Getuige: Koninklijk Huis betrokken bij zaak Julio Poch

Er was sprake van ‘een hoger belang’; het ongemoeid laten van Jorge Zorreguieta

Oud-Transavia-directeur Michiel Meijer heeft verklaard dat het Openbaar Ministerie hem heeft gezegd dat er in de zaak-Julio Poch sprake was van ‘een hoger belang’. Een uitspraak daarover van een officier van justitie met wie Meijer over ‘zijn’ piloot Poch heeft gesproken staat hem ‘in het geheugen gegrift’. Het hogere belang zou neerkomen op het ongemoeid laten van Jorge Zorreguieta, de inmiddels overleden vader van koningin Máxima.

De Argentijnse junta – een open boek

Dat zei Meijer als getuige op vragen van de rechter-commissaris in Rotterdam. Meijer wordt gehoord op verzoek van oud-Transavia-piloot Poch (67), die in zijn vroegere vaderland Argentinië is vervolgd voor zijn betrokkenheid bij zogeheten dodenvluchten tijdens het bewind van de Argentijnse dictator Jorge Videla in de jaren tachtig. Poch bereidt een schadeclaim voor tegen de Nederlandse Staat, omdat hij meent dat Nederland hem met onzuivere politieke motieven in handen heeft gespeeld van justitie in Argentinië.

Nederland zou hebben meegewerkt aan de uitlevering, via Spanje, van Poch aan Argentinië, om op die manier Zorreguieta uit de wind te houden. Zorreguieta was staatssecretaris van Landbouw onder Videla.

Meijer had in 2010 op eigen initiatief contact met het OM, onder meer om zich te beklagen over de manier waarop de Nederlandse recherche met zijn personeel omging. Transavia-medewerkers werden thuis opgezocht en naar eigen zeggen geïntimideerd. Zij waren het niet eens met het negatieve beeld dat van Poch werd geschetst. Poch was toen al in Spanje aangehouden, maar nog niet aan Argentinië uitgeleverd.

Politie vernietigde cruciaal document in zaak-Poch

Een cruciaal document over het omstreden Nederlandse politieonderzoek naar oud Transavia-piloot Julio Poch is vernietigd. Het gaat om het reisverslag van de eerste geheime missie van hoge politiefunctionarissen naar Argentinië om te onderzoeken of Poch vervolgd kon worden wegens oorlogsmisdaden. Het stuk is na dat onderzoek in januari 2008 uit een politiekluis verwijderd.

Dit blijkt uit onderzoek van het NPO Radio 1-programma Bureau Buitenland en RTL Nieuws. Het verslag van een tweede reis naar Argentinië – een paar maanden later – is wel bewaard gebleven, maar blijkt al wekenlang bij de top van het OM te hebben gelegen toen minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid aan de Tweede Kamer meldde dat hij niet over reisverslagen beschikte. Over beide zaken heeft de minister de Kamer nooit geïnformeerd.

Politie en justitie zeggen in een reactie dat het verslag van de eerste reis ‘niet meer is gevonden’ en ‘dat de inhoud van de kluis (waar het verslag mogelijk heeft gelegen) reeds jaren geleden is vernietigd’.

Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) reageert getergd op de nieuwe onthullingen en wil dat de minister nu snel openheid van zaken geeft. ‘Dit is de zoveelste bedroevende episode in een schimmenspel rondom de zaak-Poch. Reisverslagen die worden vernietigd, een ander verslag dat eigenlijk al praktisch op het bureau van de minister lag, maar waarover de Kamer pas veel later hoorde… Het heeft er alle schijn van dat Nederland hier zeer onzorgvuldig is geweest.’

De twee reisverslagen zijn belangrijk, omdat daaruit blijkt hoe intensief de top van het OM en de toenmalige minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin vanaf eind 2007 betrokken waren bij de vervolging van Poch en zijn omstreden uitlevering aan Argentinië. Politie en justitie kunnen geen verklaring geven voor de redenen van de vernietiging van het eerste verslag, een vertrouwelijk document van de toenmalige Criminele Inlichtingen Eenheid.

Volgende maand moeten Hirsch Ballin en andere betrokkenen voor de rechter getuigen over hun rol in de zaak. Julio Poch is van plan vijf miljoen euro schadevergoeding van de Nederlandse Staat te eisen.

De oud-Transavia-piloot werd in 2009 in Spanje gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij dodenvluchten onder de Argentijnse militaire dictatuur, maar eind 2017 na een gevangenschap van acht jaar op alle punten vrijgesproken. Radioprogramma Argos onthulde vorig jaar dat de Nederlandse politie aanvankelijk weinig zag in een zaak tegen Poch. Ze ging er pas echt werk van maken nadat minister Hirsch Ballin daartoe persoonlijk opdracht had gegeven. Dit gebeurde kort na de publicatie van een artikel in weekblad Vrij Nederland, waarin stond dat Nederland een onderzoek tegen ‘een mogelijke oorlogsmisdadiger’ had stilgelegd.

Hirsch Ballin en het OM vreesden ‘straffeloosheid’ en wilden het onderzoek voortzetten. Hirsch Ballin blijkt al sinds november 2007 mondeling en schriftelijk over de zaak-Poch op de hoogte te zijn gehouden door de voorzitter van het College van procureurs-generaal. Over de uitkomsten van de geheime, eerste missie is de minister zelfs officieel geïnformeerd in een ambtsbericht van februari 2008. Grapperhaus beschikt ook over dit vertrouwelijke ambtsbericht, maar heeft hierover niets verteld aan de Kamer. Volgens het Parket-Generaal bevat dit document geen informatie over een opdracht of wens van de toenmalige minister om de zaak-Poch toch op te pakken.

Grapperhaus meldde de Kamer deze zomer wel dat hij sinds 24 juni beschikt over het verslag van de tweede dienstreis van Nederlandse politie- en justitiemedewerkers naar Argentinië, in mei 2008. Maar uit documenten die Bureau Buitenland en RTL Nieuws ontvingen na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), blijkt dat dit – geheime – reisverslag al lang boven water was. Het stuk lag namelijk al ruim een jaar voordien, begin maart 2018, bij het Parket-Generaal, de top van het OM. Het stuk kwam in die maand boven tafel na een reconstructie door de politie. Twee maanden later zei Grapperhaus na Kamervragen van D66: ‘Ik beschik niet over verslaglegging van deze gesprekken.’

Dit tweede verslag is belangrijk omdat daaruit blijkt dat Nederlandse politie- en justitiefunctionarissen al tijdens die reis met de Argentijnen spraken over mogelijke uitlevering van de oud-Transavia-piloot. Grapperhaus heeft dit altijd ontkend. Pas nadat het verslag dit voorjaar opdook in de Wob-procedure van Bureau Buitenland en RTL Nieuws, informeerde de minister de Kamer alsnog.

‘Het heeft er alle schijn van dat informatie zo lang mogelijk onder de pet moest worden gehouden’, zegt Geert-Jan Knoops, de advocaat van Poch. Knoops was begin 2018, vlak na de vrijlating van Poch, naarstig op zoek naar informatie over de rol die Nederland heeft gespeeld bij de arrestatie en uitlevering van Poch aan Argentinië. ‘Men wist toen al dat er een claim aan zat te komen.’

Knoops wil nu dat duidelijk wordt waarom het eerste reisverslag is vernietigd en roept het parlement op te zorgen dat het geheime tweede reisverslag en het vertrouwelijke ambtsbericht openbaar worden. ‘De minister heeft zelf gezegd dat een uiterste inspanning gedaan moet worden om de waarheid boven tafel te krijgen. Het lijkt me dus van het grootste belang dat die stukken nu worden verstrekt.’

Tweede Kamerlid Sjoerdsma laat weten deze documenten te willen inzien. De vernietiging van het eerste reisverslag acht hij mogelijk in strijd met de Archiefwet. ‘Dat zijn potentieel serieuze vergrijpen in een controversiële zaak waarvan ik denk: nu moet er eindelijk een keer duidelijkheid komen.’