De opkomst van Vox en soortgelijke neofascistische partijen in Europa is symptomatisch voor de pogingen van de kapitalistische klasse om hun heerschappij te handhaven in een tijd van systemische crisis.
De crisis van het neoliberale kapitaal heeft de opkomst van extreemrechtse politiek over de hele wereld bevorderd. In Europa hebben veel “neo” -fascistische partijen aanzienlijk terrein gewonnen door in te spelen op de gevoelens van vervreemde werknemers die in de nasleep van de wereldwijde financiële crisis die zich steeds verder uitbreidt, zijn onderworpen aan massale soberheid.
Van Italië tot Hongarije tot het VK en verder, extreem-rechtspartijen hebben platformen kunnen bouwen rond racisme tegen immigranten, corruptiebestrijding, feminisme en anticommunistische genegenheid.
Fundamenteel voor het dogma van het neofascisme in Europa zijn ultra-nationalisme en denkbeeldige claims op etnocentrische erfgoed die de basis hebben gelegd voor racistisch geweld tegen migranten die op de vlucht zijn voor inter-imperialistische oorlog, economische uitbuiting en onderdrukkende regimes en milieurampen in Afrika, de Midden-Oosten en Centraal-Azië, waardoor miljoenen gedwongen worden bescherming te zoeken in het wereldwijde noorden.
In Spanje heeft het fascistische virus zijn lelijke kop opgestoken in de vorm van Vox (Latijn voor ‘stem’). Vox ontstond in 2013 als een afsplitsing van de traditionele rechtse Partido Popular (Volkspartij) en pleit openlijk voor immigranten, moslims, vrouwenrechten en wat zij zien als “radicale” sociale waarden in verband met multiculturaliteit. Ze steunen openlijk het Israëlische fascisme en pleiten voor oorlog tegen Iran.
Het is geen verrassing dat de huidige baas van Vox, Santiago Abascal, ervoor koos om hun 2019-campagne in de stad Covadonga te lanceren – de site van de eerste overwinning van christelijk Spaans tegen moslims die het Spaanse schiereiland meer dan 780 jaar regeerden – een gebaar bedoeld om suggereren een nieuwe “Reconquista” tegen zogenaamde indringers uit het zuiden. Naast oproepen tot “Make Spain Great Again” door de massale deportatie van moslims uit Europa, wil Abascal ook een lange muur bouwen langs de grenzen van de Spaanse enclaves Melilla en Ceuta in Spanje om te voorkomen dat migranten uit Marokko en andere delen van ( Noord) Afrika.
Vox-aanhangers roepen ongegeneerd de erfenis op van Franco, de Spaanse dictator die al meer dan 40 jaar regeert, en verlangen naar een terugkeer naar dictatoriale heerschappij onder de vlag van “traditionele” Spaanse waarden geassocieerd met de patriarchale familie.
KAPITALISTISCHE CRISIS EN DE OPKOMST VAN VOX
Aan de ene kant maakt Vox deel uit van een opkomend neofascisme dat kracht heeft verzameld in heel Europa, maar het versterkt ook extreemrechts internationalisme in zijn opzettelijke weerlegging van het historische geheugen. Een geesteskind van Steve Bannons ‘The Movement’, die rechtse politieke initiatieven over de hele wereld promoot, herwerkte Vox zijn ideologische strategieën om Spaanse arbeiders aan te spreken die gefrustreerd zijn met de onwil en onwil van de heersende heersende klasse in Spanje om massale werkloosheid aan te pakken en opgelegd soberheid.
Op de golf van “recht populisme” geheiligd door de overwinning van Trump, heeft Vox een beeld opgebouwd van een “onafhankelijke” politieke partij die “het moeras van corruptie kan afvoeren” door zich opnieuw te concentreren op de interne problemen van Spanje; voornamelijk gericht op de zogenaamde instroom van “illegalen” en cultureel liberalisme die het systeem hebben verstopt.
In december 2018 wonnen ze 12 regionale zetels in de zuidelijke regio van Andalusië, een traditioneel bolwerk van de ‘socialisten’ sinds het einde van de regering van Franco in 1975. Vox won ook zetels in zowel regionale als lokale verkiezingen die plaatsvonden in april en Mei van dit jaar en creëert coalities met andere “conservatieve” partijen om de controle over delen van de provincie te nemen.
Neofascistische partijen, zoals de Belgische Volkspartij, de Liga van Italië, Alternatief voor Duitsland, De Vrijheidspartij van Oostenrijk en anderen hebben vergelijkbare platforms geïmplementeerd terwijl ze de Europese Alliantie van Volkeren en Naties hebben geïnitieerd, waardoor een pact werd gecreëerd om de arbeidersklasse te zuigen in de leegte van ultra-nationalisme en immigranten zondebok. Vox maakt deel uit van deze uitbreiding van het schadelijke bereik van het fascisme.
Terwijl de centrumlinkse PSOE (Spaanse Socialistische Arbeiderspartij) van Spanje een meerderheid handhaaft, hebben de overwinningen van Vox de politieke meerderheid van Spanje opgeschud en velen van links verrast die dachten dat Spanje en andere Europese landen met een geschiedenis van fascistische heerschappij immuun waren voor de harde wending om het recht. Veel van de “verrassing” komt inderdaad voort uit een gerealiseerde kijk op de geschiedenis waarin voorbij wordt gegaan aan het feit dat kapitaal vaak de instrumenten van het fascisme gebruikt om arbeiders te disciplineren door middel van “wet en orde” om de winstgevende machine te vernieuwen en te stroomlijnen.
Aan de ene kant zien velen Vox’s anti-immigranten-, anti-feministische en ‘euroskeptische’ ideologie als een wedergeboorte voor ‘liberale’ waarden die de traditionele patriarchale en christelijke samenleving van Spanje hebben ‘verdund’. Zoals Brais Fernández in Jacobin betoogt , maakt Vox deel uit van een ‘reactionaire politiek’ die gelooft dat multiculturalisme ‘de hoofden van burgers heeft gekoloniseerd, waardoor de waarden worden bedreigd die de Spaanse samenhang ondersteunen’.
En terwijl het zo is dat Vox een sterke positie heeft ingenomen tegen wat zij als de corruptie van de samenleving beschouwen via “cultureel marxisme” – een slogan van het politieke recht dat waarden aanwijst die indruisen tegen “traditionele” Spaanse idealen – de ideologische redenering achter waarom het fascisme terug is gekomen met een wraak, zowel in Spanje als wereldwijd, moet worden gezien in relatie tot de groeiende hachelijke situatie van kapitalistische globalisering, en niet een ingebeelde culturele degeneratie.
Vox gebruikt een openlijk anticommunistische, anti-LGBT, seksistische en racistische ideologische agenda als onderdeel van haar strategie om onthechte werknemers ervan te overtuigen dat het probleem het verlies van culturele waarden is. En dit is mijn eerste punt over hoe we de opkomst van Vox en andere neofascistische bewegingen over de hele wereld moeten begrijpen. Dat wil zeggen, het fascisme is volgens wijlen Samir Amin een ‘politieke reactie’ van de kapitalistische klasse op de omstandigheden en obstakels van het kapitalisme in crisis, niet alleen een reactionaire druk om de zogenaamde hegemonie van de culturele linkerzijde tegen te gaan.
Het hedendaagse fascisme, net als zijn voorganger, betekent voorkomen dat werknemers het echte probleem zien: kapitalisme! Dienovereenkomstig, zoals John Bellamy Foster aantoont in zijn boek Trump in the Whitehouse: Tragedy and Farce , wil de neofascistische Gleichchaltung, of ‘assimilatie’, zich over de hele wereld verspreiden om de controle over politieke, militaire en ideologische apparaten te herstellen om sociale heterogeniteit te elimineren en dissidentie, een synchronisatie van samengestelde krachten zodat ze zich aanpassen aan de “nieuwe” autocratische agenda.
Foster betoogt dat “neofascisme” verschuift naar het beheer van het “geavanceerde kapitalistische systeem” en vereist “de effectieve ontbinding van de liberaal-democratische orde en de vervanging ervan door de heerschappij van vertegenwoordigers van wat nu het” alt-recht “wordt genoemd”. Het uiteindelijke doel van de fascistische agenda is om de solidariteit van de arbeidersklasse binnen en over de grenzen heen te verpletteren om te handhaven wat Arundhati Roy de ‘opvallende’ economie noemt die de kapitalistische elites ten goede komt.
Kapitalistische bazen gebruiken dus de fascistische gereedschapskist om de arbeidersklasse in eigen land te beheren, het systeem van super-uitbuiting van arbeidsmigranten uit het zuiden te handhaven en om de voortdurende dominantie over de opwaartse stroom van rijkdom te verzekeren. Het is dan ook geen verrassing dat patronen van anti-immigrant racisme, grenspropaganda en hyper-nationalisme de laatste jaren zijn toegenomen, naast het toenemende geweld tegen immigranten door blanke supremacistische terroristen.
VOX EN DE PROLIFERATIE VAN WERELDWIJD FASCISME
Wat ook duidelijk is, is dat de opkomst van Vox en andere neofascistische partijen deel uitmaakt van de lange contrarevolutie tegen bewegingen die proberen de status-quo van het behoud van kapitaal van de ongelijkheid tussen welvaart aan te vechten. In een land dat de hoogste werkloosheid van een Europese natie heeft gezien, is het slagveld in Spanje het bewustzijn van de vervreemde werknemer die begrijpt dat kapitaal is mislukt, waardoor ook de reguliere politieke partijen disfunctioneel zijn geworden.
Het is geen verrassing dat de Spaanse Podemos, de linkse coalitie die ontstond na de anti-soberheid “Indignados” -beweging in 2011, ook Spaanse arbeiders aansprak die leden aan de aanval van neoliberaal beleid dat hen van hun menselijkheid beroofde. Hoewel de strijd tussen leiderschap zijn basis heeft verzwakt, blijft Podemos het enige ‘linkse’ alternatief in de reguliere Spaanse politiek.
Evenzo is er een andere laag van de systemische contrarevolutie die het vermelden waard is in de context van de opkomst van het neofascisme in Spanje, een die betrekking heeft op het gebruik van cultuur als instrument van massale onwetendheid. Zoals de recente film The Silence of Others aantoont, is er een doelbewust en consistent beleid geweest van het “vergeten” van de misdaden tegen communisten, anti-Francoistische activisten en andere politieke dissidenten, vanaf het einde van de Spaanse burgeroorlog tot de beëindiging van Franco’s heerschappij in 1975.
De film vertelt hoe de overgang van Spanje naar ‘democratie’ na de dood van Franco gepaard ging met een beleid van opzettelijke vergeten van de misdaden begaan door het voormalige regime, waardoor degenen die zulk geweld hebben doorstaan geen beroep meer hebben op gerechtigheid. Zoals de film onthult, onder wat el Pacto de olvido wordt genoemd , werd de geschiedenis van uitroeiing van linksen, marteling, buitengerechtelijke arrestaties en gevangenschap systematisch uit het geheugen verwijderd. Om nog maar te zwijgen over het anticommunistische revisionisme van de burgeroorlog dat enkele decennia officieel werd en de pijn in stand hield van degenen die werden onderworpen aan de zware hand van de fascistische staat.
Het ‘pact’ duidt aan wat Henry Giroux de ‘bewapening van onwetendheid’ noemt, omdat het de noodzaak om het verleden aan te spreken als een actief element in de vorming van het politieke heden verdringt, waardoor extreemrechtse heropleving wordt gevoed. En hoewel de implementatie van beleid om historisch ‘geheugenverlies’ vorm te geven, met name relevant is voor Spanje, is het consistent met de lange contrarevolutie die heeft geleid tot wat Giroux terecht de ’trivialisatie’ van de nalatenschappen van systemisch geweld, genocide, racisme en seksisme dat uiteindelijk politieke versieringen van neo-fascistische platforming zijn geworden.
ANTIRACISME EN DE STRIJD TEGEN HET NEOFASCISME
Ondanks de inspanningen van aan Podemos gelieerde politici zoals Manuela Carmena, burgemeester van Madrid, die stappen heeft ondernomen om de visuele erfenis van Franco’s dictatuur aan te pakken door 52 straatnamen te wijzigen die verband houden met het voormalige regime, biedt de reguliere links in Spanje weinig in termen van een revolutionaire optie voor het aanpakken van de systemische mislukkingen van het kapitalisme.
Dus, wat is het alternatief voor de reformistische visie van zoiets als Podemos? Is het idee van een revolutionaire partij een verouderd, archaïsch concept? Wat zou de praxis van het tegengeheugen inhouden, een die de ideologische erfenis van het historische geheugenverlies dat Spanje heeft geteisterd ongedaan heeft gemaakt en nog steeds versterkt wordt onder de vlag van de contrarevolutie?
In overeenstemming met de gewaardeerde traditie van het marxistische internationalisme, zou het bouwen van een anti-xenofobe beweging die de menselijkheid van de ‘migrant’ zonder papieren erkent, deel moeten uitmaken van de ontmanteling van institutioneel racisme en economische deprivatie, die kapitalistische globalisering aandrijft en dus alle werknemers wereldwijd treft.
Hier zijn vooral de woorden van Keeanga-Yamahtta Taylor in haar boek From # BlackLives Materie tot Black Liberation relevant:
in deze context is solidariteit geen optie; het is cruciaal voor het vermogen van werknemers om de voortdurende verslechtering van hun levensstandaard te weerstaan…. Solidariteit staat in eenheid met mensen, zelfs wanneer je hun onderdrukking niet bijzonder hebt ervaren. De realiteit is dat als het kapitalisme bestaat, materiële en ideologische druk ertoe leidt dat blanke arbeiders racistisch zijn en dat alle arbeiders elkaar in het algemeen wantrouwen. Succes of falen is afhankelijk van het feit of werkende mensen zichzelf zien als broers en zussen wiens bevrijding onlosmakelijk met elkaar verbonden is.
Volgens deze definitie houdt solidariteit de identificatie in van systemisch racisme als centraal in het proces van economische onteigening, welvaartsextractie en ongelijke klasseverdelingen. Anti-racistische solidariteit moet dus verder gaan dan identitaire strijdlocaties en een klassebewustzijn opbouwen dat de ervaringen van arbeiders over de hele wereld consolideert die worden onderworpen aan de neofascistische manipulatoren die uiteindelijk arbeiderslichamen als vervangbaar beschouwen.
Als we begrijpen dat xenofoob racisme zowel historisch als opzettelijk is, gebaseerd op een verband van economische, politieke en ideologische noodzaak voor de overheersing van de arbeidersklasse – en niet inherent of incidenteel aan de mensheid – dan kan multiraciale solidariteit over de grenzen ontstaan als een krachtige uitkomst in het leerproces van mensen die onderdrukking ervaren als een bouwsteen om zich te verenigen tegen de uitbuiters.
Uiteindelijk is het een verenigde arbeidersklasse die de kapitalistische heersers het meest bang maakt, en dat is precies de reden waarom xenofoob racisme zo fundamenteel is voor het behoud van kapitaal, zowel lokaal als wereldwijd. Wat ook duidelijk is, is dat de radicale verbeeldingskracht moet worden gedecoloniseerd, gezien de mogelijkheid van wereldwijde oorlog in de nasleep van een hernieuwde maar consistente inter-imperialistische rivaliteit versterkt door de fascistische wending.
Hier is het werk van de wetenschapper-activist Henry Giroux cruciaal voor het begrijpen van het traject van neoliberale barbarij in onze eigen tijd. Zoals Giroux schrijft ,
Onder deze versnelde omstandigheden verenigen neoliberalisme en fascisme zich in een comfortabele en onderling compatibele beweging die de ergste excessen van het kapitalisme verbindt met autoritaire ‘sterke’ idealen – een haat voor reden en waarheid; een viering van ultra-nationalisme en rassenzuiverheid; de onderdrukking van vrijheid en afwijkende meningen; een cultuur die leugens, brillen bevordert, de ander tot zondebok maakt, een verslechterend discours, brutaal geweld en, uiteindelijk, de uitbarsting van staatsgeweld in heterogene vormen.
In zoverre kan weerstand zelf een ‘nieuwe’ vorm aannemen die niet alleen verder gaat dan contra-hegemonische en culturele herstrategieën, maar ook als zodanig de potentie onthult van een universeel paradigma gericht op het blootleggen, bestrijden en overwinnen van de effecten van neo -fascisme – en voor het opbouwen van revolutionaire solidariteit voorbij de fictionaliteit van raciale grenzen en ultra-nationalistische culturele paradigma’s.