Trump verwijst naar Spaanse migranten alsof ze een besmettelijke ziekte zijn, terwijl hij hen vasthoudt in onmenselijke detentiecentra. We moeten leren van de geschiedenis.
Dan Stone is hoogleraar moderne geschiedenis en directeur van het Holocaust Research Institute aan Royal Holloway, University of London en is de auteur van Concentration Camps: A Very Short Introductie (OUP, 2019)
In een artikel gepubliceerd in 2007, toonde Andreas Musolff, een geleerde die werkt aan ‘kritische discoursanalyse’, hoe de metaforen die Hitler in Mein Kampf gebruikte het idee naar voren bracht dat de Duitse natie een organisch lichaam was dat genezen moest worden van een dodelijke ziekte veroorzaakt door joodse parasieten. Metafoor, zei Musolff, is ‘een stilistisch apparaat van’ betekenisoverdracht ‘op basis van een stilzwijgende vergelijking.’
We gebruiken metaforen de hele tijd in dagelijkse spraak; men kan inderdaad stellen dat ‘verleden-makende’ disciplines zoals geschiedenis niets anders zijn dan een uitgebreide metafoor, manieren om verhalen over het verleden die in het heden zijn geconstrueerd te vervangen door iets dat niet meer bestaat. Problemen doen zich voor wanneer we de inhoud van metaforen, hun beeldtaal, gevaarlijk, aanstootgevend of retorisch en politiek opruiend vinden. Omdat de kracht van metaforen berust in hun vermogen om ons ’toe te staan conclusies te trekken uit de respectieve bronconcepten door ze te beschouwen als schijnbaar niet-problematische veronderstellingen of vooronderstellingen’ wanneer mensen worden vergeleken met ziekten, kunnen de gevolgen alarmerend zijn.
Voor Hitler, in Mein Kampf – en voor veel andere nazi-ideologen – waren joden een ziekte die de zuiverheid van de Arische Volk bedreigde. Als een kanker die niet te stoppen groeide, joden opzettelijk, parasietachtig, sloeg op het organische lichaam van het Arische ras, vergiftigde zijn bloed, met het doel het te vernietigen. Zoals Hitler schreef, is en blijft de jood de typische parasiet, een spons die zich, net als een besmettelijke bacil, blijft verspreiden zodra een gunstig medium hem uitnodigt. En het effect van zijn bestaan is ook vergelijkbaar met dat van sponzen: waar hij ook verschijnt, sterft het gastland na een kortere of langere periode uit. ‘ Nergens was dit beeld van Joden als een besmettelijke bacillus, doelbewust gericht op het uitroeien van de mensen onder wie ze leven, explicieter weergegeven dan op de scène in Der ewige Jude (De eeuwige jood), de beruchte film van Goebbels, die schoten van hordes traditionele joden die in shtetl wonen, tot schoten van hordes ratten.
Alleen de nazi-partij bood de oplossing: het lichaam genezen door de ziekte te verwijderen, onder leiding van een krachtige leider. Toen de Joden in het getto van Lodz werden opgesloten, bijvoorbeeld, waren het met het voorwendsel dat zij dragers van tyfus waren. Joden als dragers van epidemieën veranderden snel in Joden als een epidemie. Hoewel dat specifieke getto als laatste werd geliquideerd, werd het in augustus 1944 door de nazi’s voortdurend besproken als een ‘pestkook’, een besmettelijk gevaar dat vroeg of laat moest worden verwijderd voor de gezondheid van de Duitse bevolking.
Toen president Trump Baltimore beschreef als een ‘walgelijke, door ratten en knaagdieren geteisterde puinhoop’, konden zijn woorden letterlijk worden opgevat. Hoewel er waarschijnlijk niet meer ratten per persoon in Baltimore zijn dan in New York City, het centrum van het gewaardeerde bezitsimperium van Trump, zou hij letterlijk over het aantal ratten in de stad kunnen praten. Maar wanneer hij Elia Cummings, het zwarte congreslid dat het district verantwoordelijk houdt voor de puinhoop, vasthoudt in een stad die naar verhouding een van de hoogste Afro-Amerikaanse populaties in de VS heeft, lijkt het minder duidelijk. Bovendien, toen hij toevoegde dat Baltimore een plaats is waar ‘geen mens zou willen wonen’, lijkt het erop dat de ‘ratten’ die hij beschrijft misschien niet alleen ratten zijn. Waarom zou CNN Victor Blackwell anders in de lucht huilen?, proberen de president uit te leggen dat de mensen die in Baltimore wonen daar opstaan en gaan werken, ze voor hun gezinnen daar zorgen, ze houden van hun kinderen, die trouw aan de vlag beloven, net als mensen die in districten van congresleden die u steunen, mijnheer ‘?
Wow. This is some of the most powerful reporting I’ve ever seen.@VictorBlackwell comes through with a fierce defense of West Baltimore.
Watch until the end. pic.twitter.com/6tRlz8fp0F
— Ahmed Baba (@AhmedBaba_) July 27, 2019
Het ‘enige’ verschil tussen Trump’s gebruik van de ziektetaal om Afrikaanse Amerikanen te beschrijven en waar ze wonen en die van Hitler, is dat voor Hitler en de leidende nazi’s deze taal niet zozeer metaforisch als letterlijk was. Ze geloofden echt dat Joden een soort kanker op het organische lichaam waren en vernietigden ze als zodanig. Trump’s woorden lijken, voorlopig althans, worden de resterende zowat aan de kant van de metafoor, wat impliceert niet dat Afro-Amerikanen of Latijns-Amerikaanse migranten zijn infectieziekten maar dat ze ze uit te voeren en te leven op plaatsen die hen uitbroeden. Het verschil is betekenisvol aan de ene kant, maar aan de andere kant, omdat het metaforische maar al te gemakkelijk in het letterlijke kan wegglippen. Zoals de recente gebeurtenissen in El Paso laten zien, Trump’s radicale rechtse aanhangers in de VS vinden het misschien al moeilijk om een verschil te zien. Als Trump geen racist is, zoals hij luidruchtig beweert, dan zou hij erger kunnen doen dan stoppen met spreken zoals Hitler.