Iran waarschuwt voor aanval op Amerikaanse vloot en sluiting van de Straat van Hormuz; Khamenei belooft ongekende schade

Wat als Iran de Straat van Hormuz blokkeert? ‘Dit is de meest extreme kaart die Teheran kan spelen’

Het geweld in het Midden-Oosten roept de vraag op: wat als Iran straks de Straat van Hormuz blokkeert? Het antwoord: dan dreigen de olie- en gasprijzen alsnog te ontploffen.

Het conflict tussen Israël en Iran leidt ertoe dat er zorgen zijn over de levering van olie en vloeibaar gas (LNG). Want wat als Iran de Straat van Hormuz, de zeestraat waardoor circa 20 procent van de wereldwijde productie aan olie gaat, afsluit? Zes vragen en antwoorden.

1. Wat speelt er?

Israël heeft Iran aangevallen en probeert nucleaire installaties uit te schakelen, omdat het niet wil dat Iran een kernwapen ontwikkelt. Dat leidde tot aanvallen van Iran en beide landen bestoken elkaar nu geregeld. De vrees bestaat dat het conflict zich uitbreidt. Iran kan bijvoorbeeld proberen te bereiken dat er minder of geen schepen meer varen door de Straat van Hormuz.

Scheepseigenaren zijn daar in ieder geval bang voor. Frontline, het grootste op de beurs genoteerde bedrijf dat tankers verhuurt, weigert al nieuwe contracten om naar de Perzische Golf te varen, schrijft de Financial Times.

Afgelopen weekend bleek al dat de navigatiesignalen van meer dan negenhonderd schepen in de Straat van Hormuz en de Perzische Golf werden geraakt.

2. Waarom is de Straat van Hormuz zo belangrijk?

Aan de Perzische Golf liggen veel landen die olie en vloeibaar gemaakt aardgas (LNG) produceren. Als dat moet worden vervoerd naar onder meer Europa, de VS, of Azië, dan gaat dat per schip en dan ontkom je er niet aan om via de Straat van Hormuz te varen. Dat geldt voor olie en LNG uit Saoedi-Arabië, Koeweit, Irak, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten.

Olie uit Saoedi-Arabië kan voor een deel wel via een pijpleiding dwars door het land naar de Rode Zee, dan omzeil je de Straat van Hormuz, aldus Lucia van Geuns, energie-expert bij Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Maar de Saoedische olie gaat vooral naar China en India en als dat via de Rode Zee gaat, dan moet je omvaren. Bovendien moet je dan weer langs Jemen, waar de Houthi’s geregeld schepen aanvallen, vertelt zij.

Olie uit de Verenigde Arabische Emiraten kan deels via een pijpleiding naar de Golf van Oman, waardoor je de Straat van Hormuz links kan laten liggen. Maar die pijpleiding is niet genoeg voor alle olie-export. Alles bij elkaar gaat zoals gezegd ongeveer 20 procent van alle olie die wereldwijd wordt vervoerd via de Straat van Hormuz.

Verder gaat er veel LNG via die zeestraat, ongeveer een derde van de wereldwijde productie. Het gaat dan vooral om LNG uit Qatar, waar Nederland ook gas inkoopt.

3. Kan Iran die dan zomaar afsluiten en is dat al eerder gebeurd?

Iran kan in principe tankers die olie of LNG vervoeren aanvallen met kleine bootjes, legt Van Geuns uit. De Straat van Hormuz is maar zo’n 40 kilomeer breed. In het verleden is het weleens gebeurd dat schepen in de Straat van Hormuz werden aangevallen, maar deze is nog nooit volledig afgesloten geweest, aldus Van Geuns.

Wel is het vervoer al eens ernstig verstoord geweest, zoals tussen 1980 en 1988, toen Irak en Iran met elkaar in oorlog waren, zegt zij. “In de jaren 2011-2012 dreigde Iran met afsluiten, dat was naar aanleiding van internationale sancties vanwege het nucleaire programma van Iran.”

Tijdens de oorlog tussen Iran en Irak in de jaren tachtig richtte Iran zich met mijnen en raketten, waaronder Chinese Silkworm-kruisraketten, op olietankers en olie-overslaginstallaties en gebruikte het speedboten om tankers lastig te vallen. Deze acties blokkeerden de zeestraat niet volledig, maar leidden wel tot een sterke stijging van de verzekeringspremies voor de scheepvaart en vertragingen in het zeeverkeer.

Volgens een rapport uit 2012 van de Amerikaanse Congressional Research Service (CRS) zou Iran kunnen proberen de zeestraat in fasen te blokkeren.

“Iran zou kunnen beginnen met een minder gewelddadige optie en in de loop van de tijd overgaan tot gewelddadiger opties, of vanaf het begin een combinatie van zeer gewelddadige opties kunnen toepassen”, aldus het rapport.

Als Iran zou besluiten de Straat van Hormuz te sluiten, zou dat waarschijnlijk leiden tot een krachtige militaire reactie van de internationale gemeenschap.

“Een volledige sluiting van de Straat van Hormuz… lijkt op dit moment weinig waarschijnlijk.

Mocht dit toch gebeuren, dan is het onwaarschijnlijk dat dit lang zal duren“, aldus de CRS.”Het zou waarschijnlijk een militaire reactie van de Verenigde Staten en andere landen uitlokken, die verder zou kunnen gaan dan alleen het herstellen van de doorvaart door de zeestraat“, voegde het eraan toe.

4. Wat betekent een (dreigende) afsluiting voor de olieprijs?

Nu al is er een effect van de geopolitieke onrust, aldus Van Geuns. De prijs voor een vat Brentolie was circa 64 dollar en dat is gestegen tot zo’n 72 euro en dat was zelfs even 76 dollar, dat betekent een risicopremie van 8 tot 9 dollar. Als de Straat van Hormuz (deels) zou worden afgesloten, dan zal de olieprijs waarschijnlijk enorm doorstijgen, verwacht Van Geuns. Het gaat immers om 20 procent van de wereldwijde dagelijkse olieproductie die dan wegvalt.

Als een afsluiting maar relatief kort duurt, dan valt het effect nog wel mee, denkt Van Geuns. Maar als het weken of zelfs maanden duurt, dan wordt het een andere zaak, zegt zij. Hoeveel precies de olieprijs dan zal stijgen, vindt ze lastig te zeggen. Analisten van Rabobank denken dat de olieprijs dan kan stijgen tot 120-150 dollar.

5. Raken de VS betrokken als de Straat van Hormuz wordt afgesloten?

De VS zegt te helpen om Israël te zullen verdedigen. Maar het is de vraag wat er gebeurt als schepen in de Straat van Hormuz worden aangevallen, aldus Van Geuns. De VS produceren veel olie zelf, maar dat betekent niet dat ze helemaal geen olie meer importeren, zegt zij. De VS pompt vooral lichte olie op, zware olie moeten ze importeren. Als de Straat van Hormuz (deels) zou worden afgesloten en de olieprijs stijgt, dan zullen sowieso ook Amerikaanse consumenten dat merken, de oliemarkt is immers een wereldmarkt, aldus Van Geuns. En president Trump van de VS wil juist een lage olieprijs, dat is beter voor Amerikaanse consumenten.

De VS zullen dan toch wel proberen de vaarweg open te houden, denkt zij. “Iran kijkt wel twee keer uit voor ze iets doen, maar een kat in het nauw maakt rare sprongen. Maar ook Trump is onvoorspelbaar.”

6. Wat betekent dat allemaal voor consumenten in Nederland?

We zijn nog altijd behoorlijk afhankelijk van olie, personenauto’s kunnen op elektriciteit rijden, maar voor vliegtuigen, vrachtwagens, schepen en de productie van plastic zijn er nog geen alternatieven, aldus Van Geuns.

Nederland haalt ook LNG uit Qatar, maar afgelopen jaar kwam tweederde van het LNG dat we importeerden uit de VS, zegt zij. Een deel daarvan wordt overigens naar andere landen verder getransporteerd. We halen ook gas uit onder meer Noorwegen, via een pijpleiding, en we produceren zelf nog wat gas. Alles bij elkaar komt minder dan 15 procent van het aardgas dat we in Nederland verbruiken uit Qatar.

Duurdere olie en gas raakt ook Nederlandse consumenten. Als eerste aan de pomp, want duurdere olie betekent ook duurdere benzine, aldus Van Geuns.

Khamenei belooft ongekende schade

Nadat Amerikaanse B-2-bommenwerpers drie nucleaire installaties in Iran hadden aangevallen, gaf de hoogste leider van Iran, Ayatollah Ali Khamenei, een scherpe waarschuwing aan Washington: “Amerikanen moeten rekening houden met grotere schade en tegenslagen dan ooit tevoren.” Zijn verklaring wees op een mogelijke escalatie en onderstreepte Irans intentie om krachtig te reageren op wat het als een ongeprovoceerde oorlogsdaad beschouwt.

Hossein Shariatmadari, de vertegenwoordiger van Khamenei, sloot zich aan bij het standpunt van de Opperste Leider en drong aan op onmiddellijke vergeldingsmaatregelen. “Het is nu onze beurt om zonder uitstel te handelen. Als eerste stap moeten we een raketaanval uitvoeren op de Amerikaanse vloot in Bahrein en tegelijkertijd de Straat van Hormuz afsluiten voor Amerikaanse, Britse, Duitse en Franse schepen”, zei hij, waarmee hij de groeiende roep in Teheran om daadkrachtig militair ingrijpen weerspiegelde.

Trump waarschuwde echter dat elke reactie van Iran met overweldigend geweld zou worden beantwoord. “Elke vergelding van Iran tegen de Verenigde Staten zal met veel meer geweld worden beantwoord dan we vanavond hebben gezien. Dank u wel!”, verklaarde hij.

Iran behoudt zich het recht voor te reageren, zegt minister van Buitenlandse Zaken

De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken veroordeelde de Amerikaanse luchtaanvallen op zijn nucleaire installaties scherp en beschuldigde Washington ervan de kernbeginselen van internationaal bestuur te schenden. “De Verenigde Staten, een permanent lid van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, hebben een ernstige schending van het Handvest van de VN, het internationaal recht en het Non-Proliferatieverdrag (NPV) begaan door de vreedzame nucleaire installaties van Iran aan te vallen”, zei hij.

“De gebeurtenissen van vanochtend zijn schandalig en zullen blijvende gevolgen hebben. Elk lid van de VN moet zich zorgen maken over dit extreem gevaarlijke, wetteloze en criminele gedrag”, voegde hij eraan toe, en riep op tot wereldwijde aandacht voor wat Teheran ziet als ongebreidelde agressie.

“In overeenstemming met het Handvest van de VN en de bepalingen daarin die een legitieme reactie ter zelfverdediging toestaan, behoudt Iran zich alle opties voor om zijn soevereiniteit, belangen en bevolking te verdedigen”, waarschuwde de minister.

The United States, a permanent member of the United Nations Security Council, has committed a grave violation of the UN Charter, international law and the NPT by attacking Iran's peaceful nuclear installations.

The events this morning are outrageous and will have everlasting…

— Seyed Abbas Araghchi (@araghchi) June 22, 2025

Iran zegt dat inwoners ‘geen gevaar lopen’

Iraanse staatsmedia meldden dat er “geen gevaar” is voor inwoners na de Amerikaanse luchtaanvallen op een belangrijke nucleaire installatie. Ze verzekerden het publiek dat de situatie onder controle is, ondanks de ernst van de aanval.

Het Iraanse atoomlichaam is in opstand

Het Iraanse atoomagentschap meldde zondag dat het land zijn nucleaire activiteiten zal voortzetten, ondanks de Amerikaanse aanvallen op belangrijke faciliteiten.

“De Atoomenergieorganisatie van Iran verzekert de grote natie van Iran dat, ondanks de kwaadaardige plannen van haar vijanden … zij niet zal toestaan ​​dat de ontwikkelingsweg van deze nationale industrie (kernenergie), die het resultaat is van het bloed van nucleaire martelaren, wordt gestopt”, aldus de organisatie in een verklaring die werd gepubliceerd door de staatsmedia.