Is de angst voor ‘tweederangs burgers’ terecht bij de invoering van 2G?

Ongevaccineerden, in de volksmond inmiddels vooral bekend als ‘wappies’, krijgen er een probleem bij. Als de Tweede Kamer dinsdag instemt met een 2G-model, werkt de coronapas straks alleen nog voor gevaccineerden en mensen die hersteld zijn van het virus.

Mensen die al maanden gelabeld worden als niet-solidair, egoïstisch of asociaal ook nog eens een aantal vrijheden afnemen, is volgens velen een gevaarlijke cocktail. Woorden als ‘hellend vlak’ vallen, of apocalyptischer: vergelijkingen met de Holocaust. Maar hoe ernstig is het als besloten wordt dat ongevaccineerden niet meer welkom zijn in theaters, sportclubs, niet-essentiële winkels en bioscopen? Of als hun werkgever hen mag weigeren zonder vaccin?

Onder druk van de cijfers

Arjen Boin, hoogleraar publieke instituties en openbaar bestuur in Leiden, vond dat de coronapas er sowieso al nooit had mogen komen, laat staan dat nu het 2G-model aangenomen moet worden. Het zijn zware maatregelen van het demissionaire kabinet waar de Tweede Kamer maar mee instemt onder druk van de stijgende besmettingscijfers. “Maar kun je na al die maanden corona beweren dat we nu ineens, op stel en sprong, dit soort zware maatregelen moeten treffen?”

“Je voelt aan je theewater aan dat het niet deugt”, zegt Boin. “Nu zitten we met corona, maar wat zal de overheid bedenken bij een volgende crisis? Hoe meer instrumenten je de overheid in handen geeft, hoe meer zij er gebruik van zal maken.”

Dat burgers platgewalst kunnen worden door overheidsbeleid, is volgens Boin het belangrijkste risico van al te verstrekkende coronamaatregelen. “Dat hebben we inmiddels wel geleerd uit de toeslagenaffaire. In een rechtsstaat moeten minderheden in bescherming genomen kunnen worden tegen willekeur. Dat is vooral belangrijk omdat veel mensen zich niet kunnen vaccineren.” Boin wil ondanks zijn kritische houding verre blijven van vergelijkingen met de Holocaust, die door bijvoorbeeld door Thierry Baudet (Forum voor Democratie) gemaakt worden. Ook Joodse organisaties honen de vermeende overeenkomsten weg: “Als Joden tijdens de Holocaust hun lot konden ontwijken door twee prikjes te nemen, hadden ze dat wel gedaan”, reageerde Aron Vrieler van het CIDI.

‘Wat is vrijheid?’

De ‘goed-fout’-discussie aanwakkeren door de ander voor ‘wappie’ of ‘nazi’ uit te maken, is de slechtste manier om uit de pandemie te komen, zegt Boin. “We moeten het samen doen: gevaccineerden en ongevaccineerden moeten zich aangesproken voelen om een onderdeel van de oplossing te worden.”

‘Samen tegen corona’ is ook een beeld dat Joris Hetterscheid, voorzitter van de jongeren van D66, veel meer aanspreekt dan een 2G-model. Toch verwacht hij dat er door de Kamer mee ingestemd zal worden. Want ‘samen’ betekent in zijn ogen ook dat je ervoor zorgt dat anderen niet te lijden hebben onder de beslissing om je niet te laten vaccineren. “Principieel ben ik tegen 2G, en voor de vrijheid om je niet te laten prikken. Maar als je dan hoort dat als gevolg daarvan hart- of kankerpatiënten doodgaan, dan denk je wel: wat is nu vrijheid?” De Jonge Democraten zullen 2G steunen, maar ‘alleen tijdens deze piek in de besmettingscijfers’. Hetterscheid: “Het is een heel lastige afweging.”

Zo’n stip op de horizon zetten voor het moment waarop 2G weer verlaten kan worden, dat vindt ook hoogleraar polarisatie en veerkracht Hans Boutellier (VU) een goed idee. Je zou ook kunnen kijken naar een bepaald niveau in de besmettingscijfers waarna de maatregel losgelaten kan worden. Boutellier is minder kritisch dan Boin over 2G of de coronapas. “Ik vind het nog steeds onbegrijpelijk en antisociaal dat je je niet laat vaccineren. Maar het recht om je niet te laten vaccineren, zal ik wel altijd verdedigen. Dat recht staat in Nederland ook nog steeds overeind. Mensen worden niet gedwongen om zich te laten prikken, ze worden niet in de gevangenis gegooid en er wordt geen geweld tegen ze gebruikt. Het enige is dat je de horeca niet in kunt. Pas als mensen hun werk dreigen te verliezen omdat ze niet gevaccineerd zijn, ga je in mijn ogen de grens over: drang wordt dan dwang.”