Indignatie redactie 
Insta, TikTok, BeReal – Het is 10.00 uur, drie studenten, Dany, Circé en Aloïse, komen tijdens de pauze tussen twee lessen bij mij langs om een vraag te bespreken over hun lesrooster waarvoor ik verantwoordelijk ben. De uitwisseling vindt plaats in een warm klimaat en wederzijds respect. Ze zitten in het 2e jaar van BUT (universitaire bachelor in de technologie) “Boekberoepen” en we hadden de kans om deze band op te bouwen, rekening houdend met onze verschillende statussen en persoonlijkheden.
Insta, TikTok, BeReal Plots piept Dany’s telefoon. “Het is BeReal-tijd!” » Gelukkig hoorde ik over deze applicatie , die degenen die het hebben geladen, vraagt om één keer per dag en op een tijdstip dat ze niet hebben gekozen, een momentopname te posten van wat ze doen.
Hiervoor moet u binnen twee minuten na ontvangst van de melding een foto en een selfie maken. “Meneer, wilt u dat ik u meeneem?” » Na een moment van aarzeling aanvaard ik de foto, zonder echt te weten wat het lot van deze foto zal zijn. Dany heeft geholpen een warme sfeer te creëren in de promotie, ik geef toe zonder te lijden. Ik lach. Dan is het tijd voor de selfie waarbij Dany poseert met haar twee vrienden.
35 jaar geleden had ik in de schoenen van Dany kunnen staan, maar deze interactie zou ondenkbaar zijn geweest. Natuurlijk had de mobiele telefoon ons leven niet overgenomen, zelfs het internet niet. Maar bovenal werden de sociale rollen van studenten en docenten op een meer rigide manier gedefinieerd; de uitdrukking van iemands eigenheid was mogelijk, maar nam niet dezelfde plaats in als vandaag de dag.
Dit komt omdat elk tijdperk een sociale norm oplegt die het individu definieert. Sociologen van het individu geloven dat de tweede moderniteit sinds de jaren zestig zijn intrede heeft gedaan. Waar in de vroege moderniteit ( van het midden van de 19e eeuw tot de jaren vijftig ) statussen aan individuen werden opgelegd, vormen deze nu slechts één onderdeel van de persoon.
We zijn overgegaan van een abstract en generiek individualisme naar een concreet en gedifferentieerd individualisme. Individuen die werden gedefinieerd door hun verwijzing naar universele principes (Rede, Wet, enz.) die een ‘gemeenschappelijke menselijkheid’ vormden, benadrukken nu wat hen onderscheidt en wantrouwen abstracte principes ten gunste van concrete daden. Terwijl ze werden gedefinieerd door opgelegde statussen, moeten ze zichzelf nu opbouwen met een duizelingwekkende vrijheid.
De democratisering van het ego
Het is in deze context dat het verhaal en de presentatie van jezelf een sociale norm worden. Ze hebben niet op digitaal gewacht. De Dictionary of Autobiography toont de diversiteit aan manieren om zichzelf te vertellen , maar van Rousseau’s Confessions tot de Gaulle’s Memoires had deze publieke presentatie van zichzelf betrekking op literaire of politieke figuren uit een tijdperk. Digitale technologie heeft het mogelijk gemaakt dit zelfverhaal te democratiseren .
Sociale netwerken zoals Instagram zijn gebaseerd op de behoefte van hedendaagse individuen om zichzelf op te bouwen en door anderen erkend te worden. Ze moeten dit doen omdat hun definitie van buitenaf (hun status, hun banden) niet langer voldoende is om te voldoen aan de standaard van het bestaan als persoon.
Hoe bouw je jezelf op als persoon?
In deze context blijkt zelfconstructie uiterst complex en moeilijk in een paar woorden te beschrijven. We kunnen twee hoofdmodaliteiten identificeren die door elk worden gebruikt.
De eerste bestaat uit het bouwen van een groots zelfverhaal dat de complexe biografie van elke persoon verenigt. Deze narratieve identiteit wordt voortdurend geherformuleerd op basis van veranderingen die zowel objectief zijn (verhuizen, de arbeidswereld betreden of verlaten, enz.) als subjectief (nieuwe smaak, echtgenoten, vrienden, enz.). Het dagboek kan dit verhaal dus ontvangen, maar het herlezen ervan is ongetwijfeld moeilijker omdat het veranderingen moet onthullen, sporen van een vroeger zelf waarmee we gebroken hebben.
De tweede bestaat uit het rekening houden met de gevoelige ervaring van jezelf. Identiteit wordt geconstrueerd door het gevoelige, door iemands lichaam. ‘Je goed voelen’ zegt expliciet niets over de inhoud van wie we zijn, maar geeft aan dat het onze persoon beïnvloedt.
De zachtheid van de zon, de kwaliteit van de relatie met een partner, de sensaties die sport biedt, enz. al deze ervaringen dragen bij aan het gevoel jezelf te zijn, waardoor de doos met vragen die de tweede moderniteit voedt via de reflexiviteit die zij oplegt, wordt gesloten .
Sociale netwerken als Instagram danken hun succes aan de mogelijkheden die zij bieden voor persoonlijke expressie. Historisch gezien heeft Facebook zichzelf gevestigd omdat het zichzelf presenteerde als een instrument dat deze twee dimensies van de constructie van persoonlijke identiteit samenbrengt: het verhaal (boek) en het expressieve lichaam en in het bijzonder het gezicht (gezicht).
Alle andere sociale netwerken voldoen aan hetzelfde streven, maar drukken dit op verschillende manieren uit. TikTok dringt aan op korte video’s en is erin geslaagd de jongste generaties vast te leggen, terwijl LinkedIn de professionele dimensie benadrukt (ook al geven steeds meer persoonlijke elementen consistentie aan het onderdeel dat ongetwijfeld als te wettelijk wordt beschouwd van profielen).
De constante behoefte aan validatie
Als, zoals socioloog Jean-Claude Kaufmann stelt , ‘identiteit het verhaal van jezelf is dat iedereen zichzelf vertelt’, moet dit verhaal uit de eerste persoon de bevestiging van anderen krijgen .
Dit is uiteraard de functie die wordt vervuld door degenen die dicht bij ons staan (echtgenoten, ouders, vrienden), maar ook door anonieme mensen via hun uiterlijk (of hun onverschilligheid), maar ook door digitale hulpmiddelen. Deze bloeiden aanzienlijk omdat ze op nieuwe vraag stuitten. Vanaf de eerste discussieforums (jaren negentig) en blogs (we denken bijvoorbeeld aan het succes van Skyblog in de jaren 2000) en tot sociale netwerken maakt internet het mogelijk om jezelf in scène te zetten, een voorwaarde voor validatie.
Het verhaal van jezelf (bijvoorbeeld Instagram-verhalen) vindt dan een vorm van herkenning door de enkele kijk op wat je te lezen of te zien kunt geven. Het kan net zoveel gaan over de medische beproevingen die iemand doormaakt, als over zijn talenten op het gebied van koken, klussen of zijn politieke opvattingen. De manier waarop ieder mens over zichzelf denkt en zichzelf presenteert, krijgt validatie en daarmee een substantiëlere consistentie dan één enkel intern verhaal.
De blik van anderen transformeert de elementen van ons leven in identiteitsdragers “waardoor het individu er vandaag de dag in slaagt dit bewustzijn te ontwikkelen van het bestaan als een enkelvoudige en gedifferentieerde entiteit”.
Maar de behoefte aan erkenning heeft ook betrekking op de manier van leven van elke persoon. Het gaat erom de rijkdom en diversiteit van haar activiteiten en relaties te laten zien. Dany vertelde me dat het beste (“het coolste”) dat kan gebeuren, is dat BeReal-tijd valt tijdens een feest of een concert. Omgekeerd, als het tijdens een les is, is het minder lonend.
Terwijl in het eerste geval het leven voortvloeit uit relaties en persoonlijke activiteiten (dat wil zeggen door jezelf gekozen), lijkt het in het tweede geval geleden, beperkt, beperkt en uiteindelijk onmogelijk in scène te zetten.
Zorg voor je uiterlijk en “wees authentiek”
Erkenning gaat ook over zelfverschijning. Het gaat erom dat je op alle mogelijke manieren pronkt, van make-up tot verlichting, van kleding tot bodybuilding . En digitale hulpmiddelen helpen bij deze presentatie van zichzelf, vooral door middel van filters. Ze stellen ons in staat ons uiterlijk te verbeteren of ons zelfs te verschuilen achter een denkbeeldige voorstelling (een eenhoorn bijvoorbeeld). Af en toe kiest het individu ervoor zijn gezicht op te geven alsof hij wil ontsnappen aan de blik van anderen die hij (tijdelijk) niet kan confronteren. We integreren fictie in het verhaal van onszelf in plaats van onszelf ‘echt’ te laten zien.
Het is dus in tegenstelling tot deze mogelijkheden van enscenering, aangeboden door met name Snapchat (toen Instagram), dat BeReal zijn positie heeft opgebouwd. Mensen verschijnen ‘zonder filter’, gevangen in het moment van hun realiteit en hun verschijning op dit moment, bedoeld om te onthullen wie ze ‘werkelijk’ zijn.
De definitie van het individu als een persoon die op enige afstand staat van zijn of haar rollen leidt dus tot de ‘heiligheid van authenticiteit’ . Het is altijd een enscenering, omdat het individu ervoor kiest om codes voor schijn, manier van spreken of gedrag op te geven of over te nemen.
Het is door deze enscenering (inclusief authentiek) dat individuen zich hun identiteit eigen maken. Omdat ze van buitenaf niet door anonieme statussen worden gedefinieerd, worden ze geconstrueerd door het beeld dat ze te zien geven en waar anderen naar kijken en uiteraard commentaar op leveren. Ze worden hun eigen regisseur.
Serge Tisseron spreekt over het verlangen naar extimiteit om dit proces aan te duiden waarbij individuen zich hun identiteit toe-eigenen door het blootleggen van hun intimiteit. Ik ben degene wiens ander naar de productie kijkt.
Een nieuwe sociale link
De statussen die niet verdwenen zijn, zijn niet langer voldoende om relaties te definiëren. Ze bieden minder bescherming aan personen die op persoonlijke basis directer worden blootgesteld.
Aan de andere kant hebben ze meer mogelijkheden om interpersoonlijke relaties op te bouwen, met wat dit inhoudt aan rijkdom, constructie van sterke banden, maar ook enscenering, instabiliteit, mogelijke manipulatie en dus kwetsbaarheid.
De BeReal met Dany heeft een relatie opgebouwd die niet verstoken is van gehechtheid die in het verleden niet tot uiting had kunnen komen, maar als leraar moet ik alle studenten aanspreken, inclusief degenen die dit soort verbinding niet met mij willen opbouwen, en ik moest Ik heb Dany vorig jaar gevraagd de klas te verlaten (vanwege haar gebabbel), zodat ik vooruitgang kon blijven boeken in mijn programma. Zo is het complexe leven in de tweede moderniteit…
