Foute Prins Bernhard voor, tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog

Prins Bernhard, wat is goed en wat is fout, waar ligt zijn balans

Deze kop zegt veel, wat is fout? Prins Bernhard is net een mens geweest, iedereen maakt fouten. Alleen, iedereen moet ook boeten voor zijn fouten of ze goedmaken. Tot in welke mate Bernhard fouten maakte en die al dan niet weer goed heeft gemaakt is moeilijk te zeggen, maar ik doe een poging.

Bernhard is getrouwd met de dochter van Wilhelmina, onze Koningin die gedurende de oorlog in Engeland zat. Beatrix, onze Koningin tot 30 april 2013, is zijn dochter. Zijn vrouw, Juliana, is van 1948 tot en met 1980 Koningin van Nederland geweest.
Bernhard van Lippe-Biesterfeld werd in 1911 in Duitsland geboren en overleed in 2004 te Utrecht. Zijn titel naast de Koningin was Prins der Nederlanden.

Eerste controverse: wanneer is hij geboren?
Het lijkt erop dat Bernhard vanaf zijn geboorte al een rebel was. In de geboorte-akte staat dat hij op 28 juni is geboren, zelf hield hij 29 juni aan. De akte kent diverse verbeteringen, blijkbaar is het nu niet meer voor honderd procent zeker te zeggen wat de juiste datum is.

NSDAP, de nazi-partij van Hitler
‘Nazi’ stond voor nationaal-socialisme, iets wat pas tegen het uitbreken van de oorlog dermate omstreden werd en bleef dat je maar beter kon ontkennen daar ooit lid van te zijn geweest. Nu was praktisch iedere gegoede familie lid van de NSDAP, dus zo gek was dat nu ook weer niet. Het ging er meer om hoe actief je was in de partij en de schimmige bewegingen er omheen.
Bernhard zou lid zijn geweest van de SA (knokploeg om tegenstanders te intimideren.) Volgens eigen zeggen hebben mogelijk anderen hem lid gemaakt. Op de vraag wie dan al die tijd trouw de contributie betaalde is nooit een antwoord gekomen.

Het RIOD (het huidige NIOD) heeft bewijs dat het lidmaatschap door Bernhard is opgezegd, hij ondertekende met ‘Heil Hitler’. Iets wat overigens niet zo bijzonder was als het lijkt. Hitler was al sinds 1933 aan de macht in Duitsland, sindsdien werd hij aangesproken met ‘Mein Führer’ en was ‘Heil Hitler’ compleet ingeburgerd.

Vreemd voorval
Meerdere mensen zeggen dat ze Bernhard in een SS-uniform hebben gezien, daar zijn ook foto’s van, maar die duiken nergens op. Er was er zelfs één in het bezit van het NIOD van Loe de Jong, maar die foto is in rook opgelost of heeft misschien wel nooit bestaan, wie zal het zeggen.

1937, een zeer belangrijk jaar
Bernhard en Juliana trouwen in 1937 maar er waren eerder incidenten die Bernhard glad wilde strijken met een persoonlijke brief (of twee?) aan Hitler.
In Duitsland was het groot nieuws dat Bernhard ging trouwen met de toekomstige Koningin van Nederland en Prins zou worden. Er werd dus extra op hem gelet. Hij moest Nederlander worden alvorens te kunnen trouwen met Juliana, dat vonden de Duitsers nog tot daar aan toe. Tijdens een voetbalwedstrijd en bij enkele andere gelegenheden, werd de Duitse vlag te weinig eer aan gedaan, zo vonden Duitse diplomaten.
Ook zou Bernhard meer op moeten komen voor de Duitse belangen en eer. Al gauw bleek dat ook Adolf Hitler zich irriteerde aan Bernhard. Die wilde op zijn trouwerij hoge Duitse officieren uitnodigen dus moesten er wat plooien gladgestreken worden.

De brieven van Bernhard

Brief een, onbetwist, brief twee bestaat maar de inhoud is geheim
Vlak voor zijn huwelijk op 7 januari 1937 werd Bernhard Nederlander, enkele dagen daarvoor (nieuwjaarsdag) schreef hij ‘als Duitser’ een brief naar Hitler met zijn verontschuldigingen, Hitler accepteerde die, maar merkte nog wel op dat het beschimpen van de Duitse vlag niet getolereerd kon worden.
Op 3 januari wist Bernhard niet zeker of zijn familieleden wel op zijn huwelijk konden komen dus zou hij een tweede brief schrijven. Die ligt net als de eerste brief in de Duitse archieven te Berlijn, de inhoud is en blijft geheim.
Op 4 januari werd bekend dat alle genodigden konden komen, inclusief dertig Duitse officieren en de familie van Bernhard waaronder zijn nazi-tante die gedreigd had weg te blijven als Bernhard niet zijn excuses aan het Duitse volk zo aanbieden.

Weetje
In die tijd, de eerste week van 1937, staat Bernhard er niet goed op. In de Nederlandse pers verschijnen artikelen waarin wordt aangekondigd dat Bernhard Nederlander wordt en dat hij zich altijd al Nederlander zou hebben gevoeld. Het Nederlands volkslied zou alleen nog klinken bij gelegenheden waarbij Bernhard aanwezig zou zijn.
Op 5 januari, een dag voordat hij Nederlander wordt, draait Bernhard de boel om als hij de Duitse pers ontvangt. In Duitsland is men tevreden, mede omdat Hitler hem bedankt. Maar waarvoor? Naar verluidt zou Bernhard geld nodig hebben en Hitler om een gunst hebben gevraagd maar dan is er ook nog de tweede brief.
Hitler zou ooit gezegd hebben dat hij zich over Nederland geen zorgen hoefde te maken omdat hij daar een stroman had.

Tijdens het huwelijk van Bernhard en Juliana zijn er wat kleine incidenten. Er lopen zo’n dertig Duitse officieren rond in uniform wat op zich niet zo verwonderlijk is want Bernhard komt uit een familiemet veel militairen, maar ze geven ook doorlopend de Hitlergroet, haast als provocatie.
Het aanwezige orkest wordt gevraagd Duitse nummers te spelen, van die inmenging krijgt de dirigent genoeg, dat lokt een Duitse officier uit om hem de Hitlergroet te brengen met de toevoeging dat hij, de dirigent dus, dat ook moet doen, die weigert.
Er ontstaat een rel die door Koningin Wilhelmina hoogstpersoonlijk wordt gesust: zij laat de dirigent vervangen.

Op de foto hiernaast uit het archief van René Zwaap van MokumTV zie je goed dat een aantal aanwezigen, zeer dichtbij het trouwstel, de Hitlergroet brengt.

De oorlog breekt uit

Het is 10 mei 1940, de Duitsers zijn al een half jaar aan het huishouden in Polen als ook Nederland eraan moet geloven. De belofte van Hitler dat hij de neutraliteit van Nederland zal respecteren blijkt niets waard. Voordat de Duitsers op 14 mei Nederland in zijn geheel bezetten is de regering en het Koninklijk huis naar Engeland gevlucht.
Eind mei gaat de gehele familie van Bernhard uit veiligheidsoverwegingen naar Canada, Bernhard blijft met zijn schoonmoeder en de regering in Londen. Hij zal de steun en toeverlaat van Wilhelmina en het Nederlands verzet worden.

Achteraf is duidelijk geworden dat Bernhard een oud-SS’er is, daarom vertrouwen de Engelsen hem niet, maar later zal hij toch verbindingsofficier worden omdat hij meerdere talen spreekt en de rechterhand van zowel de regering als de Koningin is.

Na zijn opleiding tot piloot bij de RAF vliegt Bernhard diverse malen naar zijn gezin maar ook Suriname en Zuid-Amerika doet hij aan. Wat hij daar precies te zoeken heeft is niet duidelijk. Later zou blijken dat hij een later familielid van zijn kleinzoon (Willem-Alexander) heeft bezocht, inderdaad, de opa van Maxima, onze toekomstige Koningin.

Wilhelmina ziet het helemaal zitten met haar schoonzoon, ze bevordert hem meerdere malen, immers, ze is de belangrijkste Nederlandse troef voor de regering, de geallieerden, de Nederlandse burgers en het verzet.

Mei 1845, Bernhard is in Wageningen betrokken bij de ondertekening door de Duitsers van hun overgave. Hij wordt onthaald als een held.

De stadhoudersbrief

De oorlog kost velen het leven, Hitler gaat als een waanzinnige tekeer, het Nederlandse volk lijdt. Vanuit Londen schrijft Bernhard een brief die later bekend zou worden als ‘de stadhoudersbrief’, of deze brief werkelijk heeft bestaan is tot op heden niet meer dan een hardnekkig gerucht.
Op 24 april 1942 biedt de Prins Adolf Hitler aan stadhouder van Nederland te worden op voorwaarde dat de Duitsers zich militair terugtrekken. Het bestaan van de brief werd door de Prins uiteraard altijd afgedaan als onzinnig, Hitler reageerde ook niet op de mogelijke brief.

In 2008 kwam het Amerikaanse CIA-dossier over het Nederlands Koningshuis vrij, omdat de toenmalige Amerikaanse president Roosevelt de brief mede-ondertekend zou hebben hadden de Amerikanen een kopie van de brief.
Maar helaas, de brief kwam niet boven water.

Dat heeft overigens niets met het momentum te maken, de voorwaarde voor vrijgave was namelijk dat beiden (Juliana en Bernhard) reeds drie jaar dood zouden moeten zijn, een snelle rekensom leert dat dat reeds het geval was in 2008. Waarom de brief niet is opgedoken kan natuurlijk zijn omdat die nooit geschreven is.

Wat pleit voor hem?
De stadhoudersbrief is een smet die hem altijd ia blijven achtervolgen, had Pieter Menten een kopie en chanteerde hij de Prins ermee? Zekerheid is iets wat je bij incidenten rond de Prins niet snel zult krijgen. Menten werd jarenlang de hand boven het hoofd gehouden, de vraag was altijd: “waarom en door wie?”, toen de kluis van Menten werd gekraakt en leeggehaald werd Menten opgepakt en veroordeeld, lag daar de Stadhoudersbrief?

Tweehonderd Nederlandse SS’ers zaten in september 1944 gevangen, Prins Bernhard zou, naar verluidt, opdracht hebben gegeven hem ‘de kogel’ te geven. Dit stond te lezen in een verslag van Loe de Jong, er werd echter getwijfeld aan de juistheid ervan. Dertig jaar later kwam het bewijs, Kolonel P.L.G. Doorman had met pen in zijn dagboek geschreven over het voornemen van de Prins en de weigering van de officieren (waaronder kolonel De Ruyter van Steveninck) die zorg moesten dragen voor de uitvoer.

De Prinses Irene Brigade lag ten tijde van dit voorval gestationeerd in België waar de Nederlandse SS’ers waren opgepakt, brigade-generaal Jonkheer Beelaerts van Blokland gaf de instructies van de Prins door, later zou de Prins zeggen dat he tom een grap ging, Jonkheer Beelaerts van Blokland kreeg daarmee de schuld in de schoenen geschoven. Reden voor de Prins om de twee honderd mannen te executeren was dat ze er tijdens een proces waarschijnlijk te gemakkelijk mee weg zouden komen.

In 2014 werd het dagboek van Doorman bij veiling verkocht aan een onbekend gebleven koper.

Argentinië, een verhaal op zich

De verschrikkingen van WO2 zijn iedereen duidelijk geworden, tienduizenden Joden zijn afgevoerd en kwamen nooit meer terug. De strijd was hevig, het is dan 1943. Vanuit Londen vliegt Bernhard regelmatig naar Canada maar doet ook enkele malen Zuid-Amerika aan. Het continent waar later vele nazi’s onderdak zouden vinden.

Op 28 februari 1943 vliegt Bernhard naar Argentinië en ontmoet daar de opa van Maxima, Zorreguieta. De reden is nooit bekend geworden, ik laat de speculaties achterwege, ze zijn talrijk en er is geen greintje bewijs voor te vinden. Maar dat Bernhard Zorrequita ontmoet heeft staat vast.

Bijna 100.000 nazi’s zijn later uitgeweken naar Argentinië, in 1951 ontmoet Bernhard er de oorlogsmisdadiger Klaus Barbie maar hij zou er vaker ontmoetingen hebben met gevluchte Duitsers. Er zijn foto’s van Duitse onderzeeboten die naar verluidt rond het einde van de oorlog goud, geld en kunst naar Argentinië zouden hebben gebracht.

Of Bernhard daar mee te maken heeft gehad is geen vaststaand feit. Wat wel zeker is is dat de KLM tegen de instructies van de Amerikanen in nazi’s naar Argentinië heeft gebracht en dat Bernhard commissaris was bij de KLM. Later zou de KLM ook toe hebben gegeven dat zij vanuit Zwitserland veel daar naartoe gevluchtte hoge Duitse officieren heeft vervoerd.

Dat onze huidige Koning uitgerekend de kleindochter van Zorreguita trouwt zullen we dus toeval noemen. Minder toevalig is het dat Bernhard meerdere keren in Argentinië is geweest tijdens en na de oorlog en dat er Duitse onderzeeboten gefotografeerd zijn voor de kust van Argentinië die massa’s kratten aan land brachten.
En hoe toevallig is het dat in Argentinië de meeste nazi’s terecht zijn gekomen?

Duitser met een Nederlands hart!?

Bernhard was Duitser, dat leidt geen twijfel. Hij sprak graag Engels, zelden Duits, het Nederlands is hem nooit goed afgegaan. Hij is lid geweest van de SA, een onderdeel van de SS. Of hij er actief voor is geweest staat allerminst vast, wat wel zeker is is dat zijn contributie aan de SA jarenlang betaald is.

Wilhelmina had tijdens hun verblijf in Londen een grenzeloos vertrouwen in Bernhard, de Engelsen hadden een geheel andere kijk op hem, niet alleen omdat hij Duitser was maar ook omdat hij rond zijn huwelijksdag meerdere malen contact had met Hitler en de Duitse pers.

De Britten veranderden van mening en stelden hem aan als eerste verbindingsofficier tussen de Nederlandse en Britse strijdkrachten, overigens wel weer op voorspraak van Wilhelmina. De RAF leidde hem op tot piloot.

Bernhard was avontuurlijk en overzag volgens velen de gevaren niet die de oorlog met zich meebracht. De vanuit Nederland gevluchtte mensen van het verzet en militairen waren zeer onder de indruk van de standvastigheid van de Prins die alles voor elkaar leek te kunnen krijgen. Hij richtte een groep op die spionnen neerzette in bezet gebied, de film ‘Soldaat van Oranje’ gaat over een van de bekendste leden van deze groep: ‘Erik Hazelhoff Roelfsema’.

Wilhelmina en Eisenhower drukten door dat Bernhard bevelhebber werd van de Nederlandse strijdkrachten. Dat kon mede omdat de regering in ballingschap niet echt daadkrachtig was. Gerbrandy was weliswaar een sterk leider, zijn drie regeringen tijdens de oorlog zijn nimmer in staat geweest het pact Wilhelmina/ Bernhard te doorbreken.

Bermhard had klaarblijkelijk wel degelijk strategisch inzicht, zo voorspelde hij dat de orlog wel eens langer kon gaan duren als de Engelsen de slag om Arnhem in zouden zetten. Hij werd niet serieus genomen, wat hij voorspelde werd helaas wel bewaardheid, het zuiden was in september 1944 al bevrijd, maar de Duitsers hielden tot mei 1945 stand door een complete misrekening van de Engelsen.

Bernhard had ervoor gewaarschuwd op basis van geluiden uit het verzet. Sinsdien kon Bernhard niet meer stuk voor het verzet.
Montgomery werd later door Bernhard persoonlijk verantwoordelijk gehouden voor het fiasco rondom Arnhem en het feit dat de oorlog acht maanden langer had geduurd dan nodig. In deze periode overleed onder meer Anne Frank en brak de hongerwinter uit, hoe anders had de wereld eruit gezien als ze geluisterd hadden naar Bernhard?

Eerlijk is eerlijk
Helaas. Er is ook een andere versie van de ontknoping. De Duitsers zouden op de hoogte zijn geweest van alle plannen van de Engelsen en daarom zo goed zijn voorbereid. Iemand uit de staf van Bernhard zou de boel verraden hebben.

Hier is de Prins altijd zeer kwaad over geweest. Helaas is het nooit opgehelderd hoe het slot van de Tweede Wereldoorlog zo desastreus kon verlopen terwijl later bleek dat er een enorme inschattingsfout werd gemaakt door de geallieerden onder leiding van Montgomery.

Bernhard reageerde altijd al over de top, bij dit onderwerp kwam de stoom als het ware uit zijn oren.

Direct na de oorlog zetten de geallieerden hem ‘voor de zekerheid’ aan de kant, hij reageerde daar altijd op alsof hij de patriot bij uitstek was. Hij betrok de voormalige binnenlandse strijdkrachten bij zijn leven na de oorlog. Dat heeft het voormalig verzet altijd enorm in hem gewaardeerd.

Leider van het verzet

Laat ik besluiten met een, wat mij betreft, positief beeld van de Prins. Hij was een ‘bon vivant’ die gek op snelle vliegtuigen en auto’s was. ‘In ieder stadje een ander schatje’ was hem op het lijf geschreven, hij erkende twee buitenechtelijke kinderen maar waarschijnlijk zijn het er meer.

Zijn al dan niet vermeende brieven kunnen net zo makkelijk uitgelegd worden als een poging het Nederlandse volk onder het juk van de bezetter te halen. Zeker, er zat eigen belang in, maar met name de zo omstreden (nooit gevonden) stadhoudersbrief zie ik eerder als positief dan als negatief.

De Engelsen en Amerikanen raakten er tijdens de oorlog snel van overtuigd dat ze aan Bernhard een bondgenoot hadden, anders had hij nooit de posities kunnen bekleden die tegen de wil van de Nederlandse regering in gingen maar een uitvloeisel waren van zijn steun aan het Nederlandse verzet en de doortastendheid van zijn schoonmoeder Koningin Wilhelmina.

‘Het’ verzet bestond niet, het waren kleine groepjes die nauwelijks contact met elkaar hadden. Er was één man met wie zijn wel contact hadden en die zij vertrouwden. Tot aan zijn dood heeft het voormalig verzet niet toegestaan dat er ook maar een klein barstje kwam in de relatie met hun held: Prins Bernhard.

Wageningen, de rel, het symbool

Tenslotte nog even het eerbetoon dat zovelen gebracht werd, maar Prins Bernhard moet het doen met een plaquette in Wageningen. De reden is dat de Wageningers een monument wilden maar allerminst tevreden waren met het eindresultaat (een fallusachtig kunstwerk.)
Daarop werd het monument in de tuin van een studentenvereniging tentoongesteld. Op het 5 mei plein zelf is thans een plaquette te zien. De rel en het uiteindelijke resultaat staan misschien wel symbool voor het leven van Prins Bernhard.

Op de plaquette staat:
ter nagedachtenis
ZKH Prins Nernhard der Nederlanden
verbonden met Wageningen en
de STRIJD voor VREDE en VRIJHEID

Beeld dat blijft hangen, het woord ‘bijna’
Zowel de voor- als tegenstanders van de persoon Prins Bernhard kunnen niet heem om de typering dat er ‘bijna’ iets mis ging waarbij hij betrokken raakte.
Of het nu een auto ongeluk in Diemen was waar bijna een slachtoffer bij viel, de kwestie rondom Greet Hofmans waar bijna het koningshuis was verdwenen, of dan zijn buitenechtelijke escapades die hem bijna het huwelijk met Juliana kostte of de vele kwesties met ministers die hem bijna de das om deden of de steekpennigen affaires die hem bijna al zijn krediet kostte.
Het kon door Bernhard altijd weer een wending gegeven worden die hem het voordeel van de twijfel gaf. Ik las ergens “in ons hart zijn we bijna allemaal jaloers op deze man, de rest bewondert hem om hoe hij alles voor elkaar krijgt”.

Struin je het Internet af dan vindt je nergens een onomstotelijk bewijs dat de man ‘fout’ is geweest, het zijn veelal flinterdunne aanwijzingen of roddel.
De affaire rondom King Kong vind ik persoonlijk het interessantst omdat Bernhard en Montgomery een hekel aan elkaar hadden en dus niet uit te sluiten valt dat hun vete de geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog tot op de dag van vandaag beïnvloedt.

Ik zoek verder, er moet meer zijn.