Giftige erfenis van glyfosaat blootgelegd: waarom deze onkruidverdelger moet worden verboden

Als het gaat om het controversiële herbicide van Monsanto, hebben zowel de reguliere wetenschappelijke gemeenschap als onze regelgevende instanties ons in de steek gelaten.

In september 2012 woonde ik een voedingsconferentie bij waar Dr. Don Huber van de Purdue University sprak over het onderwerp ‘glyfosaat’. Glyfosaat is het actieve ingrediënt in het herbicide Roundup. Hoewel glyfosaat geen begrip is, heeft iedereen wel van Roundup gehoord. Rijd door de Verenigde Staten en je ziet uitgestrekte velden die zijn gemarkeerd met bijsnijdlabels met de tekst ‘Roundup Ready’. Monsanto, het in Missouri gevestigde bedrijf dat de oorspronkelijke fabrikant van Roundup was, werd in 2018 overgenomen door het in Duitsland gevestigde bedrijf Bayer als onderdeel van zijn gewaswetenschappelijke divisie. Monsanto heeft glyfosaat aangeprezen als opmerkelijk veilig omdat het belangrijkste toxiciteitsmechanisme een metabolische route in plantencellen beïnvloedt die menselijke cellen niet hebben. Dit is wat – vermoedelijk – glyfosaat zo effectief maakt in het doden van planten, terwijl het – in theorie althans – mensen en andere dieren ongedeerd laat.

Maar zoals Dr. Huber die dag voor een enthousiast publiek opmerkte, hebben  menselijke cellen  misschien niet de shikimate-route, maar bijna al  onze darmmicroben  hebben dat wel. Ze gebruiken de shikimaat-route, een centrale biologische route in hun metabolisme, om tryptofaan, tyrosine en fenylalanine te synthetiseren, drie van de twintig coderende aminozuren die de eiwitten van ons lichaam vormen. Juist omdat menselijke cellen niet over de shikimaatroute beschikken, vertrouwen we op onze darmmicrobiota, samen met ons dieet, om deze essentiële aminozuren voor ons te leveren.

Misschien nog belangrijker is dat darmmicroben een essentiële rol spelen in  veel aspecten van de menselijke gezondheid. Wanneer glyfosaat deze microben schaadt, verliezen ze niet alleen hun vermogen om deze essentiële aminozuren voor de gastheer te maken, maar worden ze ook aangetast in hun vermogen om ons te helpen op alle andere manieren waarop ze normaal gesproken onze gezondheid ondersteunen. Gunstige microben zijn gevoeliger voor glyfosaat en dit zorgt ervoor dat ziekteverwekkers gedijen. We weten bijvoorbeeld dat darmdysbiose geassocieerd is met depressie en andere psychische stoornissen. Veranderingen in de verspreiding van microben kunnen leiden tot ontregeling van het immuunsysteem en auto-immuunziekten. De ziekte van Parkinson is sterk verbonden met een pro-inflammatoir darmmicrobioom. Zoals duidelijk is geworden uit het opmerkelijke onderzoek dat de afgelopen tien jaar naar het menselijk microbioom is uitgevoerd, zijn gelukkige darmbacteriën essentieel voor onze gezondheid, ook op manieren die onderzoekers nog niet volledig hebben begrepen.

Dr. Huber legde ook uit dat glyfosaat een chelator is, een klein molecuul dat stevig aan metaalionen bindt. In de plantenfysiologie verstoort de chelatie van glyfosaat de opname door planten van essentiële mineralen uit de bodem, waaronder zink, koper, mangaan, magnesium, kobalt en ijzer. Studies hebben aangetoond dat planten die worden blootgesteld aan glyfosaat veel kleinere hoeveelheden van deze essentiële mineralen opnemen in hun weefsels. Wanneer we voedsel eten dat afkomstig is van deze nutriëntarme planten, krijgen we ook een tekort aan voedingsstoffen.

Glyfosaat verstoort ook de symbiotische relatie tussen plantenwortels en bodembacteriën. Rondom de wortels van een plant bevindt zich een bodemzone, de rhizosfeer genaamd, die wemelt van bacteriën, schimmels en andere organismen. Glyfosaat doodt de organismen die in de rhizosfeer leven, wat vervolgens de stikstofopname van een plant verstoort, evenals de opname van veel verschillende mineralen. Deze interferentie vertaalt zich verder in mineraaltekorten in ons voedsel. Glyfosaat zorgt er ook voor dat blootgestelde planten kwetsbaarder zijn voor schimmelziekten. En schimmelziekten kunnen leiden tot besmetting van ons voedsel met mycotoxinen geproduceerd door pathogene schimmels.

Ik kwam na de lezing van Dr. Huber met de overtuiging dat ik veel meer moest leren over glyfosaat.

Fabel voor morgen

Mijn beide ouders groeiden op op familieboerderijen in kleine steden in het zuiden van Missouri. Het gebied is nu een ecologische en economische woestenij, omdat de grote agrochemische landbouw de meeste kleine boeren tot faillissement heeft gedwongen. Als kind bezocht ik mijn grootouders op hun boerderijen, plukte eieren uit het kippenhok, verwonderde me over de koeien en hun kalveren op de velden en hielp bij de fruitkraam waar mijn vaders ouders appels en perziken verkochten. Toen ik 13 was, werd mijn grootvader dood aangetroffen op zijn tractor, met een opengespleten zak DDT aan zijn zijde.

In de jaren veertig en vijftig kregen Amerikanen te horen dat herbiciden en insecticiden, zoals DDT, veilig waren. DDT is een organochloride dat voor het eerst door het leger werd gebruikt tijdens de Tweede Wereldoorlog om luizen, builenpest, malaria en tyfus te bestrijden. Hoewel DDT effectief was in het voorkomen van malaria, waren de gevolgen voor het milieu van het gebruik ervan verwoestend, vooral omdat mensen het steeds vaker gingen gebruiken, in bredere en bredere toepassingen, voor ongediertebestrijding.

Ik las het boek Silent Spring van Rachel Carson   in 1962, kort nadat het was gepubliceerd. Carson, een marien bioloog van opleiding, veroordeelde de chemische industrie voor haar onverantwoordelijke desinformatiecampagne. Ze schilderde een grimmig beeld van geen zingende vogels in de lente. Ze noemde het een ‘fabel voor morgen’, een zin die me tot op de dag van vandaag achtervolgt. Silent Spring  onderzoekt in detail hoe DDT en andere chemicaliën dieren in het wild vergiftigden – van regenwormen in de bodem tot jonge zalm in de rivieren en oceanen. Carsons boek had een diepe indruk op me gemaakt en hielp me de vroegtijdige en onverwachte dood van mijn grootvader te begrijpen.

Rond dezelfde tijd hoorde ik ook over de thalidomide-ramp. Thalidomide, vervaardigd door een Duits farmaceutisch bedrijf, werd voorgeschreven aan zwangere vrouwen om te helpen bij ochtendmisselijkheid en slaapproblemen. Het werd agressief op de markt gebracht en geadverteerd als veilig. Maar duizenden kinderen van wie de moeder thalidomide heeft gebruikt tijdens de zwangerschap, werden geboren met geboorteafwijkingen, waaronder ontbrekende armen en benen. Toen ik de foto’s van deze misvormde en ongelukkige kinderen in een tijdschrift bestudeerde, realiseerde ik me dat de producten die ons leven zouden verbeteren soms grote nadelige effecten kunnen hebben – en dat de bedrijven die ze verkopen niet noodzakelijkerwijs vertrouwd kunnen worden om ons de hele waarheid te vertellen over de risico’s die hun producten met zich meebrengen.

De Verenigde Staten vermeden deze ramp, die het leven van minstens 10.000 kinderen in Europa verwoestte, dankzij een dappere wetenschapper genaamd Frances Oldham Kelsey. Dr. Kelsey was een in Canada geboren recensent voor de Amerikaanse Food and Drug Administration, verantwoordelijk voor het goedkeuren of afwijzen van de aanvraag voor een vergunning om het medicijn in de Verenigde Staten te distribueren. Hoewel ze onder enorme druk stond en hoewel thalidomide al was goedgekeurd voor gebruik in Canada, Groot-Brittannië en Duitsland, wees dr. Kelsey de aanvraag af nadat ze had vastgesteld dat er onvoldoende bewijs was dat het veilig was om tijdens de zwangerschap te gebruiken. In die tijd was ik jong, optimistisch en patriottisch. Ik herinner me dat ik dacht hoeveel geluk ik had om in de Verenigde Staten te wonen, een land dat zijn burgers beschermde tegen zo’n catastrofe.

Verbergen in duidelijk zicht

In de jaren vijftig, in het kleine stadje aan de kust van Connecticut waar ik opgroeide, waren overal levende schatten: lieveheersbeestjes, libellen, vlinders, hommels, sprinkhanen, blikseminsecten, gigantische kevers die we knijpbeestjes, padden noemden en tientallen kwebbelende speelse eekhoorns. Bidsprinkhanen waren een zeldzaam genot, maar ’s avonds kon er op vuurvliegjes worden gerekend, samen met vleermuizen boven hun hoofd als de schaduwen groeiden. Tegenwoordig woon ik buiten Boston, op een plaats met een soortgelijk klimaat als de stad Connecticut waar ik mijn jeugd heb doorgebracht. Toch is het zeldzaam om dieren in het wild te zien in onze straat in de buitenwijken. Af en toe een eekhoorn en in het voorjaar een of twee vlinders. We hoeven niet langer de voorruit schoon te maken van alle dode insecten die zich op een zomerse dag ophopen. Kinderen beseffen natuurlijk niet wat ze missen.

Toch lijdt het geen twijfel dat er iets verwoestends aan de hand  is  , ook al is het moeilijk om het precies te noemen. Het tempo waarin soorten tegenwoordig uitsterven, is honderden of zelfs duizenden keren sneller dan in de afgelopen tientallen miljoenen jaren. Milieu wetenschappers waarschuwen dat we al in de zesde massa-extinctie zijn beland. Ook de menselijke gezondheid lijdt. In de afgelopen decennia heeft zich een alarmerende toename van veel chronische ziekten over de hele wereld voorgedaan, vooral in landen die een westers dieet volgen op basis van geïndustrialiseerde landbouw. Veel van deze ziekten hebben een auto-immuun component. Ze omvatten de ziekte van Alzheimer, autisme, coeliakie, diabetes, encefalitis, inflammatoire darmaandoeningen en obesitas.

Iets verschrikkelijks lijkt elk levend wezen op de planeet te beïnvloeden – de insecten, de dieren en de gezondheid van mensen, inclusief kinderen. Iets verstopt in het zicht. Hoewel we niet alle milieu- en gezondheidsproblemen een verraderlijke ding kan verminderen, ik geloof dat er  is  een gemeenschappelijke noemer. Die gemene deler is glyfosaat.

Dit probleem is te belangrijk om te negeren. Mijn doel is om iedereen die eet, iedereen die kinderen heeft en iedereen die geeft om de gezondheid van de mens en de planeet ervan te overtuigen dat we veel nauwkeuriger en veel zorgvuldiger moeten kijken naar de impact van glyfosaat op en buiten de voedselvoorziening. Zowel de wetenschappelijke gemeenschap als onze regelgevende instanties hebben ons in de steek gelaten. Het is tijd om licht op de schaduwen te laten schijnen – om de wereld te overtuigen van het duivelse mechanisme van toxiciteit van glyfosaat en om onszelf de middelen te geven die we nodig hebben om te begrijpen hoe glyfosaat ons schaadt en wat we kunnen doen om onszelf en onze families te beschermen.

Het volgende fragment komt uit  Toxic Legacy: How the Weedkiller Glyphosate Is Destroying Our Health and the Environment  door Stephanie Seneff, PhD (Chelsea Green Publishing, juli 2021). Het is herdrukt met toestemming van de uitgever en is aangepast voor het web.