FVD heeft aandacht nodig

„Er hangt hier een ongelooflijke rioollucht”, zegt Tweede Kamerlid Gideon van Meijeren (FvD), terwijl hij lachend in de camera kijkt. Van Meijeren wordt gefilmd terwijl hij loopt in de vleugel waar de parlementaire pers werkt.

FvD Gideon van Meijeren stapt af op de werkkamer van Hart van Nederland-verslaggever Merel Ek, bij wie hij verhaal wil komen halen over een vraag die Ek afgelopen week stelde over de interpretatie van het woord liquideren. Ek zegt dat ze niet in gesprek wil met de camera aan, waarop Van Meijeren en zijn medewerker doen alsof ze de camera uitzetten. Het gesprek nemen ze toch op en zenden ze uit. Het is het eerste deel, zegt Van Meijeren, van de serie Rioolratten ontmaskerd.

FVD publiceerde het ruim tien minuten durende filmpje van Gideon van Meijeren zondagmiddag, met een foto van Ek in de aankondiging. En daarmee herschreef de partij (vijf zetels) opnieuw de regels in het parlement voor zichzelf, zoals de laatste jaren zo vaak. Toen de Tweede Kamer afstandsregels hield tijdens de coronacrisis kwamen FVD’ers juist heel dicht bij collega’s en Kamerpersoneel. Collega’s van andere fracties worden aangevallen in filmpjes op het YouTube-kanaal, of in debatten. Kabinetsleden worden verdacht gemaakt en tegenover Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) werd gedreigd met „tribunalen” door FVD’er Pepijn van Houwelingen. In NRC vertelden Tweede Kamerleden afgelopen weekend hoe ze online massaal worden bedreigd en lastiggevallen door FVD-aanhangers en anonieme trollen.

Tweeledige relatie met media

De verhouding met de media is altijd tweeledig: FVD heeft aandacht nodig, en krijgt die ruimschoots, maar valt de journalistiek ook aan als onderdeel van de zittende macht. Het is iets waar redacties mee worstelen. Van een cordon sanitaire is in Nederland geen sprake. En dus moeten journalisten steeds weer de afweging maken: doen we hier wel of geen verslag van? Het leidt vaak tot een haag van journalisten die FVD’ers bevraagt.

Typerend is een filmpje dat FVD verspreidde na de tijdelijke schorsing van fractievoorzitter Thierry Baudet. Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde daarmee in, omdat Baudet weigert zijn nevenfuncties, en de inkomsten daaruit, op te geven. In het filmpje is te zien hoe Baudet veel journalisten te woord staat. De titel: ‘Pershyena’s DUIKEN op Thierry Baudet na schorsing’.

Overigens is de FVD-methode niet nieuw. De partij Denk had het in 2016 al over de journalistiek als „de vierde macht”, die handelde als „poortwachter van de gevestigde orde”. PVV-leider Geert Wilders schreef vorig jaar op Twitter: „Journalisten zijn – uitzonderingen daargelaten – gewoon tuig van de richel.” En nog geen uur nadat het FVD-filmpje geplaatst was, twitterde PVV-leider Geert Wilders over Cees van der Laan, de hoofdredacteur van Trouw. Die had geschreven over de PVV-leider dat „Met dit soort parlementariërs wordt het Rusland van Poetin naar binnen gehaald.” Daarmee had de redacteur zich, in de woorden van Wilders, „definitief als de allergrootste vijand van onze democratie, vrijheid én van de PVV’’ gemanifesteerd.

Steeds extremer gedrag

Bij FVD is sprake van een patroon. Naast een inhoudelijke radicalisering wordt het gedrag van Tweede Kamerleden van FVD ook steeds extremer. Wat keer op keer opvalt als FVD de bestaande normen schendt, zijn twee mechanismen: grote morele verontwaardiging en nauwelijks échte gevolgen – op de tijdelijke schorsing van Baudet na. Ook nu is dat weer het geval. Verschillende kabinetsleden twitterden afkeurende woorden (in het kabinet is afgesproken eensgezind en afkeurend op FVD te reageren). Premier Mark Rutte (VVD) noemde het „een nieuw dieptepunt”.

FvD heeft vandaag een nieuw dieptepunt bereikt. In een democratie moeten journalisten hun werk kunnen doen zonder in diskrediet te worden gebracht.

— Mark Rutte (@MinPres) October 23, 2022

Op initiatief van Volt-fractievoorzitter Laurens Dassen komt een groep centrum-linkse fracties bij elkaar om te verkennen of het Reglement van Orde kan worden aangepast om ervoor te zorgen dat journalisten „voortaan gevrijwaard blijven van dit soort intimiderende praktijken”, zo laat Dassen weten. Op overtreding van deze regel zou een sanctie moeten volgen.

‘Regels aanscherpen’

Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp (D66), die verantwoordelijk is voor de veiligheid in de Tweede Kamer, had zondag nog geprobeerd contact te zoeken met Van Meijeren. Die nam niet op toen ze belde. Ze heeft hem daarna een appbericht gestuurd. Maandag liet Bergkamp in een schriftelijke reactie weten te onderzoeken „of regels aangescherpt moeten en kunnen worden. Maar los van de regels is dit ongepast en ongehoord”.

Het gaat de laatste tijd veel vaker over het gevoel van onveiligheid in het Tweede Kamergebouw. En vaak was er kritiek op de bescherming die de voorzitter medewerkers in kwetsbare posities kon bieden. Onthullingen over grensoverschrijdend gedrag van Tweede Kamerleden en voormalig Kamervoorzitter Khadija Arib tegenover (ambtelijk) medewerkers lieten zien dat er weinig geregeld is om mensen die elke dag in het gebouw werken, te beschermen. Dat geldt in zekere mate ook voor journalisten. Iedereen die in het gebouw werkt, kan bij elkaar op de gang komen. Tweede Kamerleden en journalisten kunnen elkaar altijd opzoeken.

De regels lopen altijd achter op de daad. Zo heeft de Tweede Kamer nu al een uitgebreid reglement voor het maken van opnames in het Kamergebouw. Maar: die zijn geschreven voor journalisten, niet voor politici. Zo is het niet toegestaan „om Kamerleden en/of bewindslieden aan te spreken met ingeschakelde opnameapparatuur, tenzij zij hiervoor toestemming hebben verleend”. Maar over journalisten wordt niets gezegd. De Parlementaire Persvereniging gaat daarover in gesprek met de beroepsgroep en met Bergkamp.