Hoofdredacteuren: ‘Wilders geeft legitimatie voor geweld tegen journalisten’

Persvrijheid: Nieuwsmedia zijn bezorgd en verontwaardigd over de tweet van Geert Wilders waarin hij journalisten „tuig van de richel” noemt. „Hiermee speelt hij met de ziel van de democratie.”

„Journalisten zijn – uitzonderingen daargelaten – gewoon tuig van de richel.” Dat schreef PVV-leider Geert Wilders zaterdagavond aan zijn 873.000 volgers op Twitter. Hij kreeg bijval, onder meer van Forumvoorman Thierry Baudet, maar ook veel kritiek.

De tweet leidt tot verontwaardiging en zorg bij de grote nieuwsmedia. Hoofdredacteuren noemen de uitspraak van de PVV-leider „kwalijk” en „gevaarlijk”. Paul Jansen van De Telegraaf: „Ik snap zijn frustratie over de pers best, en soms heeft hij met zijn kritiek ook gelijk. Maar dit soort uitlatingen kan door onverlaten worden opgevat als een aanmoediging om de vijandige houding tegenover de pers in daden om te zetten.”

In veel reacties wordt de uitspraak van Wilders gekoppeld aan het tevens zaterdag verschenen rapport van PersVeilig, waaruit blijkt dat acht op de tien Nederlandse journalisten wel eens bedreigd worden. PersVeilig is een gezamenlijk initiatief van politie, het OM en de pers om de agressie tegen de pers te bestrijden. De meeste hoofdredacteuren zien een verband tussen Wilders’ verbale aanvallen op de pers, en de toenemende fysieke aanvallen op verslaggevers . NRC-hoofdredacteur René Moerland: „Het is belangrijk om te zeggen dat dit schadelijk is, en waar het toe leidt.”

Geweld tegen de pers

AD-hoofdredacteur Hans Nijenhuis valt hem bij: „We zijn zo gewend aan absurde tweets, en je kunt denken: ‘ach het is Twitter maar, het is Wilders maar.’ Maar woorden zijn niet gratis, en geweld tegen journalisten neemt echt toe. Niet alleen van columnisten, maar ook van bijvoorbeeld een doodgewone verslaggever van een regionale krant op een markt.” Als politieke leiders zeggen: ‘dat is tuig van de richel’, dan denken ze volgens Nijenhuis dat ze dat straffeloos kunnen doen. Thomas Bruning van persvakbond NVJ: „Wilders geeft legitimatie aan zijn aanhangers om gewelddadig op te treden.”

Uitgerekend Wilders zou, als zwaar beveiligde politicus, moeten weten dat er een verband bestaat tussen openbare verbale agressie en fysiek geweld, en hoe bedreigingen je werk kunnen hinderen, stelt Claes de Vreese, hoogleraar politieke communicatie aan de UvA. „Hij zou begrip moeten hebben. Dat maakt het extra kwalijk.” Overigens veroordeelde Wilders op 25 januari nog in een tweet het geweld tegen de pers: „Agressie en geweld is altijd uit den boze en journalisten moeten ongestoord en zonder met agressie te worden geconfronteerd hun werk kunnen doen! Hetgeen overigens onverlet laat dat veel journalisten vreselijke bevooroordeelde linksige activisten zijn.”

De hoofdredacteuren zien in de aanvallen op de pers een ondermijning van de democratie en de vrije samenleving. Marcel Gelauff, hoofdredacteur van NOS Nieuws: „De journalistiek is een belangrijk fundament van de samenleving en de democratie. Die dien je dus te beschermen.” Als verslaggevers niet vrij hun werk kunnen doen, zeggen de hoofdredacteuren, blijft die samenleving verstoken van belangrijke informatie en controle van de macht. Nijenhuis van het AD: „Journalisten zijn de ogen en oren van de samenleving. Als je die ogen dichtslaat, zien ze niets meer.”

Anderen zien een verband tussen de aanval van Wilders en het nieuws zaterdag in NRC over de nieuwe beschuldiging van seksueel misbruik door PVV-Kamerlid Dion Graus. De Vreese: „Het is een tegenaanval, een rookgordijn.” Anderhalf uur voor zijn tuig-tweet twitterde Wilders nog over de Graus-zaak: „Smerige leugens dus van smerige anti-PVV krant @nrc bah bah.”

Basisgereedschap van populisten

Moerland van NRC: „Ik snap dat Wilders het vervelend vindt dat we hierin zijn gedoken, maar onze journalisten hebben gewoon belangrijke feiten bovengehaald. Opvallend is dat Wilders niet inhoudelijk reageert. Hij hoeft ons echt geen complimenten te geven, en er moet altijd debat zijn over ons werk, maar nu valt hij de hele journalistiek aan, en dat gaat te ver.”

Het aanvallen van de pers behoort volgens politiek wetenschapper Claes de Vreese tot het basisgereedschap van populisten, zoals bijvoorbeeld president Trump, die de pers de „vijand van het volk” noemde. „Populisten willen de instituties ondermijnen. Daar horen het parlement en justitie bij, maar ook wetenschappers en journalisten.” De Vreese noemt de tuig-tweet „slim getimed”, net voor het rapport van PersVeilig: „Wilders weet dat hij met zo’n tweet in de media komt die hij zelf aanvalt. Hiermee speelt hij met de ziel van de democratie.”

„Het is belangrijk dat de politiek de journalistiek steunt”, zegt Marcel Gelauff van de NOS. Maar politiek Den Haag reageerde nauwelijks op het incident. Gert-Jan Segers, fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, twitterde als een van de weinigen: „Als alles wat essentieel is voor onze vrijheid zo wordt aangevallen, dan gaat het ze niet om de Kamer, rechters en de pers. Dan hebben ze het op onze vrijheid zelf gemunt.”

Wilders noch de PVV waren bereikbaar.