitale identiteit, denken we aan een verzameling documenten en andere persoonlijke informatie.” Hiermee kan het individu bepaalde kenmerken geloofwaardig bewijzen. “Hij kan bijvoorbeeld zijn hbo-diploma, bewijs van vaccinaties, bewijs van kredietwaardigheid of gegevens over zijn dienstverband laten zien.”
Net als de Amerikaanse CIA regering is ook de Europese Commissie onder de indruk van het project van een digitale identiteit die voor iedereen toegankelijk is; over een project – zegt men – dat een einde maakt aan de talloze virtuele identiteiten op het web, online fraude en kindermishandeling.
In 2019 schetste de EU haar vergaande ideeën over digitale identiteit in een rapport van haar EU Blockchain Observatory. “Als we digitale identiteit zeggen, moeten we het begrijpen als de som van alle attributen die over ons bestaan in de digitale wereld; een steeds groter wordende en complementaire verzameling van datapunten. Dat kunnen belangrijke documenten zijn, maar ook een account op een social media platform, de historie van onze online aankopen of afschriften van vrienden en collega’s. Er is echt geen grens.”
Grüner benadrukt dat iedereen voor zichzelf moet beslissen of hij een transnationale digitale identiteit wil met alle voordelen van dien. Anders dan in veel nationale systemen moeten individuen ook toegang hebben tot hun eigen gegevens. Als een bank, een verhuurder of een grensambtenaar details over hem wil weten, mag hij de informatie die hij wil vrijgeven alleen vrijgeven met een smartphone-app. Al het andere blijft verborgen. Zelf-soevereine identiteit, zelfbesturende identiteit, is daar het modewoord voor.
Het ID2020-project startte in eerste instantie als een visie- en kaderconcept. Binnen dit kader moeten overheden, organisaties en bedrijven hun eigen projecten ontwikkelen, die later samen moeten worden geïntegreerd. Een voorbeeld: het project Known Traveller Digital Identity (KTDI). Het is bedoeld om wereldwijd reizen zonder papieren mogelijk te maken. De regeringen van Canada en ons land zijn betrokken bij dit project van het World Economic Forum, evenals luchtvaartmaatschappijen, luchthavenadministraties, hotels, creditcard- en autoverhuurbedrijven – en als technologieleverancier de multinationale Accenture-groep.
Menigeen zal nu terugdeinsen bij het noemen van de naam van het World Economic Forum. Gaan we hier op de complottheorie-toer? Het is toch ondenkbaar dat een denktank van elitaire personen de wereld naar haar hand kan zetten? Wie kan u beter van de ernst van deze dreiging op de hoogte stellen dan Klaus Schwab, die in deze video in 2017 het volgende zegt:
Klaus Schwab in 2017 at Harvard: "What we are very proud of, is that we penetrate the global cabinets of countries with our WEF Young Global Leaders." pic.twitter.com/dMsZWGbQ6a
— Tami Camarata (@Kitsune_in_VA) January 24, 2022
“Waar we erg trots op zijn, is dat we met onze WEF Young Global Leaders tot in de mondiale kabinetten van landen binnendringen“.
Dat Nederlandse politici en dan vooral leden van de regering nauw verweven zijn blijkt uit talloze documenten, bijvoorbeeld over de minister van Financiën Sigrid Kaag (zie pdf). Ook onze premier en de minister van Buitenlandse Zaken (in feite dus het kabinet) zien de plannen van hun psychopatische leider van het World Economic Forum kennelijk wel zitten. Het heeft er dan ook alle schijn van dat zij niet als eerste de belangen van het Nederlandse volk behartigen, maar de elite die de lakens uitdeelt. Voor hen – de elite – zijn de “global leaders” van het WEF slechts de toegang tot het beleid van regeringen, en zij zien hen dan ook in de eerste plaats niet als invloedrijke personen, maar als “useful idiots” die een worst wordt voorgehouden dat zij toch maar mooi behoren tot de “uitverkorenen”.
Maar we dwalen af, we hebben het over de digitale identiteit.
Zoals bij alle digitale identiteitsprojecten, worden bij de deelnemers eerst hun biometrische gegevens opgeslagen, vooral hun gezicht, zodat ze ook bij controleposten kunnen worden herkend. Als vertrouwenwekkende maatregel verstrekken degenen die met KTDI reizen ook persoonlijke gegevens, legt Christoph Wolff, hoofd van het project, uit. “Natuurlijk zijn de belangrijkste gebieden wie je bent, waar je woont, dat soort dingen.” Eerdere reis- of creditcardgeschiedenissen kunnen ook op de blockchain worden opgeslagen. “Als dit systeem een bepaalde tijd in gebruik is, worden ook grensovergangen uit het verleden bewaard. Dit vergroot natuurlijk de geloofwaardigheid, omdat je meer gevalideerde data kunt aanleveren.”
Wolff belooft dat degenen die deelnemen aan KTDI een uiterst aangename reis zullen beleven – op de luchthaven, bij het ophalen van de huurauto, in het hotel. “Als de reiziger arriveert en zich kan identificeren met zijn biometrie, zijn gezicht, dan stroomt deze informatie op de achtergrond samen en wordt de reiziger in 99% van de gevallen als betrouwbaar geclassificeerd. Hij kan dan het betreffende controlepunt passeren zonder in de rij te staan of gecontroleerd te worden.”
Begin 2021 startte een proefproject van KTDI: paspoortvrij reizen tussen Canada en Nederland. De organisatie ID2020 voorziet nu zelf niet-geregistreerde mensen in ontwikkelingslanden van een digitale identiteit. Zo laten vluchtelingen uit Myanmar in Thaise kampen hun gezicht, iris en vingerafdrukken registreren. “We hebben de gezondheidsgeschiedenis van de vluchtelingen daar gedigitaliseerd”, meldt Grüner. “Als ze bij een van de vier gezondheidsposten komen opdagen, weet het personeel meteen wat er aan de hand is. In een tweede stap bieden we de vluchtelingen nu een digitaal bewijs van de training die ze hebben ontvangen als onderdeel van programma’s voor het scheppen van banen.”
Hun nieuwe digitale identiteit, gevuld met belangrijke documenten, moet de vluchtelingen helpen hun leven weer op de rails te krijgen na hun verblijf in het kamp, zegt Grüner. ID2020 runt nog een project in Bangladesh, samen met de overheid en de vaccinatie-alliantie GAVI. Daar draait het om digitale vaccinatiebewijzen en digitale identiteit. “Tot nu toe krijgt slechts 20 procent van alle kinderen in Bangladesh een geboorteakte. Tegelijkertijd worden bijna alle kinderen ingeënt tegen ziekten. Dat bracht ons op het idee om die twee zaken aan elkaar te koppelen: enerzijds versterken we het vaccinatiesysteem door invoering van een digitaal vaccinatiebewijs en anderzijds zetten we de digitalisering van het vaccinatiesysteem in om een digitale identiteit voor de kinderen.”
Begint bij u al een lampje te branden als u dit leest en we zeggen QR?
Het vaccinatiebewijs als inleiding tot de biometrische digitale identiteit. ID2020 zet dit idee, dat zeer nuttig is voor haar zaak, ook in een andere context . “Wat de coronapandemie betreft, willen we allemaal zo snel mogelijk ons normale leven weer oppakken. Dat hangt echter cruciaal af of we in de toekomst een huidige coronatest of een vaccinatie kunnen bewijzen.”
Bewijs van coronavaccinatie moet voorwaarde zijn voor grensoverschrijdend reizen, eiste ID2020-partner Bill Gates op 24 maart 2020 in een interview met het online medium TED Conferences. En het bewijs van vaccinatie moet betrouwbaar zijn, zodat mensenlevens niet onnodig in gevaar worden gebracht. Geen papier te verliezen of te vervalsen; nee, een digitaal vaccinatiebewijs op biometrische basis: de camera bij de grensautoriteiten of bij de ingang van het voetbalstadion kan aan mijn gezicht zien of ik ingeënt ben. Grüner hoopt dat de pandemie zo veel van zijn gruwel zou kunnen verliezen. En de coronavaccinatie opent voor miljarden mensen een unieke kans om de digitale identiteit te betreden. Het is maar dat u alvast op de hoogte bent.
Er staat ons een “mooie nieuwe wereld” te wachten. We reizen comfortabeler. Degenen die voorheen werden uitgesloten, krijgen toegang tot sociale basisvoorzieningen. Autoriteiten hebben minder papier, tijd en beveiligingspersoneel nodig.
Maar hoe zit het met de andere kant van de medaille? Welke impact zou een transnationale digitale identiteit hebben op de bescherming van onze persoonsgegevens? In hoeverre zou dit een strakkere controle en monitoring mogelijk maken?
Een onderzoekende blik onthult wat verontrustend is vanuit zeven verschillende aspecten:
– Ten eerste: volgens de algemene verordening gegevensbescherming van de EU mogen persoonlijke gegevens alleen worden verzameld en verwerkt in de minimaal noodzakelijke mate – en alleen voor nauwkeurig gespecificeerde doeleinden. Het verzamelen en opslaan van gegevens voor algemene administratieve doeleinden, gepland door ID2020-actoren en ondersteund door de Europese Commissie, staat lijnrecht tegenover deze verordening.
– Ten tweede: volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming moeten opgeslagen persoonsgegevens worden verwijderd zodra het specifieke doel waarvoor ze zijn verzameld niet langer van toepassing is of de betrokkenen hun vrijwillige toestemming voor opslag intrekken. Maar het verwijderen op een blockchain – benadrukt Dirk Fox, eigenaar van een IT-beveiligingsbedrijf in Karlsruhe – kan niet. “In de kern is een blockchain een digitaal rekeningafschrift en, net als echte rekeningafschriften, komt het rekeningsaldo niet voort uit de afzonderlijke boekingen, maar uit de som van de boekingen op de rekening”, legt hij uit. “Op het moment dat ze de inhoud eruit halen, werken de kenmerkende mechanismen die de elementen aan elkaar koppelen en bewijzen dat de inzendingen echt zijn, niet meer. Het is vergelijkbaar met het eruit halen van een bankafschrift uit een verzameling bankafschriften. Ja, dan weten ze niet meer of de rekeningsaldi kloppen omdat ze het niet meer kunnen narekenen.”
– Ten derde: Volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming is een verantwoordelijke instantie verantwoordelijk voor een goede omgang met persoonsgegevens. Een dergelijke verantwoordelijke autoriteit bestaat echter niet in op blockchain gebaseerde gegevensverwerking – alleen het eenmaal in gang gezete automatisme dat geen individuele autoriteit kan controleren.
– Ten vierde: de biometrische gegevens die worden gegenereerd bij het maken van digitale identiteiten worden gebruikt als grondstof voor het gebruik en de verdere ontwikkeling van gezichtsherkenningssystemen. Dergelijke bewakingssystemen maken al deel uit van het dagelijks leven in Chinese steden en zullen binnenkort ook het geval zijn in Groot-Brittannië en andere landen. Het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken, bijvoorbeeld, experimenteert ermee op de treinstations van Berlijn. In geen van de genoemde gevallen is echter iets bekend van de toestemming van de betrokkenen, waarin bijvoorbeeld de Algemene Verordening Gegevensbescherming van de EU voorziet.
– Ten vijfde: Het concept van digitale identiteit uit ID2020 zorgt ervoor dat we altijd alleen de informatie vrijgeven die we willen vrijgeven voor aanvragende instanties. Dat is onrealistisch, zegt Tom Fisher, gegevensbeschermingsactivist bij Privacy International in Londen: “Het klinkt in theorie goed om selectief informatie over ons vrij te geven. De machtsongelijkheid bij bijna elke identiteitscontrole wordt echter volledig genegeerd. Als mijn werkgever een document van mij, een grenswacht of mijn huisbaas wil – dan kan ik moeilijk nee zeggen.”
– Ten zesde: om willekeur van bedrijven en autoriteiten wereldwijd bij het omgaan met transnationale digitale identiteiten te voorkómen, moeten er duidelijke regels zijn. Elke autoriteit zou moeten weten wat ze mag vragen. Mogelijk moeten de antwoorden zelfs worden geautomatiseerd, zodat respondenten niet per ongeluk of onder druk te veel prijsgeven. “Een illusie”, zegt IT-beveiligingsexpert Dirk Fox. De belangen en de macht van de regeringen die met dergelijke regels moeten instemmen, zijn te verschillend. De meeste overheden zijn belust op data en vinden privacy een last.
In feite zal de markt – dat wil zeggen de behoeften van bedrijven, VN-organisaties, overheden en consumenten – de regels van transnationale digitale identiteit vormgeven. “We zullen ervaren en ervaren op dit moment al dat er in principe geen inhoudelijke discussies zijn over de zin en onzin van dergelijke mechanismen die gewoon plaatsvinden”, zegt Fox. “Dat is eigenlijk waar ik hoofdpijn van krijg, dat de normatieve kracht van de feitelijke hits, om zo te zeggen, dat er op een gegeven moment bepaalde normen worden vastgesteld, bepaalde procedures worden vastgesteld, die dan gewoon een feit worden dat je als consument niet meer kunt negeren, zonder jezelf uit te sluiten van bepaalde diensten.”
– Zevende en laatste: de blockchain met onze digitale identiteit is veilig voor hackers, beloven de initiatiefnemers. En geen enkele overheid zal onze gegevens ook via de achterdeur kunnen overhevelen. “Tweede illusie” zegt Dirk Fox: digitale identiteit zou de gegevens van ons leven decennialang moeten verzamelen. Maar wie kent de hacktechnieken van het jaar 2034 of zelfs 2054 al? En – of het nu blockchain of gepubliceerde broncode is: “Elk IT-systeem kan achterdeurtjes bevatten. Op het moment dat data ergens in zit, kan de data er ook uit. Heel banaal. En we hebben een zeer, zeer duidelijke trend in alle geïndustrialiseerde landen dat inlichtingendiensten steeds vaker toegangsautorisaties organiseren tot deze systemen met bijbehorende wetten – de Amerikanen aan de leiding met de CLOUD Act, die hen zelfs toegang geeft tot gegevens op servers van Amerikaanse providers die in het buitenland staan.”
Ondanks het verwoestende evenwicht op het gebied van mensenrechten en gegevensbeschermingswetgeving, vordert het grote project van transnationale digitale identiteit met rasse schreden. De vooruitzichten voor overheden, bedrijven en internationale organisaties om hun werk efficiënter te maken – ten koste van gegevensbescherming en vrijheid – zijn te verleidelijk. Het concept van transnationale digitale identiteitoptimaliseert het steeds dichter wordende netwerk van commerciële en staatstoezicht in naam van digitale vooruitgang. Een netwerk dat we zelf aan het breien zijn door talloze gigabytes aan persoonsgegevens naar allerlei bedrijven te sturen – via smartphone en fitnesstracker, via whatsapp, de black box in de auto en Amazon’s Alexa.
Fox: “Deze data zijn gekoppeld aan tijdstippen. Dit betekent dat bijna al ons dagelijks gedrag zou kunnen worden herleid uit deze sporen die we achterlaten, als iemand toegang zou hebben tot al deze gegevens. Elke stap, elke beweging.” Onze auto registreert hoe hard we de radio hebben aan staan, waar en wanneer we de richtingaanwijzer hebben aangezet. “Dat zou te maken kunnen hebben met het schakelen van verkeerslichten. Dit betekent dat deze informatie kan worden samengevoegd om een totaalbeeld te vormen van wat we elke dag wel en niet doen.”
En de informatie komt steeds sneller op servers van beveiligingsbureaus terecht: de Verenigde Staten tappen af wat Alphabet (Google), Apple en Meta (Facebook en Whatsapp) verzamelen. De Europese Commissie vecht hardnekkig voor het bewaren van gegevens en wil nu exploitanten van sociale platforms verplichten om ook versleutelde berichten te doorzoeken op sporen van kindermishandeling. Dit maakt het mogelijk om vrijwel alles te zoeken, de virtuele huiszoeking zonder enige reden voor het dagelijks leven. Een toekomstbeeld waar George Orwell van achterover zou slaan.
Een aantal EU-landen maakt nu beter toezicht mogelijk via hun eigen digitale identiteitsprojecten. Frankrijk is bijvoorbeeld van plan om zijn burgers in de nabije toekomst biometrisch te registreren. Als je meedoet, kun je bijna alle officiële zaken op je smartphone regelen. Wie weigert, blijft in de rij staan in de officiële wandelgangen. “De Duitse regering stuurt met name twee projecten aan: enerzijds moeten burgers een elektronisch patiëntendossier krijgen om optimale gezondheidszorg te krijgen. Het bevat alle gezondheidsgegevens tot aan de psychiatrische diagnose en wordt opgeslagen op servers van een particulier bedrijf. Verder is de omzetting van het belastingnummer van elke burger in een uitgebreid persoonlijk identificatienummer gepland. De staat kan dan met een druk op de knop een veelzijdig beeld krijgen van deze burger. De federale en staatsfunctionarissen voor gegevensbescherming hebben ook constitutionele zorgen over beide projecten.”
Beveiligingsexpert Dirk Fox voorziet een misschien vrij nabije toekomst waarin digitale identiteitsoperators genoeg tools in handen zullen hebben om ons allemaal uitgebreid te monitoren. En dan, zoals in de film “Minority Report”, zouden algoritmen in het spel komen die ons gedrag systematisch diagnosticeren en daaruit voorspellingen afleiden. “Stel je voor dat je plotseling meet hoe lang iemand naar een klein kind kijkt. Als hij een bepaalde drempel overschrijdt, is hij ineens een pedofiel.” Het gevaar is ongelooflijk groot dat zulke cijfers worden gebruikt als bewijs om mensen in te schatten en vervolgens voorspellingen te doen over hun gedrag. “Hiermee beroven we onze samenleving, onze wereld, van een heel belangrijk element, namelijk die van de vrije ontwikkeling van de eigen persoonlijkheid. En daarmee stevenen we af op zoiets als een bewakingsstaat, zonder dat het een surveillancestaat in de klassieke zin is.”
Een land waar democratie alleen op papier bestaat, zegt Norbert Häring – redacteur van de krant “Handelsblatt”, die als gegevensbeschermingsactivist ook strijdt voor het recht op contant geld. Als een politicus zich bijvoorbeeld ongemakkelijk voelt, kunnen op elk moment gênante gegevens worden opgegraven om hem onder druk te zetten. “Het heeft dan niets meer met democratie te maken, omdat deze mensen, als ze politici zijn, niet langer kunnen handelen volgens wat hun kiezers willen, ze moeten handelen volgens wat de mensen willen, die hen op elk momentkunnen vernietigen omdat ze hun zwakheden kennen.”
Toenemend digitaal toezicht bedreigt onze democratie uiteraard veel meer dan bijvoorbeeld de laatste volkstelling van zo’n 50 jaar geleden (die overigens faliekant mislukte). Toen leidde de angst voor persoonsgegevens echter tot zeer verontruste reacties. Tegenwoordig lokt het zorgen maken over de eigen gegevens bijna alleen tot eenzame vechters aan het toetsenbord van pc of laptop – de moderne mens zal het kennelijk een zorg zijn wat er met zijn persoonlijke gegevens gebeurt.
Waarom zijn er zo goed als geen massale betogingen voor het behoud van de privacy? IT-beveiligingsexpert Dirk Fox noemt een sociaal-psychologische mengeling als oorzaak: Ten eerste is er de tegenstrijdigheid dat we de neiging hebben om niets over onszelf te onthullen, maar zoveel mogelijk over anderen willen weten. “Hoe minder we van een ander weten, des te erger voor ons, omdat we niet precies weten of we ons nu correct gedragen; des te beter voor de ander, omdat hij zijn ontwikkelingskansen behoudt. Nu geldt natuurlijk ook het omgekeerde: niet elke vrije ontwikkeling van een persoon is positief voor de andere betrokkenen in hun omgeving.” Natuurlijk zijn er mensen die andere mensen schade berokkenen.
“Omdat we dit willen voorkomen of beperken, streven wij mensen er tegelijkertijd naar om zoveel mogelijk informatie te verkrijgen om te kunnen identificeren, te kunnen straffen, te kunnen traceren enzovoort, enzovoort. Dat betekent: “Identificatie en anonimiteit zijn antagonisten die we allebei willen hebben. We willen zelf anonimiteit, terwijl we tegelijkertijd identificatie van anderen willen.”
Tegen deze achtergrond heeft zich een bewakingscultuur ontwikkeld: veel mensen houden hun kinderen in de gaten met GPS, bedienen hun smartphones en gebruiken de spionagepop Hallo Barbie om kleine geheimen van de kinderen te ontdekken. Duitse enquêtes hierover vertellen ons dat een kwart van de oosterburen voorstander is van een zwarte doos in de auto die snelheidsovertredingen rechtstreeks aan de politie meldt. En de plaag van corona-informanten tiert overal welig.
Experts zien een tweede factor voor de lage mate van betrokkenheid van mensen bij het beschermen van hun gegevens in de zogenaamde paradox van privacy: hoewel onze privacy belangrijk voor ons is, geven we vrijwillig de meest intieme informatie vrij – als betaling voor voordelen en gemakken in het dagelijkse online leven. Veel mensen denken niet aan het principe “there’s no free lunch” – zij hebben niet het gevoel dat ze uiteindelijk een hoge prijs betalen – omdat het (voorlopig) geen pijn doet.
Wel ervaren mensen het Janus-gezicht van digitalisering – duidelijk voordeel aan de ene kant, bedreiging aan de andere kant – als uiterst complex en verwarrend. Mensen willen best wel protesteren, maar er zijn zoveel zaken en misstanden waaruit je kun kiezen. Daarom gebeurt uiteindelijk weinig op het gebied van weerstand.
Ondanks dit alles zijn er vandaag de dag nog steeds optimisten die – ondanks de onweerstaanbare triomf van digitale administratie en transnationale digitale identiteit – totale surveillance als vermijdbaar beschouwen. Gegevensbeschermingswetten en rechtbanken kunnen nog steeds een einde maken aan totale surveillance – maar daarvoor zijn wel oprecht onafhankelijke rechters nodig. En eigenlijk was het pas in het najaar van 2020 dat het Europese Hof van Justitie het bewaren van gegevens in verschillende lidstaten opnieuw ontoelaatbaar verklaarde en zo het principe van gegevensverwijdering versterkte.
Als we privacy willen, als we gegevensbescherming in ieder geval gedeeltelijk willen behouden in een steeds meer gedigitaliseerde en gelogde wereld, dan is wissen de belangrijkste denkbare tool voor gegevensbescherming. Want het verleden moet op een gegeven moment vergeten kunnen worden. Dat betekent: de gegevens moeten slechts zo lang worden bewaard als nodig is en dan onmiddellijk daarna worden verwijderd, zoals bepaald in de Algemene Verordening Gegevensbescherming.
Het is te hopen dat we niet door corrupte, nietsontziende politici in de surveillancesamenleving gerommeld worden. Waakzaamheid is geboden als we op het punt staan om aan een zeer gevaarlijke transnationale digitale identiteit te beginnen – wat voor Brussel niet snel genoeg gerealiseerd gaat worden. Misschien hebben velen het gevoel dat het allemaal te laat is., maar vooral in EU-lidstaten ontwikkelt zich het besef dat mensen dit totalitarisme, dit datatotalitarisme niet willen en dat ze willen vasthouden aan het zelfbepalende principe. Wat we nodig hebben is maatschappelijke druk om ruimte te maken voor deze eisen. Want als die massale druk niet wordt uitgeoefend, staat er niets tussen ons en de Chinese verhoudingen.
Het grootste struikelblok is de Brusselse macht van de Europese Unie, en dan vooral de “Bron van het Kwaad”: de Europese Commissie. Elke crisis is een kans: de Europese Commissie volgt dit motto in de coronapandemie. De digitalisering wordt enorm uitgebreid, evenals het toezicht op burgers. Of het nu gaat om schoollessen, postorder- of betalingstransacties: de EU-commissie benadrukt bij elke gelegenheid dat de coronacrisis de voordelen van digitalisering heeft aangetoond. De regeringen van de meeste lidstaten bieden geen weerstand aan de (sorry dat we het zeggen) fascisten in Brussel – wellicht hopend op een mooie carrière in de Unie.
De gewone schoollessen worden bij het minste of geringste vermoeden van een toename van besmettingen vervangen door ’thuisonderwijs’, boodschappen en grote aankopen worden veelal via internet geregeld, het betalingsverkeer wordt ‘contactloos’ en steeds meer digitaal. Allemaal tendensen die naar verluidt uit noodzaak zijn ontstaan - en die vooral door Amerikaanse internetbedrijven als Amazon of Zoom worden gebruikt om hun activiteiten in Europa uit te breiden. Maar in plaats van deze aasgieren een halt toe te roepen en specifiek Europese platforms te promoten, springt de EU op de trein van “digitalisering” en probeert zij de hele economie en alles wat daar omheen hangt digitaal te maken.
Deze poging is niet nieuw, ze is al lang voor de coronacrisis begonnen. Maar de Europese Commissie en de regeringen gebruiken de pandemie als een hefboom om de digitale strategie vooruit te helpen en nieuwe bevoegdheden te verwerven – ook al is het daarvoor nodig de rechten van de burgers af te pakken. Projecten – de bekende stokpaardjes – die bijvoorbeeld dienen om het klimaat te beschermen of de digitalisering aan te zwengelen, krijgen de voorkeur uit het nieuwe Corona-ontwikkelingsfonds van € 750 miljard. Het laatste woord heeft – Brussel. Inderdaad, de niet-democratisch gekozen “machthebbers”, die nergens verantwoordelijk voor zijn en zelf hun immuniteit hebben geregeld voor het geval dat.
De officiële rechtvaardiging is dat de Europese economie “moderner” en “meer concurrerend” zal worden – argumenten die zelfs militaire AI-systemen promoten. Maar zoals we in dit artikel al schreven heeft de gedwongen digitalisering een keerzijde: het toenemende toezicht. In de EU worden privégegevens beschermd door de Algemene Verordening Gegevensbescherming maar de EUuropese Commissie dringt massaal aan op het gebruik van (zogenaamd) anonieme “industriële gegevens”. Als het aan Brussel ligt moeten daar ook zo snel mogelijk gezondheidsgegevens aan gekoppeld worden.
En denk daarbij aan het gebruik van bankgegevens. Hoe meer we “cash-loos” en “contact-loos” betalen, hoe meer we een dataspoor achterlaten op de servers en netwerken. Zelfs als deze sporen geanonimiseerd zijn (wat we betwijfelen), maken ze nog steeds toezicht en controle mogelijk – misschien niet door individuen, maar door “geaggregeerde” groepen. Hoe dit werkt laten de “bewegingsprofielen” van Google & Co al zien. Het is “prachtig” om te zien waar de corona-lockdowns in acht worden genomen – en waar niet
