Indignatie redactie 
Twee milligram carfentanyl is dodelijk – het medicijn is duizend keer krachtiger dan heroïne. Grote Amerikaanse steden worden gekenmerkt door levende dood. Een tragedie – Duitsland zal het waarschijnlijk ook meemaken.
Fentanyl Er hangt een zoete, bedorven geur in de lucht die je bijna de adem beneemt. Overal waar je kijkt, liggen mensen op de grond tussen bergen afval, uitwerpselen en bloederig gaas – hun lichamen volkomen stijf, hun ledematen op afschuwelijke wijze verwrongen. Jong, oud, vrouwen en mannen met open, vochtige en stinkende wonden aan armen, benen en gezicht kenmerken het stadsbeeld – van sommige weet je van een afstand niet eens of ze nog leven.
Anderen kreunen in zichzelf, trillen ongecontroleerd, of proberen hun slappe armen te gebruiken om een vuile injectiespuit in hun met littekens bedekte elleboog of tussen hun zwartgeblakerde tenen te steken.
Wat er momenteel in de straten van Amerika gebeurt, zijn scènes die rechtstreeks uit een horrorfilm komen. Maar mensen in steden als Philadelphia, Ohio en San Francisco zijn geen acteurs die vakkundig een bijzonder enge zombie kunnen uitbeelden. Ze zijn verslaafd, ziek en sterven op straat – ruim honderdduizend per jaar. Als slachtoffer van een door fentanyl gedomineerde opioïdencrisis, die dankzij de Corona-maatregelen onlangs zijn trieste hoogtepunt bereikte.
Oxycontin: het begin van het einde
Het begon allemaal in de jaren tachtig, toen verschillende onderzoeken werden gepubliceerd die een zogenaamd veilig langdurig gebruik van opioïden suggereerden, d.w.z. geen hoog risico op verslaving – ondanks kwalitatieve tekortkomingen werden de werken vele malen geciteerd, onder meer door de American Pain Society (APS ). Een paar jaar later was zij ook degene die pijn tot de vijfde vitale parameter verklaarde – naast bloeddruk, hartslag, lichaamstemperatuur en ademhaling. Pijn werd dus gezien als iets dat je niet langer zou moeten verdragen; eigenlijk een goede zaak. Waarom zou je met ondraaglijke pijn moeten leven als er een eenvoudige, onschadelijke oplossing bestaat die het leven weer draaglijker kan maken?
Dit is waarschijnlijk hoe de staatsautoriteiten, de Federation of State Medical Boards (FSMB) en de Drug Enforcement Administration (DEA), het zagen, die kort daarna opdracht gaven om de controles op artsen die opioïden voorschrijven te verminderen. Het resultaat was rampzalig. Artsen schreven het medicijn nu niet alleen voor aan kanker- of palliatieve zorgpatiënten, maar ook aan alle andere pijnpatiënten – inclusief mensen die bijvoorbeeld last hadden van rugpijn of kiespijn. Het dominante opioïde in die tijd was oxycodon, afkomstig uit Duitsland en in de VS verkocht onder de merknaam Oxycontin door Purdue Pharma. Het bedrijf maakte reclame voor het medicijn door te zeggen dat de nieuwe coating ervoor zorgde dat het weinig risico op verslaving had.
Dat klopte niet: het bedrijf, dat later door duizenden Amerikanen werd aangeklaagd, gaf dit in 2020 toe voor de federale rechtbank in Newark. Maar tegen die tijd was het al te laat: volgens verschillende mediaberichten en boeken als ‘Dopesick’ verstrekte Purdue Pharma in de jaren negentig miljoenen om zijn vertegenwoordigers te gebruiken om reclame te maken voor artsen – en waarschijnlijk vooral voor artsen die onervaren waren met opioïden. Er wordt gezegd dat ze onder druk zijn gezet om het middel gedurende langere perioden in hoge doseringen voor te schrijven, zelfs bij matige pijn. Dit verhoogde het risico op verslaving aan Oxycontin, dat een ongeveer twee keer zo sterke werking heeft als morfine, aanzienlijk.
Van Oxycontin tot heroïne tot fentanyl
In die tijd kon er in zeer korte tijd veel geld met het medicijn worden verdiend. Daarom werd het volgens verschillende onderzoeken ook misbruikt in apotheken en andere gezondheidsinstellingen. Vooral omdat het farmaceutische bedrijf Purdue goede relaties lijkt te hebben gehad met de drugshandhavingsinstantie voor drugsverslaving, de DEA, waren er hooggeplaatste leden van de instantie die later managementposities in het bedrijf bekleedden.
Oxycontin kon de staten relatief ongecontroleerd overspoelen en binnen een paar jaar werd het een van de best verkochte pijnstillers in de VS. Maar met de verkoopcijfers schoot niet alleen het aantal verslaafden omhoog, maar ook het aantal drugsdoden. Volgens Time zijn de sterfgevallen als gevolg van opioïden op recept tussen 1996 en 2010 verviervoudigd. En dat leidde uiteindelijk in veel staten tot beleidsmaatregelen.
Er werden wetten aangenomen om de vereisten voor de vrijgave van het medicijn moeilijker te maken. Ook moet opvallend consumentengedrag sneller worden gesignaleerd door vergelijking in een elektronisch register. En in 2010 veranderde Purdue, vanwege een aflopend patent, ook zijn medicijn zodat het pure actieve ingrediënt niet meer zo gemakkelijk kon worden geëxtraheerd – voorheen hadden verslaafden de stof vaak geëxtraheerd en geïnjecteerd of gerookt voor een snellere en hardere kick.
Het aantal drugsgerelateerde sterfgevallen daalde daardoor zelfs enigszins, maar explodeerde korte tijd later. Want wat er precies gebeurde, was wat er moest gebeuren als je de drugs van een verslaafde afpakte zonder te stoppen: hij schakelde over. Van Oxycontin tot heroïne, dat gemakkelijk verkrijgbaar is op de zwarte markt – waarvan de rampzalige psychologische en fysieke gevolgen bij de meeste mensen bekend zijn.
Wat velen echter niet weten, is dat heroïne vaak doorspekt is met fentanyl – ‘de dodelijkere neef van heroïne’, zoals de New York Times in 2016 kopte. Tegenwoordig domineert de synthetische opioïde de drugscrisis in de Verenigde Staten. De stof, die in de geneeskunde ook als pijnstiller wordt gebruikt, is tot 50 keer zo sterk als heroïne. Het is ook veel goedkoper en gemakkelijker te verkrijgen.
“Dit spul eet letterlijk mensen op”
Fentanyl heeft een extreem verslavend potentieel en een sterk gewenningseffect voor gebruikers, wat betekent dat je na korte tijd steeds hogere doses moet nemen om toch het gewenste – euforische en doffe – effect te krijgen. En dat is precies wat gevaarlijk is, want zelfs kleine hoeveelheden kunnen leiden tot ademstilstand en dus de dood. Om dit te omzeilen en tegelijkertijd de geestverruimende werking van fentanyl te verlengen, wordt de laatste jaren steeds vaker het goedkope stofje ‘xylazine’ aan het medicijn toegevoegd. En het is juist deze ‘Tranq’, zoals het op straat wordt genoemd, die mensen in echte zombies verandert.
Xylazine is eigenlijk een diergeneesmiddel dat artsen gebruiken om grote wilde dieren zoals giraffen en olifanten te verdoven. Het zorgt ervoor dat ademhaling, bloeddruk, lichaamstemperatuur en hartslag naar kritieke niveaus dalen, volgens wetenschappers, waaronder waarnemend directeur van het Office of National Drug Control Policy Rahul Gupta.
Zozeer zelfs dat het, bij hoge doses, gebruikers in coma-achtige toestanden kan brengen die je ziet in de straten van Philadelphia, Chicago en andere steden in de Verenigde Staten. Xylazine is er ook verantwoordelijk voor dat zoveel van deze mensen in een rolstoel zitten en grote, diepe, open wonden op hun lichaam hebben, waarvan sommige tot op het bot reiken.
In het wetenschappelijke rapport ‘Xylazine – Medical and Public Health Imperatives’ gaan Gupta en zijn collega’s ervan uit dat de verminderde bloedcirculatie ervoor zorgt dat de natuurlijke regeneratiemechanismen van de huid tot stilstand komen. Zelfs de kleinste huidletsels veranderen in wonden die niet meer genezen en steeds groter worden. Omdat het weefsel afsterft – en niet alleen in de beschadigde huidgebieden.
Xylazine zorgt er ook voor dat de bloedvaten zich dermate vernauwen dat na korte tijd weefsel op niet-gewonde plaatsen afsterft. The Morning Post citeert artsen uit Philadelphia: “Dit spul eet letterlijk mensen op.” En dood ze: Terwijl in 2018 260 mensen stierven aan “Tranq”, waren dat er in 2021 ongeveer 3.500 per jaar.
Het is xylazine dat fentanyl tot de “dodelijkste drugsdreiging” maakt die Amerika ooit heeft gezien, zoals Rahul Gupta het uitdrukte. En ook al kun je het op basis van de verontrustende cijfers en foto’s nauwelijks geloven, het kan nog erger zijn. Naast xylazine is ook ‘carfentayl’ in opkomst op de Amerikaanse geneesmiddelenmarkt. Een medicijn dat net als ‘Tranq’ wordt gebruikt om grote zoogdieren zoals olifanten te verdoven, maar aanzienlijk dodelijker is – zelfs voor ‘getrainde’ gebruikers.
Volgens de DEA kan slechts twee milligram van het medicijn dodelijk zijn, een hoeveelheid die nauwelijks zichtbaar is naast een cent. Zelfs huidcontact met ‘carfentanyl’ kan dodelijk zijn – volgens het Hamburger Abendblatt waarschuwde de Beierse politie in 2018 bewakers in heel Duitsland hiervoor . Het BKA en Interpol hebben ook gewaarschuwd voor de stof, die tot 10.000 keer krachtiger is dan morfine en tot 5.000 keer krachtiger dan heroïne.
Ook in Duitsland is fentanyl aan een opmars bezig. Dat blijkt uit een in februari gepubliceerd onderzoek uit Hamburg. Van de heroïnemonsters die rond het centraal station werden getest, was ongeveer elf procent doorspekt met fentanyl. Het gevaar dat fentanyl, zijn nog dodelijkere verwant carfentanyl en het zombiemedicijn xylazine binnenkort tot apocalyptische taferelen in de Duitse straten zouden kunnen leiden, is zeer reëel – ook al zijn opioïden in dit land veel strenger gereguleerd. Het aantal drugsdoden in Duitsland stijgt al jaren: er zijn steeds meer verslaafden en steeds meer daklozen. Als je niet wilt dat Berlijn en Hamburg binnenkort op Philadelphia gaan lijken, moet je in Duitsland verdomd voorzichtig zijn – ook met de legalisering van gateway-medicijnen zoals cannabis.
