Indignatie redactie 
EU – Geen plaats delict in het buitenland? Het Parlement wilde eigenlijk duidelijke woorden vinden tegen dergelijke geoblocking van films en series in de Unie. Een rapport moet de Europese Commissie oproepen om actie te ondernemen. In plaats daarvan werd het gisteren tijdens de plenaire vergadering aanzienlijk afgezwakt.
Wie uit een ander EU-land bijvoorbeeld een video probeert af te spelen in deeen NL-mediabibliotheek, krijgt nu vaak iets anders te zien: ‘Niet beschikbaar’, staat er naast een foto van een man van midden dertig in business casual . Hij kijkt naar zijn tablet, met zijn wijsvinger naar zijn slaap, alsof hij nadenkt over de fijne kneepjes van het EU-auteursrechtrecht. “Om juridische redenen is deze video niet beschikbaar in jouw land”, gaat het verder. “Wij vragen om uw begrip.”
Wat hier gebeurt, wordt geoblocking genoemd. Aanbieders van films of series mogen deze in sommige landen niet streamen, terwijl dit technisch wel mogelijk zou zijn. De reden hiervoor is het auteursrecht: de rechten op films zijn vaak territoriaal beperkt. Dat een bedrijf in Duitsland een film mag vertonen, geldt niet automatisch voor Spanje.
Voor de kijkers is dit natuurlijk vervelend: een weekje in Praag of in Rome voor een Erasmussemester in het buitenland? Dit betekent dat u geen toegang heeft tot Duitse mediabibliotheken. Het is niet verwonderlijk dat veel mensen een VPN-service gebruiken om toegang vanuit een ander land te vervalsen of liever overstappen naar een Amerikaanse concurrent als Netflix.
Het auteursrecht komt elk jaar terug
De EU kent sinds 2018 regels tegen ongerechtvaardigde geoblocking. Aanbieders mogen klanten binnen de Unie niet minder gunstig behandelen vanwege hun nationaliteit, woonplaats of vestigingsplaats. Een groot deel hiervan betreft online winkels die fysieke producten versturen of diensten aanbieden.
Dit geldt ook voor commerciële streamingdiensten zoals Netflix of Sky. Ze zijn zelfs verplicht tot zogenaamde in de tijd beperkte portabiliteit van digitale inhoud, zolang het geen livestreams van bijvoorbeeld sportevenementen betreft. De mediabibliotheken van publieke omroepen zijn echter uitdrukkelijk uitgesloten.
Dergelijke omroepen kunnen hun inhoud over de grenzen heen uitzenden als ze de rechten hebben verduidelijkt en een wereldwijd publiek willen bereiken. Maar dat hoeft niet. In de praktijk betekent dit vaak dat de laatste aflevering van de plaats delict niet vanuit het buitenland kan worden bekeken. Over het geheel genomen blijft het gebied een lappendeken die nauwelijks de belofte van een digitale interne markt van de EU kan waarmaken.
Verzwakt in de plenaire vergadering
Gisteren wilde het EU-Parlement eigenlijk een rapport aannemen dat oproept tot meer beweging op dit gebied. De Poolse conservatieve Beata Mazurek wilde de beperkte vooruitgang van de afgelopen jaren betreuren. Bovendien moet de Europese Commissie zorgvuldig onderzoeken of films en series ook kunnen worden opgenomen in haar volgende herziening van de geoblockingrichtlijn, die in 2025 moet plaatsvinden.
Maar zo gebeurde het niet. Tijdens de plenaire stemming hebben parlementsleden amendementen doorgedrukt die het rapport aanzienlijk verzwakken. In plaats van op te roepen tot verdere maatregelen om inhoud over de grenzen heen toegankelijk te maken, stelt het rapport nu alleen dat er al verdere maatregelen worden ontwikkeld. Geoblocking is een van de belangrijkste instrumenten om culturele diversiteit te garanderen, vervolgt het rapport.
De veranderingen gaan ook terug naar de Duitse conservatieve Sabine Verheyen. Namens de Commissie Cultuur van het Parlement heeft zij een verwijzing naar de mogelijke winstderving kunnen bemachtigen. Volgens hun amendement zou het elimineren van geoblocking de culturele diversiteit verminderen en uiteindelijk de prijzen voor klanten verhogen.
Doemscenario of kans?
Het zijn niet alleen de parlementsleden die denken dat geoblocking enorm belangrijk is voor de Europese culturele sector. Het lijkt erg op de pagina van de Creativity Works-campagne, die campagne voerde tegen het rapport. En ze is niet de enige: de Duitse voetbalbond, de vereniging van particuliere media en de Europese vereniging van particuliere televisie- en streamingaanbieders ACT hebben ook e-mails en brieven naar de parlementsleden gestuurd.
Ze hadden vergelijkbare perspectieven: een einde aan geoblocking zou hun financieringsmodel doen instorten. Bovendien zouden de banen van alle 15 miljoen Europese werknemers in de culturele sector in gevaar komen. ACT riep daarom de parlementsleden op om het rapport te verwerpen en zich in plaats daarvan te concentreren op de bestrijding van online piraterij.
Maatschappelijke groeperingen, waaronder Wikimedia Duitsland, beschouwen dit argument als schromelijk overdreven. De aantallen banen die naar verluidt bedreigd zouden worden, waren niet gebaseerd op enig onafhankelijk onderzoek. Bovendien roept het rapport, in tegenstelling tot wat de media-industrie beweert, niet op tot de afschaffing van territoriale licenties. “Alle voorspellingen voor de toekomst van de Europese media-industrie op basis van deze beweringen zijn volkomen misleidend en schetsen een misleidend beeld van het rapport”, schreef de groep in een open brief. Integendeel: “Territoriaal protectionisme helpt niemand behalve de gevestigde industrieën die profiteren van een ongerechtvaardigde verdeling van de interne markt.”
Het rapport zou een signaal hebben afgegeven
Na de stemming uitte Justus Dreyling van de Communia Association zijn ontgoocheling. Het rapport had een signaal kunnen zijn voor de afschaffing van geoblocking, vertelde hij aan netzpolitik.org. “Helaas is een meerderheid van de leden van het Europees Parlement gevallen voor de angstzaaierij van de filmindustrie. Als de bestaande regels niet veranderen, zullen de Europese consumenten met lege handen staan. Maar filmmakers zijn nog steeds niet in staat een pan-Europees publiek te bereiken.”
Het rapport van het Parlement heeft geen directe gevolgen omdat het Parlement geen eigen wetten mag voorstellen. De geoblockingrichtlijn moet echter tegen 2025 worden herzien, en de Commissie moet samenwerken met het Parlement om dit te bereiken. Dat heeft zijn standpunt voorlopig duidelijk gemaakt.
Opmerking: in een eerste versie van het artikel werd ten onrechte niet de impact van de voorgestelde wijzigingen opgenomen. Wij hebben de tekst herzien.
