Beschouw deze absurditeit: het beleid van de Amerikaanse regering in het licht van de huidige kapitalistische crash is om ‘de economie terug te brengen naar het normale pre-coronavirus’. Wat? In dat ‘normale’ systeem maximaliseerden particuliere kapitalisten de winst door niet het produceren van de tests, maskers, ventilatoren, bedden, enz. die nodig waren wanneer het coronavirus toesloeg. Door winst gedreven kapitalisme bleek buitengewoon inefficiënt in haar reactie op het virus. De rijkdom die al verloren is gegaan door het coronavirus is veel groter dan wat het zou hebben gekost om goed voor te bereiden. In het kapitalisme neemt een kleine minderheid – werkgevers – alle belangrijke beslissingen (wat, hoe, waar te produceren en hoe de opbrengsten te gebruiken) die de productie en distributie van de meeste goederen en diensten regelen. De meerderheid – werknemers en hun gezinnen – moet leven met de resultaten van de beslissingen van werkgevers, maar wordt uitgesloten van het nemen ervan. Waarom terugkeren naar zo’n ondemocratisch ‘normaal’? Waarom het kapitalisme nog maar eens herstellen, gezien de structurele aanleg voor cyclische crashes en de herhaalde dure noodzaak om te worden hersteld?
Bekijk deze absurditeit vanuit een andere hoek. Wanneer kapitalistische bedrijven falen, nemen ze vaak hun toevlucht tot het faillissement. Dat betekent vaak dat een rechtbank een bestaand leiderschap verwijdert en de onderneming overdraagt aan een ander leiderschapsteam. Buiten wettelijk faillissement, kan een falende kapitalistische onderneming vaak merken dat haar aandeelhouders stemmen om één leiderschapsteam – één raad van bestuur – te verdrijven en te vervangen door een ander. Hoewel dergelijke stappen erkennen dat kapitalisten falen (en vrij regelmatig), verandert de oplossing die ze in de wet hebben gemaakt alleen wie de werkgevers zijn. Faillissement stelt de kapitalistische structuur van de onderneming niet ter discussie en verandert deze niet. Maar waarom zou je zo’n kapitalistisch ‘normaal’ houden? Misschien is het probleem de structuur en niet het specifieke uitvoerende team dat de kapitalistische onderneming leidt.
Maar liefst 20 miljoen Amerikaanse werknemers hebben hun baan verloren en hebben in de maand vóór 15 april een werkloosheidsuitkering aangevraagd. Dit is absurd. Wij, de mensen, het publiek, betalen nu een deel van het loon en de salarissen die hun werkgevers niet meer betalen. Werklozen zullen zichzelf vaak de schuld geven; velen zullen de verbinding met hun vaardigheden, hun voormalige werkgever en hun collega’s verliezen; velen zullen zich zorgen maken over het terugkrijgen van oude banen; velen zullen lenen (vaak te veel); allen zullen zich zorgen maken over oplopende schulden; enz. Ze zouden veel beter af zijn als ze allemaal sociaal nuttige banen zouden krijgen, evenals de meeste van hun vroegere salaris. De overheid zou zo’n laatste redmiddel kunnen zijn: wanneer particuliere kapitalisten niet kunnen of willen inhuren, is dat voor hen niet winstgevend.
Maar kapitalisten verzetten zich bijna altijd tegen openbare banen. Ze zijn bang voor de concurrentie met particuliere kapitalisten die staatswerkgelegenheid met zich mee kan brengen. Ze zijn bang dat overheidsmedewerkers die banen zullen behouden en niet zullen terugkeren naar particuliere banen. Om particuliere kapitalisten te kalmeren, ‘repareren’ regeringen recessies en depressies – periodes waarin kapitalisten arbeiders ontslaan – door de werklozen een tijdje met contant geld te ondersteunen. De samenleving verliest als het publiek de lonen en salarissen van de arbeiders betaalt, maar krijgt geen productie van openbare goederen en diensten terug.
De recent aangenomen wet van het Congres (CARES) is van plan het gecrashte Amerikaanse kapitalisme te stimuleren door grote luchtvaartmaatschappijen ongeveer $ 25 miljard te geven om het grootste deel van de lonen en salarissen van ongeveer 700.000 luchtvaartmaatschappijen voor de komende zes maanden te betalen. Dit is een kapitalistische absurditeit in het kwadraat. De meeste van die werknemers zullen hun salaris innen, maar doen geen werk aan luchtvaartmaatschappijen, omdat vliegen de komende zes maanden voor te veel mensen te riskant blijft. Men zou kunnen verwachten dat werknemers van luchtvaartmaatschappijen verplicht worden een soort openbare dienst te verlenen in ruil voor hun salaris van de overheid. Ze kunnen veilige werkplekken voorbereiden om vervolgens de tests, maskers, ventilatoren, handschoenen enz. Te produceren die tegenwoordig nodig zijn. Ze zijn misschien getraind om te testen; om werkplekken, winkels en atletiekarena’s schoon te maken en te desinfecteren; lesgeven met behulp van één-op-één tutorials voor sociale media; enzovoorts. Maar nee, in kapitalistische landen (op enkele uitzonderingen na) willen particuliere kapitalisten geen wetten en daarom keuren regeringen geen wetten goed die eisen dat banen van de overheid worden opgelegd aan werklozen in ruil voor hun loon. De samenleving verliest, maar de kapitalisten worden verzacht.
Dan krijgt ook Boeing een grote reddingsoperatie. Dat bedrijfsleiderschap bewees onlangs dat het verantwoordelijk was voor de verkoop van onveilige vliegtuigen die honderden mensen om het leven brachten, probeerden zijn mislukkingen te verbergen en miljarden aan overheidssubsidies uit de staat Washington te persen. Toch laat de reddingsoperatie van de regering de leiders van Boeing (en andere werkgevers die overheidssteun krijgen) in hun traditionele positie om alle belangrijke zakelijke beslissingen exclusief en privé te nemen.
Waarom het kapitalisme op deze manieren ‘repareren’? Waarom de irrationaliteit van de werkloosheid zonder sociaal nuttig werk voor werklozen? Waarom een normaal kapitalisme reproduceren dat zijn ondernemingen zo ondemocratisch organiseert – waar een niet-toerekenbare werkgeversminderheid dicteert aan een werknemersmeerderheid? Waarom de ene groep werkgeversdictators door een andere vervangen als er een beter alternatief opduikt? Kortom, waarom zou u het kapitalistische (dwz werkgever-werknemer) systeem reproduceren dat bijna overal sociaal verdeelde niveaus van ongelijke inkomsten en welvaart genereert, plus bedrijfscycli die regelmatig instabiliteit binnendringen?
Ervaren we het historische verval van het kapitalisme? Is dat de boodschap nu mensen het kapitalisme steeds vaker als onnodig en in het slechtste geval ondraaglijk beschouwen? Arbeiderscoöperaties presenteren zich als een betere alternatieve manier om ondernemingen te organiseren: fabrieken, kantoren en winkels, privé en publiek. Als democratische economische instellingen passen de arbeidersverbanden beter bij en een veel betere ondersteuning van democratische politieke instellingen. Voor de 21e eeuw zal de meest populaire slogan op de spandoeken van socialisten waarschijnlijk ‘Democratiseer de onderneming’ zijn.
In de 14e eeuw bracht de builenpest – de ‘Zwarte Dood’ – het feodalisme van Europa bloot als enorm ondervoed, uitgeput, ontmoedigd, verdeeld en ziek. De besmettelijke vlooien die de ratten meedragen, zouden zo een derde van een zeer kwetsbaar continent kunnen doden. Het Europese feodalisme heeft zijn prebubonische krachten nooit hersteld; de top lag erachter. Renaissance, reformatie en daarna volgden de grote Engelse, Franse en Amerikaanse revoluties. Het systeem stortte in tijdens de overgang naar een nieuw en ander systeem, het kapitalisme. Zouden de interacties die nu bestaan tussen het kapitalisme, het coronavirus en een nieuw op arbeiders-coop gebaseerd socialisme vergelijkbaar kunnen zijn met die onder het feodalisme, de zwarte dood en het kapitalisme zo lang geleden?