Hoe besmettelijk waren de Capitol-rellen in Europa – in de praktijk en in perceptie?

Deze bijdrage geeft een kort overzicht van de impact van de Capitol Riots-rellen in Europa. De vrees voor een soortgelijke massa-gemedieerde besmetting werd expliciet geuit door de meeste Europese leiders. Echo’s en toejuichingen voor de rellen in de VS waren inderdaad te horen op websites, QAnon-sites en ook in kringen van Trump-aanhangers in Europa. Een eerdere bestorming van de Duitse Rijksdag (in 2020) werd aangehaald. In Nederland werden ook de avondklokrellen van 24-25 januari 2021 in deze context geplaatst. Veiligheidsdiensten en functionarissen in het VK en Nederland herhaalden dit dreigingsbewustzijn in recente, formele dreigingsanalyses.

In lijn met het onderzoek van Brigitte Nacos naar ideologische, tactische of inspirerende besmetting na terroristische aanslagen of incidenten van politiek geweld, is het interessant om te zien of dit fenomeen een rol heeft gespeeld na de Capitol Riots van 6 januari. Volgens Nacos: “ Besmetting verwijst hier naar een vorm van copycat-crime, waarbij geweldgevoelige individuen en groepen vormen van (politiek) geweld imiteren die voor hen aantrekkelijk zijn, gebaseerd op voorbeelden die doorgaans door de massamedia worden gepopulariseerd.” 1Na een overzicht te hebben gegeven van het academische debat over het gedrag van katten en besmetting, concludeert Nacos dat hoewel het waar is dat de “oorzaak-gevolgrelatie” soms wordt betwist, “het idee van massa-gemedieerde besmetting gezond verstand lijkt en inderdaad wordt ondersteund door anekdotische verslagen evenals meer systematisch onderzoek.” Als het gaat om verschillende vormen van binnenlands en internationaal politiek geweld, extremisme en terrorisme, spelen media wel een belangrijke rol bij het stimuleren van zowel tactische als inspirerende besmetting. Via internet en sociale media, maar ook via reguliere televisie-uitzendingen, kunnen massamediale inspirerende invloeden worden gedemonstreerd en geïdentificeerd na grootschalige aanslagen of gebeurtenissen van politiek geweld. 2

Het is daarom relevant om te informeren hoe de gebeurtenissen van 6 januari in het buitenland weerklank vinden. In dit korte rapport zal worden ingegaan op de reeks reacties in Europese landen, zowel op het niveau van regeringen als binnen de samenleving, en onder gelijkgestemde radicale groeperingen – in hoeverre was er bewijs, of werd er gesproken over de Capitoolrellen als besmettelijke gebeurtenissen in Europa? De analyse van deze paper wordt beperkt door de korte tijdspanne tussen de gebeurtenissen en deze discussie, evenals door het feit dat deze bijdrage alleen gebaseerd is op berichtgeving in de media en open bronnen. Maar nu de gebeurtenissen live worden gestreamd en de aandacht van de wereld trekken, leveren deze bronnen al een interessant en zorgwekkend beeld op. Vanwege deze overweldigende hoeveelheid aandacht zal ik een selectie van reacties presenteren van Europese staatsleiders en functionarissen,

Officiële reacties: angst voor besmetting
Voor veel van de staats- en kabinetsleiders van Europa waren de Capitoolrellen ernstig genoeg om hen ertoe aan te zetten verklaringen en opmerkingen over de gebeurtenis af te geven. De Britse premier Boris Johnson zei dat de scènes “schandalig” waren en zowel Johnson als zijn minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel hielden Trump rechtstreeks verantwoordelijk voor de bestorming van het Capitool. “Volkomen afschuwelijk”, veroordeelde Nicola Sturgeon, de eerste minister van Schotland, hen: “Stop met het vertrappen van de democratie”, riep ze. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas vroeg verder om de daders ter verantwoording te roepen. En bondskanselier Angela Merkel hekelde ook het geweld van het gepeupel. Opmerkelijk is dat de meeste Europese leiders de gebeurtenissen enerzijds expliciet als “een aanval op de democratie” definieerden (de Franse president Emmanuel Macron, Joseph Borrel Chief Foreign Policy van de Europese Unie, Zweedse premier Stefan Lofven), maar deed ook een beroep op hun Amerikaanse partners, dat “dit niet Amerika is” (Macron). Ze veroordeelden dus allebei de bestorming en spraken hun vrees uit dat dit de democratie in de VS verder zou ondermijnen.3

Tegelijkertijd uitten journalisten, experts en functionarissen in de Europese media-experts ook hun zorgen over de toestand van hun eigen democratische instellingen. In heel praktische en fysieke zin: kunnen hun parlementen ook worden bestormd? “Hoe goed wordt de Bondsdag beschermd”, vroeg de Berliner Morgenpost . 4 Hier was het antwoord enigszins zorgwekkend, aangezien op 29 augustus 2020 ongeveer 500 anticoronavirus-demonstranten, rechts-extremisten en zogenaamde Reichsbürger 5was al de trap naar de hoofdingang van de Bondsdag bestormd. Gelukkig werden ze al snel ontbonden en teruggeduwd door de politieagenten, en er raakten geen mensen gewond, laat staan ​​gedood. Maar het beeld van rechts-extremisten die op de trappen van de Bondsdag met de zwart-witte vlag van het oude Duitse rijk zwaaien, was in de ogen van het publiek huiveringwekkend en een directe aanval op de parlementaire democratie, die in Duitsland soms nog als zwak en jong wordt beschouwd . 6 Eva Högl, de commissaris voor defensie van het Duitse parlement, waarschuwde dat de dreiging van extreemrechts was gebagatelliseerd en serieuzer moest worden genomen. 7De voorzitter van de Bondsdag Wolfgang Schäuble kondigde aan dat zijn bureau zijn conclusies zou trekken uit de inbreuk op het Amerikaanse Capitool voor de bescherming van de Bondsdag in Berlijn en verbeteringen zou onderzoeken aan de veiligheidsmaatregelen van hun eigen parlement. 8

Met dit in gedachten spraken Europese leiders hun vrees uit dat soortgelijke gebeurtenissen ook in hun land zouden kunnen plaatsvinden, gestimuleerd door het performatieve succes van de Amerikaanse relschoppers. Joseph Borrell, de EU-minister van Buitenlandse Zaken met een Spaanse achtergrond, schreef in een blogpost dat de rellen in de VS “een bijzondere echo” voor hem hadden, en herinnerde hem aan de mogelijkheid van militaire couppogingen die Spanje in het verleden teisterden. Maar het zou weer kunnen gebeuren als hun leiders zulke mensen weer zouden aansporen en hen vertellen dat de verkiezingen frauduleus waren geweest. 9

Maatschappelijke reacties: afschuw en angst voor besmetting
De gebeurtenissen van 6 januari waren geen op zichzelf staand incident, maar het resultaat van een langer etterende verspreiding van QAnon-theorieën – in de VS en aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. Veiligheidsdiensten brachten al een rapport uit over de uitgestrekte steun voor QAnon en andere coronavirus-samenzweringen binnen de samenlevingen van Europa. In Nederland wijzen media en onderzoekers op 40.000 QAnon-gerelateerde berichten op openbare Facebook-sites, die alleen al in 2020 een half miljoen interacties opleveren. 10 De Utrechtse dataschool rapporteerde bovendien over de toename van samenzweringswebsites op internet en de vertaling van anti-regerings- en samenzweringsleuzen van internet naar real life demonstraties en activiteiten. 11

De rol van mediapraktijken en door internet geïnduceerde radicaliseringsprocessen werd ook verergerd. “Als er ooit een teken was dat Amerikaanse technologieplatforms een impact hadden op het internationale discours op een manier die geen grenzen kent, dan is dit het”, zegt Anna-Sophie Harling, hoofd Europa bij NewsGuard, een bedrijf dat verkeerde informatie opspoort. . 12

De angst voor besmetting en de verspreiding van gewelddadige QAnon-campagnes, waaronder de dreiging van fysiek geweld en invallen, naar Europa, was voelbaar in de onmiddellijke dagen na 6 januari. Maar waren er ook feitelijke incidenten en voorvallen van een dergelijke verspreiding, of het nu een inspirerende, ideologische of tactische besmettelijke verspreiding was? Was er enige vorm van copycat-gedrag, op individueel of groepsniveau na de Capitol-rellen in Europa?

Radicale groepen: bijval en inspiratie in Nederland en elders in Europa
In Nederland leek er een vrij directe echo te zijn van de Capitoolrellen van 24 en 25 januari, daarom gaan we de gebeurtenissen in de lage landen onder de loep nemen.

Op 14 april 2021 heeft de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid het driemaandelijkse dreigingsbeeld DTN gepubliceerd.54. Naast de identificatie van een aanhoudende jihadistische dreiging en de trend van een toegenomen, samenzwerings- en coronavirusgerelateerde radicalisering, werden de Capitol Riots van 6 januari als een triggergebeurtenis aangemerkt. De NCTV zag “enige overlap” tussen extreemrechtse groeperingen, waaronder de Boogaloo-beweging, en de versnellingsideeën van de in het VK gevestigde Feuerkrieg Division. “Dit soort groepen probeert een burgeroorlog te ontketenen. Tot nu toe blijft de dreiging van dergelijke groepen beperkt in Europa, maar gebeurtenissen in de VS kunnen een inspirerend effect hebben.” In dezelfde paragraaf verwees de NCTV naar twee individuele gevallen van jonge mannen die waren gearresteerd op verdenking van extreemrechts terrorisme en die werden beschouwd als onderdeel van het Amerikaanse online netwerk The Base. De Capitol Hill-rellen waren niet de aanleiding voor hun radicaliseringsproces, de aanslagen in Christchurch waren dat wel. Maar de angst voor geopolitieke gebeurtenissen en triggers elders, zoals in de VS op 6 januari, worden eruit gepikt om in het DTN aandacht te vragen voor de actieve dreiging van extreemrechts geweld.13

Alt-Rechts en populistische politiek leider Thierry Baudet gaf een tweet, een uur in de rellen op de 6 e januari, ter ondersteuning van president Trump. En vertegenwoordigers van zijn partij en van een andere rechts-populistische partij legden ook verklaringen af ​​die werden geïnterpreteerd als een oproep tot actie tegen de overheid, officiële Covid-19-testlocaties en starten een protest. Toen, op 24 en 25 januari 2021, bij de invoering van de Covid-19-gerelateerde avondklok, braken er rellen uit in meer dan twintig steden en dorpen in Nederland, wat leidde tot de ergste rellen sinds de jaren tachtig, met 12 gewonden en meer dan 570 arrestaties. De rellen leken meestal spontaan, veroorzaakt door de avondklok, en werden uitgevoerd door jongeren, hooligans en groepen relschoppers die bekend waren bij de politie. 14Maar met 12.000 mensen in Nederland die zich abonneren op QAnon-gerelateerde Facebook-sites, talloze oproepen tot actie en pogingen om de massa te verzamelen om ‘koffie te drinken’ en naar openbare plaatsen te komen, naar het Museumplein in Amsterdam of prominente demonstratiesites in Den Haag werden voorafgaand aan de rellen gemaakt door (min of meer bekende) marskramers in deze samenzweringstheorieën. QAnon-slogans, anti-regeringsgeschreeuw en anti-Covid-19-protesten gingen hand in hand, en veel van deze demonstranten verwezen naar de toen zeer recente bestorming van het Capitool in de VS 15

Soortgelijke dreigementen, samenzweringsoproepen tot actie werden ook gehoord in het VK. Met de moord op parlementslid Jo Cox tijdens de EU-referendumcampagne in 2016 als keerpunt was en is de angst voor rechts-extremistische aanslagen en opstand voelbaar. Sommige experts wezen op wederzijdse radicalisering. Uit een rapport van de antifascistische campagnegroep Hope Not Hate bleek dat extreemrechts in het VK “racistischer” werd in de nasleep van de BLM-beweging. Bovendien hebben de in het VK gevestigde rechtsextremisten verkeerde informatie verspreid over de Capitol-rellen in de VS. Er is opgemerkt dat de Proud Boys, die tot de relschoppers van het Capitool behoorden, banden hebben met de Britse rechtse extremist Tommy Robinson en de EDL. 16

Conclusie
Deze bijdrage heeft de reacties en echo’s op de Capitoolrellen in sommige Europese landen slechts marginaal behandeld. Het is daarom niet mogelijk om tot een sluitend antwoord te komen op de vraag in hoeverre de rellen hebben geleid tot tactische, motiverende of inspirerende besmetting van radicale, extremistische of terroristische groeperingen in Europa.

Toch werd de vrees voor een dergelijke massa-gemedieerde besmetting expliciet geuit door de meeste Europese leiders. Niet alleen zagen ze de democratie in de VS als bedreigd, ze voelden ook de noodzaak om de veiligheid van hun parlementen te controleren, op te eisen en op te voeren. Dat was geen loze daad, aangezien in Duitsland in augustus 2020 een soortgelijke bestorming van de Bondsdag, zij het op veel kleinere schaal, daar een grote schok had veroorzaakt. Bovendien klonken echo’s en toejuichingen voor de rellen in de VS op websites, QAnon-sites en ook in kringen van Trump-aanhangers in Europa.

In Nederland was het moeilijk om de avondklokrellen van 24-25 januari niet ook in deze context te plaatsen. Soortgelijke zorgen werden geuit in het VK, waarbij veiligheidsdiensten in Nederland en elders dit dreigingsbewustzijn herhaalden in recente, formele dreigingsevaluaties.

Opmerkingen:
1. Brigitte L. Nacos, “Revisiting the Contagion Hypothesis: Terrorism, News Coverage, and Copycat Attacks”, Perspectives on Terrorism 3 (2009): 3-13, hier: 1.

2. Zie Brigitte L. Nacos, Mass-mediated Terrorism: Mainstream and Digital Media in Terrorism and Counterterrorism (3e ed.), (Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers, 2016).

3. Ruby Mellen en Adam Taylor, “Wat de wereld zegt over de VS na de aanslag op het Capitool en de afzetting van Trump”, Washington Post , 15 januari 2021, https://www.washingtonpost.com/world/2021/01/ 13/world-reactions-capitol-attack-aftermath/ .

4. Tim Braune, “Nach Washington. Wie gut wird jetzt der Bundestag geschützt?“, Berliner Morgenpost , 7 januari 2021, https://www.waz.de/politik/reichstag-bundestag-washington-kapitol-usa-schutz-id231286850.html .

5. Duitse burgers die de legitimiteit van de moderne Duitse staat, de Bondsrepubliek Duitsland, verwerpen. De Reichsburger wordt vaak geassocieerd met extreemrechtse en antisemitische standpunten.

6. Braune, 7 januari 2021.

7. Ishaan Thahoor, “Biden en het westen worden geconfronteerd met de dreiging van extreemrechts extremisme”, Washington Post , 22 januari 2021, https://www.washingtonpost.com/world/2021/01/22/biden-west- face-threat-extreem-rechts-extremisme/ .

8. “Duitsland herziet de veiligheid van het parlement na rellen in het Amerikaanse Capitool”, Deutsche Welle , 7 januari 2021, https://www.dw.com/en/germany-reviews-parliament-security-after-us-capitol-riot/a -56161097 .

9. Angela Dewan en James Frater, “Wereldleiders veroordelen de “gruwelijke” rellen bij het US Capitol Building,” CNN , 6 januari 2021, https://www.cnn.com/2021/01/06/world/world-reaction -us-capitol-riot-intl/index.html .

10. Rudy Bouma, “Amerikaanse complottheorie Qanon ook in Nederland in optkomst”, NOS , 25 september 2020, https://nos.nl/l/2349814 .

11. Jeroen Bakker, Daphne Cornelisse, Sahra Mohamed, Mirko Tobias Schäfer en Joris Veerbeek, Van scherm naar straat. Hoe sociale media-conversaties protest op straat mobiliseren (Universiteit Utrecht, 19 maart 2021), https://dataschool.nl/wp-content/uploads/sites/272/2021/03/20210318_Van-scherm-naar-straat.pdf .

12. Ishaan Thahoor, “Biden en het Westen worden geconfronteerd met de dreiging van extreemrechts extremisme.”

13. NCTV (red.), Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 45, (Den Haag: NCTV, 2021), 12–13, 19–20.

14. Jon Henley, “Nederland geschokt door derde nacht van rellen over Covid Curfew”, The Guardian , 26 januari 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/jan/26/netherlands-third-night- rellen-covid-avondklok-lockdown-demonstranten ; Tobias Hartog, “Klaver, Wilders, Segers en Baudet vliegen elkaar in de haren over rellen avondklok”, Algemeen Dagblad , 25 januari 2021, https://www.ad.nl/politiek/klaver-wilders-segers -en-baudet-vliegen-elkaar-in-de-haren-over-rellen-avondklok~a13ac607/ .

15. Jeroen Bakker, Daphne Cornelisse, Sahra Mohamed, Mirko Tobias Schäfer en Joris Veerbeek, Van scherm naar straat. Hoe sociale media-conversaties protest op straat mobiliseren (Universiteit Utrecht, 19 maart 2021), http://mtschaefer.net/entry/van-scherm-naar-straat/ ; NCTV (red.), Fenomeenanalyse “De verschillende gezichten van de coronaprotesten” (Den Haag: NCTV, 2021).

16. Jeevan Ravindran, “Waren de rellen in het Capitool een hint naar de toekomst van het VK?”, Elle , 20 januari 2021, https://www.elle.com/uk/life-and-culture/culture/a35261321/capitol- riots-uk-black-lives-matter-inhuldiging/ .