Indignatie redactie 
Is Amerika boos genoeg op Trump en Musk voor een algemene staking?. De Verenigde Staten hebben in 78 jaar geen zo’n massale arbeidersactie gezien. Maar de oligarchische puinhoop van deze regering wakkert meerdere bewegingen aan die dat doel nastreven.
Staking – Het is half april in Missoula, Montana, en Sara Nelson vraagt een volle zaal van 8000 mensen om zich de obsceniteit van de hebzucht van bedrijven en de rijkdom van de oligarchen in Amerika voor te stellen. “De inkomensongelijkheid is vandaag de dag groter dan vlak voor de Grote Depressie. Stel je dit eens voor…”, aldus Nelson, voorzitter van de Association of Flight Attendants, een vakbond met 50.000 leden.
“Als je honderddollarbiljetten hoog genoeg stapelt om een van onze vluchten op 10.788 meter hoogte te bereiken – dat is bijna 11 kilometer in de lucht – dan zijn honderddollarbiljetten slechts genoeg om slechts 3 procent van Elon Musks vermogen te evenaren. En dat nadat hij de klap van de Takedown Tesla-actie had opgevangen.” De menigte bulderde van het lachen.
Maar het uiteindelijke doel van Nelsons toespraak aan de Universiteit van Montana, gehouden tijdens een tussenstop op de “Fight Oligarchy”-tour van senator Bernie Sanders, was niet simpelweg de rijkste man ter wereld af te kraken – hoe makkelijk en amusant dat ook kan zijn. Ze legde juist de link tussen Musks poging de federale overheid te vernietigen en de cruciale rol van vakbondssolidariteit om hem te stoppen. Sterker nog, ze heeft een specifiek plan om dit te bereiken.
“Niets, niets, NIETS kan bewegen zonder onze arbeid, en het is tijd om onze macht uit te oefenen in een verenigde arbeidersklasse,” zei ze. “We moeten ons voorbereiden op een algemene staking.”
Nelsons oproep tot een algemene staking, een tactiek die eerder met Europese landen wordt geassocieerd, was gedurfd. Maar zoals de enorme populariteit van Sanders’ tournee aantoonde, woedt er in Amerika een brede woede tegen de oligarchische klasse, en vakbondsleiders zien dit als een moment om arbeiders in het hele land, inclusief de Republikeinse staten, bijeen te brengen om een nieuw Gilded Age te voorkomen en de gezondheidszorg en pensioenvoorzieningen te beschermen.
Een algemene staking – waarbij massa’s mensen in het hele land, al dan niet lid van een vakbond, het werk neerleggen – is riskant in de Verenigde Staten, waar werknemers grotendeels vrijwillig werken en hun baan kunnen verliezen door te staken. Maar Nelson, wiens inzet voor een dergelijke werkonderbreking cruciaal was voor het beëindigen van de overheidssluiting in 2019, vindt dat het tijd is voor drastische maatregelen.
“Mensen vechten als ze iets hebben om mee te vechten, of ze vechten als er niets meer over is en ze moeten vechten,” vertelde Nelson me. “We zitten middenin die twee dingen.… Het zal angstaanjagend zijn voor iedereen die de leiding heeft dat er zo’n solidariteit zou zijn, die alle tactieken zou doorbreken die mensen eeuwenlang hebben onderdrukt.”
Er zijn minstens twee specifieke bewegingen voor een algemene staking (die Nelson noch heeft gesteund noch afgewezen). Eén daarvan is een grassroots-inspanning om drie miljoen mensen te laten tekenen voor een algemene staking – tot nu toe hebben meer dan 336.000 dat gedaan – en het doel vervolgens te verhogen naar acht miljoen. Daarna zullen de organisatoren een lijst met eisen opstellen en zich voorbereiden op een staking op een specifieke, vooralsnog onbekende datum.
Het is een flinke uitdaging, en linksgeoriënteerde groeperingen zullen ongetwijfeld een concurrerende prioriteitenlijst hebben, maar “waar we nu staan, moeten we onze inzet staken om de zaken te verbeteren”, aldus Eliza Blum, een van de organisatoren die meewerkte aan de succesvolle Fight for $15-beweging in Californië om het minimumloon in de staat te verhogen.
De tweede poging profileert zich ook als een algemene staking, maar ze probeert een juridisch stokje te steken om de federale wetgeving te vermijden. De Taft-Hartley Act verbiedt ‘secundaire boycots’ – acties waarbij de ene vakbond staakt ter ondersteuning van de andere. Maar Shawn Fain, voorzitter van de United Auto Workers, weet dit te omzeilen. Hij roept vakbonden op om het voorbeeld van de UAW te volgen en hun contracten zo af te laten lopen dat ze om middernacht op 30 april 2028 aflopen. Dat zet de toon voor een massale, volledig legale staking op 1 mei 2028. De American Federation of Teachers heeft al een resolutie aangenomen waarin de lokale vakbonden worden opgeroepen hun contracten op 30 april 2028 af te laten lopen.
“Er wordt al zo lang als ik leef over een ‘algemene staking’ gesproken. Maar daar blijft het bij: gepraat”, schreef Fain in een column voor In These Times waarin hij opriep tot actie. En wat is een betere manier om bedrijven en gekozen functionarissen te laten zien wie er echt de touwtjes in handen heeft? “Feit is: zonder werknemers draait de wereld niet meer”, schreef Fain.
Het vakbondslidmaatschap in de Verenigde Staten is sinds eind jaren vijftig gestaag afgenomen; minder dan 10 procent van de Amerikaanse werknemers is lid van een vakbond, een percentage dat daalt tot minder dan 6 procent wanneer de vakbonden in de publieke sector buiten beschouwing worden gelaten. Maar de publieke steun voor vakbonden is volgens Gallup bijna het hoogste niveau in 60 jaar. Vorig jaar stelde het onderzoeksbureau vast dat 70 procent van de Amerikanen voorstander is van vakbonden. In de afgelopen jaren heeft het land succesvolle stakingen gezien van een breed scala aan vakbonden, waaronder die van autoarbeiders, havenarbeiders, communicatiemedewerkers in het Zuiden en acteurs en schrijvers in Hollywood.
Volgens experts is zo’n brede basis nodig om een nationale algemene staking te laten slagen. Dat betekent niet dat iedereen in Amerika een dag of langer moet stoppen met werken; Erica Chenoweth, hoogleraar aan de Harvard Kennedy School of Government, stelt dat 3,5 procent van de bevolking (of 11 miljoen Amerikanen) nodig is om een geweldloze sociale beweging te laten slagen. Maar er is wel een economisch en beroepsmatig diverse groep nodig om de regering-Trump een eenduidig signaal te geven dat het land woedend is en dit niet langer zal pikken.
“Ik denk dat het belangrijk is om naar de gehele beroepsbevolking te kijken en te zien welke inspanningen er geleverd kunnen worden om de regering, en nog belangrijker, Amerika, te laten zien dat mensen er niet alleen voor staan. Er is een zeer grote meerderheid die hun sociale zekerheid, Medicare, Medicaid of hun democratie niet wil verliezen”, vertelde Robert Reich, die minister van Arbeid was onder president Bill Clinton, me. “Het gaat er niet om het Trump-regime te intimideren. Het gaat erom de overgrote meerderheid van de Amerikanen te laten weten dat ze deel uitmaken van de overgrote meerderheid.”
Massademonstraties zouden kunnen dienen als een nationale uitlaatklep voor gekwetste Amerikanen en zouden zelfs kunnen helpen om mensen op een meer georganiseerde manier te mobiliseren, zeggen voorstanders van een algemene staking. Maar Trump is ongevoelig voor tegenstand (en lijkt er zelfs plezier in te hebben), dus protesten veranderen zijn gedrag niet. De aanpak “schrijf je congreslid” werkt gewoon niet. Wat wél werkt, beweren de planners van algemene stakingen, is een actie waarbij werknemers samen opstaan en hun macht tonen.
In tegenstelling tot een staking bij één bedrijf of in één sector, is een algemene staking breder en betreft werknemers in meerdere sectoren en in een hele gemeenschap, regio of land. De klachten kunnen ook breed zijn, zoals algemene economische ongelijkheid of het behoud van populaire programma’s zoals de sociale zekerheid en Medicare. Het is iets wat we gewend zijn in Europa (arbeiders in zowel de publieke als de private sector gingen onlangs in staking in België om te protesteren tegen de bezuinigingsmaatregelen van de overheid), maar niet in de VS.
Daar zijn goede redenen voor, merkt Lane Windham op, adjunct-directeur van het Kalmanovitz Initiative for Labor and the Working Poor van Georgetown University. Europese werknemers hebben meer bescherming tegen hun baan dan hun Amerikaanse collega’s; in Frankrijk (waar de “Gele Hesjes”-protesteerders van 2018-2019 erin slaagden de overheid ervan te overtuigen een brandstofaccijns af te schaffen) is het stakingsrecht in de grondwet opgenomen.
In de VS bevatten de meeste contracten een verbod op staking, aldus Windham, en bij een economische staking kunnen bedrijven stakende werknemers vervangen. Federale werknemers hebben geen stakingsrecht. En zonder een nationaal zorgstelsel lopen Amerikaanse werknemers het risico hun ziektekostenverzekering en hun baan te verliezen als ze staken.
“Het Amerikaanse systeem is strenger dan in sommige andere landen. Werknemers kunnen gemakkelijk ontslagen worden en er is geen vangnet. De risico’s van staken zijn erg groot”, aldus Stephanie Luce, hoogleraar arbeidsstudies aan de School of Labor and Urban Studies van de City University of New York. Een algemene staking is niet “uit den boze, maar het is een spier die zich ontwikkelt. Het zal wat moeite kosten”, zei ze.
Amerika heeft in zijn geschiedenis een aantal opmerkelijke algemene stakingen gehad, die zowel het potentieel voor gezamenlijke actie als de dodelijke reactie van de autoriteiten aantonen. De Grote Spoorwegstaking van 1877 begon in Martinsburg, West Virginia, en verspreidde zich naar Baltimore, Pittsburgh, Philadelphia en Buffalo, aldus Windham. Mensen verzamelden zich om steun te betuigen in San Francisco en in het hele Zuiden.
“Mensen waren niet gewend om voor loon te werken. Ze kwamen van boerderijen en waren niet gewend aan bedrijven,” zei ze. “Als er stakingen waren, raakten hele gemeenschappen erbij betrokken.” Maar ze werden letterlijk teruggeslagen: de spoorwegmaatschappij en gekozen functionarissen stuurden milities om de arbeidersopstand neer te slaan, wat resulteerde in naar schatting 1000 arrestaties en 100 doden.
Een algemene staking in Seattle in 1919, voornamelijk ter ondersteuning van de scheepswerfarbeiders en gesteund door 110 vakbonden, legde de havenstad zes dagen lang plat (hoewel de arbeiders zich organiseerden om melk voor kinderen te bezorgen, afval op te ruimen en 30.000 maaltijden per dag te serveren). Een golf van algemene stakingen in 1934 bereikte zijn hoogtepunt met de invoering van de National Labor Relations Act het jaar daarop.
De laatste keer dat Amerikaanse arbeiders een algemene staking organiseerden, volgde er een snelle wetgevende reactie. Nadat 100.000 arbeiders in Oakland zich in 1946 solidair hadden verklaard met 400 winkelmedewerkers als onderdeel van een reeks naoorlogse arbeidersopstanden, reageerde het Congres met de Taft-Hartley Act van 1947, die de macht van de vakbonden beperkte.
Wat zou Amerikaanse arbeiders ertoe brengen om opnieuw de gok te wagen op een nationale algemene staking? Het komt neer op de reële dreiging, zei Nelson, van het verlies van juist de zaken die vakbonden hebben opgebouwd, zoals sociale zekerheid, Medicare, Medicaid en fundamentele arbeidsrechten. Een algemene staking zou kort kunnen duren, voegde ze eraan toe, en misschien – zoals in 2019 – zou de simpele dreiging van een massale staking al voldoende zijn. “Hoe meer we praten over wat we bereid zijn te doen, hoe kleiner de kans dat er daadwerkelijk actie hoeft te worden ondernomen. De kracht hiervan is het idee en de notie dat we dit samen kunnen doen,” zei ze.
Toch is het een grote vraag. “Wat ze eigenlijk vragen, is dat vakbonden en hun bondgenoten in de gemeenschap samenwerken op een gecoördineerd niveau dat ahistorisch is”, aldus Eugene Carroll, al jarenlang vakbondsvoorlichter en -organisator en fellow van het Worker Institute aan de School of Industrial and Labor Relations van Cornell University. Maar als “er sprake is van aanhoudende economische ontwrichting op grote schaal” – aanvallen op de sociale zekerheid, uitholling van werknemersrechten, meer massaontslagen, aanhoudende inflatie – dan “zal dat deze vonk doen overslaan”, zei hij.
Reich gebruikte een soortgelijke analogie en was er ook niet zeker van wat er zou gebeuren met de smeulende woede in Amerika.
“De tondel is er,” vertelde Reich me. “Het materiaal dat vlam zal vatten, is er zeker. Ik kan je niet vertellen welke specifieke vorm het zal aannemen. Maar ik heb wel het gevoel dat het vrij snel zal gebeuren.”
