Velen hebben het al opgemerkt: de VS voelen zich echt niet echt als de wereldleider, of zelfs als een ‘eerste wereldland’. Dat schrijf ik natuurlijk sarcastisch, omdat ik een hekel heb aan uitdrukkingen als ‘eerste wereld’ en de ‘derde wereld’. Maar lezers weten wat ik bedoel.
Bruggen, metro’s, binnensteden, alles brokkelt af, valt uiteen. Toen ik meer dan twee decennia geleden in New York City woonde, was de terugkeer uit Japan schokkend: de VS voelde als een arm, achtergebleven land, vol problemen, ellende, verwarde en depressieve mensen, daklozen; kortom – desperados. Nu voel ik hetzelfde als ik in de VS land nadat ik enige tijd in China heb doorgebracht.
En het wordt veel erger. Waar het Westen de Sovjet-Unie ooit van beschuldigde, is nu duidelijk waarneembaar in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk zelf: tegenwoordig is elke dag toezicht; in New York, Londen, Sydney en zelfs op het platteland. Elke beweging die een persoon maakt, elke aankoop, elke computerklik, wordt ergens geregistreerd. En deze monitoring is meestal niet eens illegaal.
Spraak wordt beheerst door politieke correctheid. Iemand achter de schermen beslist wat acceptabel is en wat niet, wat wenselijk is of niet, en zelfs wat toelaatbaar is. Je maakt een ‘fout’ en je bent eruit; van de onderwijsposities aan de universiteiten of van de media.
In dergelijke omstandigheden kan humor niet gedijen en sterft satire af. Het is niet anders dan religieus fundamentalisme: je wordt vernietigd als je ‘beledigt’. In dergelijke omstandigheden kunnen schrijvers geen baanbrekende romans schrijven, omdat echte romans per definitie beledigen en altijd de grenzen verleggen. Daardoor leest bijna niemand meer romans.
Alleen tandeloze, ‘gecontroleerde humor’ is toegestaan. Er kunnen geen stoten intuïtief worden toegediend. Alles moet vooraf worden berekend. Geen ‘schandalige’ politieke fictie kan de ‘onzichtbare censuur’ in het Westen passeren (en dus zijn romans als vorm bijna gestorven). Degenen die in Russische of Chinese talen lezen, weten heel goed dat de fictie in Rusland en China veel provocerend en avant-gardistisch is .
In het Westen is ook poëzie gestorven. En dat geldt ook voor de filosofie, die is teruggebracht tot een saaie, muffe en onverteerbare academische discipline.
Terwijl Hollywood en de massamedia meedogenloos allerlei zeer beledigende en stereotiepe racistische rommel blijven produceren (vooral tegen de Chinezen, Russen, Arabieren, Latino’s en anderen), hebben grote schrijvers en filmmakers die het Westerse regime en zijn structuur belachelijk willen maken al tot zwijgen gebracht. Je kunt niet-westerlingen alleen vernederen op een manier die is goedgekeurd (alweer: ergens, op de een of andere manier), maar God verbied het, je durft de pro-westerse elites te bekritiseren die hun landen vernietigen namens Londen en Washington, in de Golf, Zuidoost-Azië of Afrika – dat zou ‘betuttelend’ en ‘racistisch’ zijn. Een geweldige regeling voor het rijk en zijn dienaren, nietwaar?
We weten allemaal wat er is gebeurd met Julian Assange en Edward Snowden. In het Westen verdwijnen mensen, worden ze gearresteerd, gecensureerd. Miljoenen verliezen banen: in de media, uitgeverijen en in de filmstudio’s. Het tijdperk van de Koude Oorlog lijkt relatief ’tolerant’ te zijn in vergelijking met wat er nu gebeurt.
Social media onderdrukt voortdurend ‘ongemakkelijke’ individuen, ‘onacceptabele’ media en te ‘onorthodoxe’ gedachten.
Reizen is een bootcamp geworden. Dit is waar ze je breken. Beweeg door de westelijke luchthavens en u zult de vulgaire, beledigende ‘ securistan ‘ tegenkomen . Nu wordt er niet alleen van je verwacht dat je je broek naar beneden trekt, of je schoenen uitdoet, of al je flessen met vloeistoffen weggooit: er wordt van je verwacht dat je glimlacht, grijnst als een idioot. Je wordt verondersteld te laten zien hoe enthousiast, hoe coöperatief je bent: luid antwoorden, recht in de ogen van je kwelgeesten kijken. Als je vernederd wordt, wees dan nog steeds beleefd. Als je wilt vliegen, laat dan zien dat je geniet van deze stomme en nutteloze vernedering, die om één reden wordt toegediend: om je te breken, om je zielig en onderdanig te maken. Om je te leren waar je echt thuishoort. Of anders. Of anders! We weten allemaal wat er zal gebeuren als je weigert mee te werken.
* * *
Nu zullen ze ‘dubbelspreken’ gebruiken om u te laten weten dat dit allemaal voor uw eigen bestwil is. Het zal niet worden uitgesproken, maar je zou het wel moeten voelen: ‘je wordt beschermd tegen die vreselijke monsters uit de Derde Wereld, gekken, perverse mensen.’ En natuurlijk van Poetin, van de Chinese communisten, van de slager Maduro, van Assad of van de Iraanse Shi’a-fanaten.
Het regime vecht voor je, het zorgt voor je, het beschermt je.
Natuurlijk, als je in het VK of de VS woont, is de kans groot dat je diep in de schulden zit, depressief bent en geen vooruitzichten hebt voor de toekomst. Misschien hebben uw kinderen honger, misschien kunt u in de VS de medische zorg niet betalen. Hoogstwaarschijnlijk kun je je geen huisvesting veroorloven in je eigen stad. Misschien bent u gedwongen twee of drie banen te hebben.
Maar je weet tenminste dat je ‘wijze leiders’ in het Witte Huis, het Congres, het Pentagon en de veiligheidsinstanties dag en nacht werken en je beschermen tegen talloze samenzweringen, tegen wrede aanvallen vanuit het buitenland, en tegen die kwaadaardige Chinezen en Russen, die bezig met het bouwen van progressieve en egalitaire samenlevingen.
Heb jij even geluk!
* * *
Behalve: hier klopt iets niet.
Jaren en decennia werd je verteld hoe vrij je was. En hoe onderdrukt, onvrij, degenen tegen wie u wordt beschermd, zijn.
Je werd verteld hoe rijk je bent en hoe ellendig ‘de anderen’ waren.
Om die achtergestelde en gestoorde hordes te stoppen, moesten enkele serieuze maatregelen worden genomen. Een rechtse doodseskorps in een Midden-Amerikaans of Zuidoost-Aziatisch land moest worden opgeleid in Amerikaanse militaire kampen; een volkomen absolutistische en corrupte monarch moest worden ondersteund en verwend; er moest een militaire fascistische staatsgreep worden georganiseerd. Miljoenen verkracht, tienduizenden lijken. Helemaal niet mooi, maar weet je … noodzakelijk. Voor uw eigen bestwil, Noord-Amerikaanse of Europese burgers; voor je eigen bestwil…. Zelfs voor het welzijn van het land dat we hebben aangewezen voor onze ‘bevrijding’.
Enkele dissidenten in het Westen protesteren al tientallen jaren. Niemand heeft er veel aandacht aan besteed. De meesten van hen werden ‘werkloos’ en werden tot zwijgen gebracht door ellende en het onvermogen om hun basisrekeningen te betalen.
Maar opeens…
Wat is er plotseling gebeurd? Omdat er echt iets is gebeurd …
* * *
Het rijk werd het beu om de niet-westerse delen van de wereld exclusief te plunderen.
Goed geconditioneerd, gehersenspoeld en bang, begon het westerse publiek te worden behandeld met dezelfde wrok als mensen in de geplunderde en ellendige delen van de wereld. Nou, nog niet, niet precies. Er zijn nog enkele essentiële verschillen, maar de trend is zeker daar.
Het westerse publiek kan eigenlijk niet teveel doen om zichzelf te beschermen. Het regime weet alles over iedereen: het bespioneert elke burger: waar hij of zij loopt, wat hij of zij eet, rijdt, vliegt, kijkt, consumeert, leest. Er zijn geen geheimen meer.
Je bent een atheïst? Het is niet nodig om te ‘bekennen’. Je biecht elke minuut, met elke klik op de computer, door op de knop van de afstandsbediening te drukken of door te winkelen op Amazon.
Kijkt Big Brother? Oh nee; nu is er veel meer gedetailleerd toezicht. Big Brother kijkt, neemt op en analyseert.
Generaal Pinochet uit Chili schepte altijd op dat zonder zijn medeweten geen blad ooit zou kunnen bewegen. De oude, fascistische klootzak was aan het opscheppen; overdrijven. Aan de andere kant zeggen westerse heersers niets, maar ze weten duidelijk wat ze doen. Zonder hun kennis beweegt er niets en niemand beweegt.
Als ik uit China, Rusland of Cuba kom, valt me als eerste op hoe gedisciplineerd, gehoorzaam en bang de Europeanen en Noord-Amerikanen eigenlijk zijn. Ze weten onbewust dat ze worden gecontroleerd en kunnen er niets aan doen.
Wanneer treinen vertraagd of geannuleerd worden, mompelen ze schaapachtig half hoorbare vloeken. Hun medische voordelen worden verminderd; ze accepteren of plegen stilletjes zelfmoord. Hun openbare infrastructuur brokkelt af; ze zeggen niets en herinneren zich de ‘goede oude tijd’.
Waarom voel ik hoop, lach ik met de mensen in Mexico City, Johannesburg of Beijing? Waarom is er zoveel warmte in de geografisch koude steden Vladivostok of Petropavlovsk in Kamchatka? Waarom zien de mensen in Londen, Parijs en Long Angeles er zo bezorgd en depressief uit?
Sommige historisch arme landen zijn in opkomst. En de mensen daar tonen waardering voor elke kleine verbetering. Niets is mooier dan optimisme.
Het Westen heeft vele, lange decennia gevochten tegen de zogenaamde ‘derde wereld’; onderdrukken, kwellen, plunderen, mensen schenden. Het verhinderde hen om hun eigen regeringen te kiezen. Nu is het overboord gegaan: het probeert de hele wereld te beheersen en te onderdrukken, inclusief zijn eigen burgers.
Terwijl verschillende landen over de hele wereld weer op de been komen en weerstand bieden aan de druk van Washington, Londen, Parijs en Berlijn, worden mensen in het Westen in toenemende mate behandeld door hun regeringen met het spijt dat vroeger uitsluitend was voorbehouden aan de ‘onder- ontwikkelde landen ‘(ja, nog een walgelijke uitdrukking).
Het is duidelijk dat het Westen ‘van zichzelf heeft geleerd’.
Terwijl landen als Rusland, China, Vietnam, Mexico, Iran en anderen snel groeien, beginnen veel voorheen rijke kolonialistische en neokolonialistische rijken nu op de “Derde Wereld” te lijken.
Tegenwoordig is het heel triest om een schrijver in New York City of in Londen te zijn. Net zoals het beangstigend is om arm te zijn. Of anders zijn. Over de hele wereld worden de rollen omgedraaid.