Historische dag voor Spanje: oud dictator Franco verplaatst veel fascisten verwacht

MADRID – Het is voor het merendeel van de Spaanse bevolking en dan met name die personen die flink te lijden hebben gehad onder de Franco dictatuur, een historische dag want vandaag 24 oktober 2019 wordt het lichaam van oud dictator Francisco Franco weggehaald uit de Vallei van de Gevallenen en overgeplaatst naar een normale begraafplaats in El Pardo nabij Madrid.

Op donderdag 24 oktober 2019 wordt geschiedenis geschreven en wordt het gemummificeerde lichaam van Franco na bijna 44 jaar weggehaald uit de Valle de los Caidos nabij Madrid. Franco werd op 23 november 1975 begraven in de door hemzelf gebouwde Vallei van de Gevallenen in de nabijheid van Madrid.

Franco gaf opdracht tot de bouw maar het monument werd gebouwd door 20.000 of meer oorlogsgevangen waarna er werden tienduizenden mensen zonder medeweten van de familie begraven, overledenen van beide kanten na de Spaanse burgeroorlog. De Vallei van de Gevallen was tot nu toe een van de weinige eerbetonen aan een dictator in Europa maar daar is nu een einde aan gekomen.

Verplaatsen

Terwijl de werknemers al sinds afgelopen zondag bezig zijn met de voorbereidingen voor het opgraven en verplaatsen van het lichaam van Franco, vindt de echte opgraving op donderdag om 10.30 uur plaats. Aanwezig zijn 4 tot 6 werknemers, de hoogste religieuze autoriteit van de Vallei van de gevallenen Ramon Tejero, de minister van justitie Dolores Delgado, de Secretaris Generaal van het Presidentschap Felix Bolaños, de subsecretarios van het Vicepresidentschap Antonio Delgado en twee familieleden van Franco.

De opgraving gebeurt in strikte geheimhouding en onder een speciale tent die video opnames met drones of geluidsopnames moet stoppen. Het opgraven, verplaatsen en opnieuw begraven van Franco heeft een kostenplaatje van ongeveer 60.000 euro. Er zal tevens veel veiligheidspersoneel en politie aanwezig zijn.

De kist waarin Franco ligt wordt voordat deze naar een begrafenisauto wordt gebracht ter bescherming in een houten kist gestopt. Daarna zal de auto met Franco naar een plaats rijden waar een helikopter klaar staat om Franco over te vliegen naar de begraafplaats Mingorubbio in El Pardo (Madrid). Overigens staat er nog een andere begrafenisauto en een andere helikopter paraat mochten de eerste twee niet functioneren.

De helikopter vliegt ongeveer 10 tot 15 minuten om een afstand van 34 km af te leggen tussen de Valle de los Caidos en de begraafplaats Mingorubbio. Daar wordt Franco bijgezet in het familiegraf (panteón familiar) waar ook de vrouw van Francio, Carmen Polo, ligt begraven. Daarbij zijn opnieuw dezelfde personen aanwezig als die bij het opgraven waren.

Verwacht wordt dat er veel mensen aanwezig zullen zijn bij zowel de Vallei van de Gevallenen en bij de nieuwe rustplaats van Franco. Daarbij gaat het om voor- en tegenstanders van Franco, iets dat wellicht tot confrontaties kan zorgen. Daarom werd een bijeenkomst bij de begraafplaats Mingorubbio in El Pardo (Madrid) door de rechter verboden.

Het gigantische granieten kruisbeeld torent zo hoog boven de omgeving uit – dik 150 meter hoog, om precies te zijn – dat je de plek bij mooi weer zelfs vanuit hoofdstad Madrid kan zien, zo’n 40 kilometer verderop. De Vallei der Gevallenen is een indrukwekkend, bevreemdend oord. En de pijnlijkste plek van Spanje.

Hier liet dictator Francisco Franco in de jaren 40 en 50 een gigantisch monument bouwen om de Spaanse burgeroorlog te herdenken. In de rotsen is een gigantische kerk uitgehouwen, van 260 meter lang en 22 meter breed. Op de prominentste plek achter het altaar ligt Franco zélf. Voorlopig nog.

Het Spaans Hooggerechtshof heeft immers geoordeeld dat de regering mag doorgaan met haar plan om de stoffelijke resten op te graven en te verhuizen. De socialistische regering wil een minder controversiële, een minder pronkerige en minder pijnlijke plaats.

Fascistische groet

“Want tot nu verheerlijkt het monument de dictatuur”, zegt premier Pedro Sánchez. Het is geen plek waar de tienduizenden slachtoffers worden herdacht, het is geen plek van verzoening na de burgeroorlog, maar een symbool voor de overwinning van het fascisme en de dictatuur. Elk jaar op 20 november, Franco’s sterfdag, komen honderden sympathisanten met veel vertoon Franco bejubelen en trots de fascistische groet brengen.

Praalgraf dictator Franco ‘past niet langer in een volwassen Europese democratie’

Het hekwerk voor de Vallei der Gevallenen waarop twee stalen fascistische adelaars prijken zit potdicht. Bij de slagboom houden agenten pottenkijkers buiten, terwijl binnen de uittocht van Francisco Franco uit zijn tombe minutieus wordt gerepeteerd.

De laatste tocht van de overleden dictator staat natuurlijk bol van de symboliek. Maar de herbegrafenis is voor veel Spanjaarden niet per se nodig: in een recente peiling van de krant El Mundo blijkt dat maar 43 procent vóór de opgraving van Franco is, 32,5 procent tegen en 20 procent kan het niet zoveel schelen.

Amnestie

Hoewel het aantal uitgesproken franquisten na ruim vier decennia democratie in Spanje gering is, redeneren veel Spanjaarden dat het verleden beter met rust gelaten kan worden; een echo uit de democratische transitie van het land dat met de grondwet uit 1978 uit de dictatuur stapte. Een waarheidscommissie kwam er niet en Franco’s getrouwen kregen amnestie. Het was de prijs die volgens velen betaald moest worden voor een overgang naar een democratie zonder bloedvergieten. Franquistische symbolen werden in dit licht dan ook jarenlang ongemoeid gelaten. Met als topstuk de Vallei der Gevallenen.

Het complex waar een imponerend 150 meter hoog kruis bovenuit toornt is een monument voor Franco’s militaire overwinning in de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939), waar hij zelf als couppleger de aanstichter van was.

Pompeus bouwwerk

Achttien jaar lang zwoegden dwangarbeiders op het pompeuze bouwwerk van graniet en marmer in de Sierra de Guadarrama, 50 kilometer ten noorden van Madrid. Toen de Vallei der Gevallenen in 1959 werd geopend, lagen daar ook 33.000 lichamen begraven van slachtoffers die aan beide kanten van de burgeroorlog vielen; veelal verplaatst zonder toestemming van de nabestaanden. Naast de 200.000 doden die op het slagveld vielen, wordt Franco ook nog eens verantwoordelijk gehouden voor 200.000 doden tijdens de burgeroorlog en onder zijn dictatuur.

Nu Franco vertrekt uit de Vallei der Gevallenen rijst de vraag wat er met het complex moet gebeuren. De linkse partij Podemos wil nog wel een stap verdergaan en het kruis en de basiliek ontmantelen. De sociaaldemocraten van Sánchez zinspelen al langer op een vervanging van de monniken die de Vallei der Gevallenen bestieren, voor geestelijken die openstaan voor een nieuwe bestemming van het complex. De huidige benedictijnse orde verzet zich namelijk al jaren met hand en tand tegen verandering en bad tot voor kort in de basiliek nog voor de ziel van de dictator.

Herdenkingsplaats

Die nieuwe bestemming zou een herdenkingsplaats en museum kunnen worden waar op gebalanceerde wijze tekst en uitleg wordt gegeven over de burgeroorlog en de dictatuur. Al zal over de precieze invulling niet zomaar politieke overeenstemming zijn, dat heeft het gedraal dat aan Franco’s opgraving voorafging wel aangetoond.

Bovendien zou het een enorme kostbare verbouwing vergen, aangezien de constructie door vocht is aangetast. De Spaanse belastingbetaler legde de afgelopen jaren al miljoenen peseta’s en euro’s neer voor het onderhoud en moet nu nog eens ruim 60.000 euro ophoesten voor Franco’s herbegrafenis. Sinds bekend werd dat Franco niet lang meer in zijn mausoleum zou liggen, nam het aantal bezoekers toe. Velen wilden nog eenmaal een selfie met de fascistengroet voor zijn graf.