Indignatie redactie 
Het zat al in de prijs voor iets waar je al voor hebt betaald, je gaat er nog voor betalen, of iemand anders betaalt voor jou. Die ander betaalt onder dwang, zoals via de ‘belastingen‘, of vanuit een schuldgevoel, wat we dan ‘nobele bedoelingen‘ noemen. In specifieke gevallen is er wel sprake van ‘groei‘, of ‘winst‘, waarbij de kosten voor de baten uit gingen. De geschapen ‘meerwaarde‘ is dan te beschouwen als ‘gratis‘, al kun je daar ook nog over kissebissen, als dat wat jij hebt gerealiseerd door te ‘investeren‘ een ander belemmerde. De zon kan de boer op winst zetten via de oogst, of het elektriciteitsbedrijf via de zonnepanelen, maar niet allebei.
‘Marktwerking‘ zoals het Adam Smith voor ogen stond was een geautomatiseerd systeem voor ‘prijsregulatie‘, dat uitging van klanten en producenten die elkaar vonden, wat op termijn de laagste prijs voor de hoogste kwaliteit op zou leveren. Waarbij de kwaliteit een complex geheel is. De kwaliteit van het feitelijke product, plus de ‘service‘, en het ‘goede gevoel‘ dat de klant overhoudt aan de aankoop, en het gebruik, vertegenwoordigt de waarde. Onder dwang afgeroomde waarde, via belastingen, afpersing, of ‘protectie‘, diefstal, en andere criminele activiteiten waar de ‘donor‘ het slachtoffer van is, komt uiteindelijk als ‘kosten‘ op het bordje van de klant terecht.
Dat maakt het lastig om te bepalen waar we als collectief de kosten voor zouden moeten dragen, en wat we over moeten laten aan de ‘markt‘. Maar waar we verleid worden door het idee dat iets ‘gratis‘ is als de overheid het ons aanbiedt, hebben we het niet goed begrepen. Anderzijds zijn we helemaal verschrikkelijk duur uit als we bepaalde productie of diensten ‘privatiseren‘, wat leidt tot een hybride vernaggeling van de ‘marktwerking‘ waardoor ‘bedrijven‘ afhankelijk worden van een semi-criminele bovenlaag die ‘toewijst‘, en die de vraag kunstmatig in stand houdt via een weelde aan wetten, regelingen, en andere diffuse methoden die zich aan iedere redelijke controle onttrekken.
Er zijn mensen die fulmineren tegen een ‘Grote Overheid‘, en dat ‘socialisme‘ of ‘communisme‘ noemen. Maar die mensen zien dan over het hoofd dat feodalisme, met een bescheiden, extreem machtige en rijke bovenlaag, eerder de uitkomst zal zijn. Inmiddels ‘socialisme voor de rijken‘ genoemd, wat het er niet eenvoudiger op maakt om door te dringen tot de oorzaken, en gevolgen, helaas. Hier op dit blog pleit ik voor een ‘Kleine Overheid‘, maar allerminst voor een systeem dat wordt voorgestaan door de ‘roofkapitalisten‘ met hun pseudo-romantische ideaal van het ‘Wilde Westen‘ als een ‘optimale markt‘. En één ding is zeker, en dat is dat Adam Smith dat helemaal níet bepleitte. Uw economische ‘babbelaars‘ strooien u zand in de ogen als ze zeggen dat dat wel zo is. Goede kans overigens dat ze de werken van Smith zelf ook nooit hebben gelezen, anders zouden ze die onzin niet uitkramen. Maar anders hebben ze ‘gemist‘ dat de introductie van het ‘Fiat-Geld‘ roet in het eten gooide.
‘Fiat-Geld‘ is ‘gratis‘ geld, dat in die vorm en omvang niet bestond in de tijd dat Adam Smith zijn ‘Wealth of Nations‘ schreef. Het elementaire principe is dat een bankier die spaargeld van klanten ‘beheert‘, er vanuit mag gaan dat niet alle klanten op hetzelfde moment hun geld terug zullen halen. Vanuit dat besef volgt de redenering dat die bankier ‘dus‘ meer geld uit kan lenen dan hij binnen krijgt. En dat levert hem spectaculaire winsten op. Dat was het oorspronkelijke idee van Mayer Amschel Rothschild, die op enig moment van Duitsland naar Engeland verkaste, en instrumenteel was in het op- en uitbouwen van het Britse Imperium, door opeenvolgende Britse regeringen geld te lenen dat er niet was. Een systeem dat uiteindelijk de hele westerse wereld overwoekerde, en een lachertje maakte van Adam Smith. Maar wel met een prijskaartje dat er niet om loog. De ‘Boom/Bust‘-cyclus die op gezette tijden gigantische vermogens aan spaargeld, of pensioenen, wegvaagt.
‘Gratis‘ bestaat dus niet. Ook niet met ‘Fiat-Geld‘. Uiteindelijk moet er worden afgerekend. En grote kans dat degenen die aan het einde van het gelag met de rekening blijven zitten het niet door hebben, voordat het te laat is. De narigheid is dat de types die wel varen bij het verbloemen van hun intenties, en verantwoordelijkheid, steevast hun toevlucht zoeken in oorlog. Exact datgene waarvan Adam Smith zei dat het de groei van de welvaart van landen in de weg stond. Onze gretigheid om oorlog te voeren wordt er, zonder dat we het beseffen, door gevoed. Zelf denken we dat we handelen vanuit onze goede inborst, om een openstaande schuld te vereffenen. We ‘helpen‘ volkeren om zich te ‘bevrijden‘, en leveren vrijwillig onze welvaart in om de wereld ‘beter‘ te maken.
Als ik reacties krijg met een kritische toon, dan gaat het steevast over de rol van de overheid. Direct, of indirect. Wat mag de overheid, en wat mag de overheid niet? Mag de overheid burgers oproepen om haar te helpen? Of ben je dan een ‘NSB-er‘? Is de overheid per definitie onze vijand? Zijn individuele overheidsdienaren per definitie onze vijand?
Een overheid die strooit met geld is populair, tenzij jij niet tot de ontvangers behoort, maar tot de groep die via de belastingen wordt geplukt. Subsidie, compensatie, vergoeding, uitkering, tegemoetkoming, en ga het hele rijtje maar langs. Betaald uit belastingen, heffingen, léges, ‘kosten‘, accijnzen, tol, bijdragen, premies en bedenk het allemaal maar. Ook als er meer wordt uitgegeven dan er binnen komt, wat tot een ‘Boom‘ leidt, bedenken we niet dat de ‘Bust‘, en de alles verwoestende oorlog niet ver af zijn. Met een beetje mazzel winnen we de oorlog, en kunnen we beginnen met de ‘wederopbouw‘. Heel veel stommer kan niet. Maar het is zoals onze hersenen ‘werken‘. Als het ‘gratis‘ is, gaan we ervoor. Dief van je eigen portemonnee als je niet toehapt.
Ammehoela!
Vreedzame coëxistentie en een gezonde ‘munt‘ betalen op de langere termijn het hoogste dividend. Bemoei je niet met anderen, geef het collectief (de overheid) de ruimte om binnen begrijpelijke, eenduidige regels die voor iedereen in gelijke mate gelden te ‘handhaven‘, en te zorgen voor investeringen die het collectief nodig heeft om te kunnen produceren en te handelen, met respect voor de klant als een ‘divers‘ georiënteerde medemens die geacht wordt zijn of haar eigen broek op te houden, en neem je verantwoordelijkheid voor de verdediging van dat collectieve belang. Verniel niet iets wat met gemeenschapsgeld is gerealiseerd. Frustreer de opsporing van criminelen niet. En wees bereid je land te verdedigen, maar weiger militaire actie ver van de landsgrenzen, of om mee te werken aan ‘sancties‘ van overheden die zoeken naar manieren om de ‘Boom‘ te laten culmineren in ‘BOEM!‘, zonder dat het opvalt dat zij geld hebben uitgegeven dat er niet was, aan dingen die we niet nodig hadden.
