Gastbijdrage van Oliver Luksic Minachting voor democratie en elites: Greta en Trump zijn beiden angst-ondernemers
Indignatie redactie
5 min. lezen
Waarom bepalen Donald Trump en Greta Thunberg, ondanks alle fundamentele verschillen, niet alleen in Davos de politieke agenda? Hij ontkent klimaatverandering, ze spreekt van paniek en apocalyps. Beide presenteren zich op een media-effectieve manier, zijn buitengewoon onconventioneel en polariseren. Hiervoor zijn ze geliefd of gehaat.
Het steeds meer gemoraliseerde, alarmerende en onverzoenlijke discours in media en politiek, dat zij symboliseren, leidt tot een spiraal van permanente opwinding en polarisatie. Als de rationele kijk op het feitelijke niveau verloren gaat en paniek heerst in plaats van optimisme, dreigt een nieuw tijdperk van uitersten.
Wantrouwen tegenover traditionele elites en instellingen is niet alleen een bron van macht voor Trump, maar ook een voorwaarde voor het fenomeen Greta Thunberg. De antidemocratische reflexen van Donald Trump zijn bekend en duidelijk. “Het klimaat accepteert geen compromissen” toont het even rigoureuze moralisme van Greta Thunberg, die in wezen minachtend is voor democratie. “We zullen politici met hun rug tegen de muur zetten zodat u uw werk kunt doen en onze toekomst kunt beschermen”, zei ze, klinkend als een nieuwe Jacobijn, ondanks het feit dat ze later werd gerelativeerd.
Greta en Trump zijn beiden angst-ondernemers
Greta en Trump zijn beiden angst-ondernemers. Uw politieke bedrijf creëert en exploiteert onzekerheid. Een dreiging wordt snel opgebouwd uit een abstract risico. Burgers worden hulpeloze slachtoffers van migratie en klimaatcrises en een spiraal van voortdurende verontwaardiging begint. Iedereen die bang is voor een verlies van controle, heeft de neiging om eenzijdige en extreme oplossingen te vinden. Wanneer de wereld ten onder gaat, is er geen ruimte voor overweging en differentiatie. De emotionaliteit van politiek, gecombineerd met apocalyptische visies, is een stilistisch apparaat dat Trump en Thunberg even gebruiken. De media waarderen dat zeer. Het is nog nooit zo eenvoudig geweest om schokken en ontsporingen te presenteren, waardoor aandacht, doelgroepaantallen, gebruikerskosten en gegevens zijn gewaarborgd. De retoriek van angst domineert daarom tegenwoordig de massamedia.
Trump spreekt op het niveau van een student, wat vandaag nuttig lijkt te zijn in het communiceren van politiek. Hij is dus niet, zoals in Duitsland wordt aangenomen, dom, maar behoorlijk slim in communicatie of in het ‘inlijsten’ van zijn ruwe wereldbeeld. Hij is zeker uniek in zijn vermogen om verontwaardiging te veroorzaken zonder hem te schaden. Het zou echter gevaarlijk zijn om je intelligentie te onderschatten. Trump biedt zijn kiezers zowel achteruitkijkende heimwee naar een trots, sterk Amerika (“Make America Great Again”) als een verzekering dat de toekomst veel beter zal zijn met zijn werk.
“Wie afwijkende meningen ontkent, maakt altijd een fout”
Angst en paniek zijn modieus, gevolgd door verontwaardiging. De levensverwachting neemt toe, net als rijkdom, maar angst neemt een hoge vlucht. Waarom angst en paniek voor sommigen een goed advies moeten zijn, maar niet voor anderen, moet worden uitgelegd. Terwijl links nogal positieve visies had zoals vrede en gelijkheid vóór de verandering in identiteitspolitiek, domineert nu de angst voor klimaatverandering.
Toen haar in 2019 werd gevraagd of Greta Donald Trump in de Verenigde Staten kon ontmoeten, zei ze dat ze hem niets te zeggen had. Ze kon iemand die niet naar een expert wilde luisteren niet overtuigen: “Dus ik zou mijn tijd niet verspillen om hem te ontmoeten”. Op het eerste gezicht is deze houding voor velen begrijpelijk, maar het is fundamenteel twijfelachtig. Niet alleen een gebrek aan compromissen, maar ook een gebrek aan dialoogvermogen is de kern van de polarisatie van westerse samenlevingen. Als je alleen in je bubbel leeft en weigert met andere mensen te praten, maak je altijd een fout. Dat geldt voor Trump en Greta.
Vroeger ging het om optimisme over de toekomst, vandaag gaat het om angsten over de toekomst
Greta’s zin “Ik wil dat je in paniek raakt” toont de overeenkomsten in de denkpatronen en politieke agitaties van Greta en Trump. “Ik wil je hoop niet,” zei ze vorig jaar op het World Economic Forum in Davos. “Ik wil dat je in paniek raakt, de angst voelt die ik elke dag voel.” Het waargenomen verlies van controle verbindt het migratie- en klimaatdebat, links en rechts emotionaliteit. De wereld wordt steeds complexer, de behoefte aan eenvoudige waarheden groeit.
Als de duistere ’toekomstvisies’ van Greta en Trump het publieke discours blijven domineren, dreigt een nieuwe culturele oorlog, die onze liberale, westerse samenleving ondermijnt en vernietigt. Vroeger ging Davos over toekomstig optimisme, tegenwoordig gaat het over angsten voor de toekomst. Handelsoorlogen, Brexit, digitalisering, duurzaamheid, migratie en gewapend conflict: er is geen tekort aan mondiale uitdagingen. Het zou niet alleen in Davos moeten zijn dat de vraag hoe je de wereld beetje bij beetje beter kunt maken.
In de video: “Ik kan hier niet over klagen”: Greta maakt kijkers in Davos aan het lachen
In de video: “Ik kan niet klagen”: Greta maakt kijkers in Davos aan het lachen
Bij haar eerste optreden op het World Economic Forum in Davos veroorzaakte Greta Thunberg een lach met één zin. De moderator van een paneldiscussie vroeg de 17-jarige of ze in het afgelopen jaar op sommige momenten de indruk had dat belangrijke mensen niet alleen naar haar hadden geluisterd, maar ook naar haar hadden geluisterd.
Allereerst antwoordt ze dat er een groot verschil is tussen gehoord worden en dat het ergens toe leidt.
Greta Thunberg maakt je aan het lachen – en heeft een dringende aantrekkingskracht
Met een zelfvoldane stem blijft ze spreken en zegt: ‘Ik kan niet klagen dat ik niet wordt gehoord. Je hoort me altijd. ”[…] Maar over het algemeen staan de stem van de wetenschap en de stem van jongeren niet centraal in het debat. Maar het moet zo zijn. Omdat dit natuurlijk over ons gaat. Onze toekomst. En toekomstige generaties die vandaag al worden beïnvloed. We moeten wetenschap in het debat brengen, want daar gaat het om. ‘
