Indignatie redactie 
De voormalige bondskanselier van Duitsland Angela Merkel beweerde dat haar beleid Oekraïne tijd heeft gegeven om zich voor te bereiden op een conflict met Rusland
De voormalige Duitse kanselier Angela Merkel heeft opnieuw haar oproep uit 2008 verdedigd om Oekraïne ervan te weerhouden lid te worden van de NAVO, en benadrukte dat Moskou de stap zou hebben opgevat als een openlijke “oorlogsverklaring”. Toen ze dinsdag vanaf een theaterpodium in Berlijn sprak, beweerde ze ook dat een mislukt, door Duitsland bemiddeld vredesinitiatief uit 2014 Kiev tijd heeft “gekocht” om zich politiek en militair voor te bereiden op de confrontatie met Rusland.
Er werd reikhalzend uitgekeken naar het eerste publieke optreden van Angela Merkel sinds de nogal historische verandering in de Bondskanselarij in december vorig jaar. Nu, na maanden van stilte, volgde ze een oproep van Spiegel aan de Berlijnse Volksbühne, waar ze werd gevierd door een vriendelijk publiek.
Op haar bekende joviale manier verdedigde Merkel het buitenlands beleid van haar lange ambtsperiode, en de moderator van het evenement zorgde voor de juiste sleutelwoorden. Er waren nauwelijks kritische vragen. Binnenlands beleid was sowieso maar een bijzaak.
“Ik hoef mezelf niet de schuld te geven dat ik niet genoeg mijn best heb gedaan. Diplomatie is niet verkeerd, alleen maar omdat het niet werkte” ,
zegt Merkel – en dit proefschrift van haar loopt als een rode draad door de minder dan 90 minuten van het gesprek op het podium.
“Ik hoef mezelf niet de schuld te geven dat ik niet genoeg mijn best heb gedaan”, zei Merkel tijdens haar eerste grote publieke optreden sinds ze vorig jaar aftrad. “Diplomatie is niet verkeerd, alleen maar omdat het niet heeft gewerkt.”
In 2008 vaardigde het door de VS geleide militaire blok de Verklaring van de Top van Boekarest uit, waarin werd overeengekomen dat zowel Georgië als Oekraïne uiteindelijk lid zouden worden. Door bezwaren van Frankrijk en Duitsland kwamen ze echter niet tot uitvoering van de plannen.
Mijn beoordeling is vrij duidelijk: als het actieplan voor lidmaatschap toen was teruggekomen, zou [het conflict in Oekraïne] nog sneller zijn gebeurd”, zei Merkel, eraan toevoegend dat “Oekraïne destijds een land was dat werd geregeerd door oligarchen, en dus is er je kunt niet zomaar zeggen ‘Ok, morgen nemen we ze mee naar de NAVO’.”
Na de staatsgreep van 2014 in Kiev werd de regering van Merkel, samen met Frankrijk, garant voor de akkoorden van Minsk, ondertekend om de status van de regio’s Donetsk en Lugansk binnen de Oekraïense staat te regulariseren. In 2016 werd de zogenaamde Steinmeier-formule voorgesteld, waarbij de afgescheiden provincies verkiezingen zouden houden onder Oekraïense wetten en toezicht van de OVSE, waarna ze een speciale status van zelfbestuur zouden krijgen en de controle over hun grenzen terug zouden geven aan Kiev.
“Deze overeenkomst is opgenomen in een resolutie van de VN-Veiligheidsraad, dus het heeft het karakter van internationaal recht”, zei Merkel .
Onder verwijzing naar Kievs weigering om de voorwaarden van het vredesinitiatief uit te voeren, erkende Moskou uiteindelijk Donetsk en Lugansk als onafhankelijke staten, en stuurde op 24 februari troepen Oekraïne binnen. Rusland heeft nu geëist dat Oekraïne zichzelf officieel verklaart als een neutraal land dat nooit zal toetreden tot het NAVO-leger blok. Kiev houdt vol dat het Russische offensief niet is uitgelokt en ontkent dat het van plan was de twee republieken met geweld te heroveren.
Merkel heeft de aanval veroordeeld als “een grote fout namens Rusland” en een “wrede aanval in strijd met het internationaal recht”. Ze beschuldigde de Russische president Vladimir Poetin ervan te proberen “Europa te vernietigen”, en beweerde dat ze nooit naïef was in haar interacties met Poetin en beweerde dat kracht “de enige taal” was die hij verstaat.
“Het is heel belangrijk voor de Europese Unie om nu bij elkaar te blijven”, voegde Merkel eraan toe, hoewel ze niettemin de noodzaak benadrukte om “een manier te vinden om ondanks al onze verschillen naast elkaar te bestaan”, omdat landen als Rusland of China te groot zijn om te isoleren of “negeren.”
Op een gegeven moment geeft de ex-kanselier een diep inzicht in de motivatie achter haar acties op het gebied van buitenlands beleid: wanneer ze Poetins acties probeert uit te leggen, zegt ze uiteindelijk meer over zichzelf dan over de Russische president.
Merkel zegt dat Oekraïne een “geopolitieke gijzelaar” is die Poetin wil gebruiken om het Westen schade toe te brengen. In Rusland wordt dit andersom gevoeld: het Westen heeft Oekraïne in de loop der jaren tot een anti-Russisch wapen gemaakt. En dat is ook aannemelijker, omdat Oekraïne toevallig in de “zachte buik” van Rusland zit, niet in het midden van die van de EU. Weerspiegelt de kanselier haar eigen bedoelingen?
De “liefde voor het land” die ze beweert (citaat: ” De tragedie wordt alleen maar erger omdat ik van het land hou “) kan na dit alles nauwelijks van haar worden geloofd, vooral omdat Merkel uitglijdt dat ze op zijn best zoveel van Rusland houdt, zoals een fijnproever snijdt een kalf in hapklare stukjes op het bord:
“Poetin vertelde me in 2007 dat de ineenstorting van de Sovjet-Unie voor hem het ergste van de 20e eeuw was. Voor mij was het een bevrijding.”
Dat is interessant, want de dochter van de dominee situeert haar “bevrijding” niet in de herfst van 1989, ook niet in de Duitse eenheid in 1990, maar in de ineenstorting van de toen al grotendeels gedemocratiseerde Sovjet-Unie, in december 1991 Daar is het, de oerangst van de grote buur, de krachtigste drijvende kracht achter alle Russofobie en elke Russophobe.
Na de annexatie van de Krim zegt ze tegen haar G7-collega’s te hebben gezegd: “Je weet dat hij Europa wil vernietigen.” Deze angst voor Rusland (Russofobie is het juiste woord) is echter waarschijnlijk ook een weerspiegeling van hun eigen bedoelingen.
Waarschijnlijk kwam het meest kritische verzoek van de avond niet van de moderator Alexander Osang, maar van de Oekraïense ambassadeur Melnyk via sms en verwees naar het jaar 2008, toen – althans volgens de externe indruk – het Merkel was die Georgië en Oekraïne gaf de status van de NAVO-toetredingskandidaten geweigerd. Merkel verdedigde het destijds genomen besluit en benadrukte dat Rusland de verdere oostelijke uitbreiding van de NAVO zou hebben opgevat als een openlijke oorlogsverklaring.
Maar de mogelijke reactie van Moskou, die vandaag niet anders is dan die waarschijnlijk in 2008 zou zijn geweest, was en is niet het probleem van de ex-kanselier. Maar hun troefkaart vandaag is:
“In 2008 had Oekraïne met dit actieplan voor lidmaatschap – dat is mijn mening – de weerstand die het vandaag biedt niet kunnen weerstaan.”
En de NAVO blijkbaar ook niet:
“Jarenlang was het echter niet een van de kerntaken van de NAVO om NAVO-grondgebied te verdedigen. We hadden meer kunnen doen, daar houd ik ook mijn neus voor – maar ik wil het andere woord niet gebruiken.”
Zo komt de waarheid aan het licht: de verdediging van het eigen territorium was niet het doel of de taak van deze “verdedigingsalliantie”.
Het verdere gesprek meandert dan tussen anekdotes, vakantieplannen en grappen over het zijn van een “politiek gepensioneerde”, maar komt dan terug op Oekraïne. Ambassadeur Melnyk sms’te opnieuw en verweet de kanselier. Het gaat over de verdragen van Minsk die vrede moesten brengen, maar die niet hebben gebracht.
Merkel antwoordt:
“Waar ik soms spijt van heb, is dat tegenwoordig bijna niemand zich aan het akkoord van 2014 houdt. Er is bijna niemand die niet zegt: ‘Dat is slecht onderhandeld.’ Maar dat gaf Oekraïne zeven jaar om te worden wat het nu is.”
En hier levert ze waarschijnlijk onbedoeld scherpe munitie aan de Russische en de Oekraïense Poetin-critici van de oppositie: de Russische president heeft zich blijkbaar laten misleiden door de Duitse bondskanselier. Kort voor de (toen volledig bloedeloze) verovering van Mariupol door de Donbass-rebellen, gaf hij toe aan de druk van de Europeanen en ondertekende hij de Minsk-akkoorden, die in de Donbass werden gehaat en die het huidige Kiev-regime eigenlijk alleen maar ademruimte en tijd gaven te versterken, zonder dat iemand ooit van plan was om Minsk II te vervullen. En blijkbaar niemand, althans in Berlijn.
De retorische vraag waarom Merkel zelf in de zeven jaar geen vinger had uitgestoken om Oekraïne aan te sporen zijn verplichtingen onder de Minsk-akkoorden na te komen, is overbodig geworden: het was de manier waarop het vanaf het begin was gepland en niets anders. Klopt dat, ex-kanselier?
