Is de democratie in België in gevaar?

In de wereld wordt betoogd voor democratie. Hoe zit het hier? Willen wij onze democratie verdedigen en staat die dan onder druk? Het antwoord is ja, maar niet zoals commentatoren en opiniemakers beschrijven.

Moskou-Hongkong

In Hong Kong is de democratie in gevaar. Duizenden mensen, die weten wat China kan doen met betogers, betogen toch. Ze komen op voor het behoud van hun broze democratie. Hoedje af. Ook in Moskou wordt geprotesteerd. Ook daar wankelt de democratie. Opposanten verdwijnen in de gevangenis voor allerlei redenen. De politiediensten vinden altijd wel ergens iets om ze op te sluiten. Betogers willen er eerlijke verkiezingen.

De democratie staat hier en daar onder druk. De wereld democratiseert niet zomaar. Integendeel, het democratiseringsproces kan ook stokken of omgekeerd worden. Zoals in Moskou of Hong Kong.

Democratie in gevaar

En bij ons? Versnippering van het partijlandschap en de groei van partijen aan de uiteindes van het politiek spectrum doen menig commentator en opiniemaker besluiten dat ook onze democratie in gevaar is.

Ongetwijfeld zal dat nog zorgen voor de onvermijdelijke betogingen van allerlei – linkse – usual suspects, die opkomen tegen het groeiende extreem-rechts en zedig zullen zwijgen over extreem-links. Of voor betogingen pro regeringsvorming, als die net als in 2011 te lang uitblijft. Maar massaprotesten in de straten van Brussel? Neen. De meeste burgers zijn niet overtuigd dat in dit land de democratie in gevaar is. Ze weten ook dat die partijen aan de uitersten de democratie niet zullen afschaffen.

Twee democratieën

De meeste burgers van dit land vinden het niet de moeite om op straat te komen voor de ‘redding van onze democratie’. Misschien omdat in hun ogen die democratie toch al wat afgebot is. Ten eerste is natuurlijk vandaag heel duidelijk dat er in dit land meer dan één democratie is. Het is niet dat één van die twee democratieën in gevaar is. Dat er één overkoepelende regering moet gevormd worden voor die twee delen, dát zet de democratie onder druk.

Daarnaast lijken onze eigen politici het niet zo nauw te nemen met het democratisch fatsoen. Als de regering valt, wordt besloten niet over te gaan tot verkiezingen, maar blijft de minderheid in lopende zaken regeren. Vijf maanden lang wordt de democratie opzij geschoven. Wat Boris Johnson in Groot-Brittannië doet met het parlement is er maar klein bier tegen.

Achterkamers

En als dat vervolgens nog niet genoeg is, dan lanceren de leden van die regering zichzelf doodleuk naar een topjob in de EU. Maar ook dat zijn we eigenlijk al gewoon. Achterkamerpolitiek is standaard in België. De partijvoorzitters regeren het land. Via het systeem van partijdotaties en provinciale lijsten heeft de partijtop alle touwtjes in handen.

Alsof dat nog niet genoeg is, dan regeren na de verkiezingen de verliezers vrolijk verder. Alsof de verkiezingen er niet toe doen. En ja, ze hebben een meerderheid. En ja, ze mogen beslissen niet met een andere partij te willen regeren. Maar iemand moet die politici dan toch eens uitleggen dat dat overkomt als het beschermen van hun eigen positie. Wat zouden wij ons druk maken om de democratie als de zelfbenoemde democratische partijen en hun partijvoorzitters het al niet doen?

EU

En uiteindelijk staat onze nationale democratie dan nog tussen haakjes. Supranationale instellingen zoals de EU bepalen veel van het beleid. De begroting bijvoorbeeld, de kern van regerend. Wie beslist en controleert dat? En ja, de EU werkt met ‘getrapte vertegenwoordiging’ maar heel transparant is dat allemaal niet. Heel democratisch komt het niet over.

Het EU-parlement brengt geen oplossing, daar lijkt het alsof een overgrote meerderheid alsmaar meer Europa en minder nationale staten wil. En in het nationale parlement wordt er amper gedebatteerd over Europese keuzes. Tot de dag dat er een migratiecrisis losbarst. Die duurt dan enige tijd vooraleer het besef komt dat men het over een andere boeg moet gooien. En dan duurt het nog langer voor slecht werkende richtlijnen zouden kunnen worden herbekeken, eventueel.

Noodregering

Maar pas op, het is nog niet gedaan. Nu spreken ze van een ‘noodregering’. Dat is een regering waarvan de deelnemers, met hun laatste restje politiek fatsoen, zich schamen dat ze die gevormd hebben en dat sublimeren. De ‘nood’ maakt de opportunisten tot helden. Ze redden de natie uit de nood! Alsof deze ‘nood’-regering geen beleid zal uittekenen en geen politieke keuzes zal maken, alsof ze niet zal regeren als een ander. Alsof het niet de regering van verliezers is (waarschijnlijk dan nog zonder meerderheid in Vlaanderen).

Politiek is semantiek. ‘gebabbel, gebabbel, gebabbel’ zongen Liesbeth List en Ramses Shaffy, naar het originele ‘Parole, parole, parole’. Praatjes. De ‘nood’ moet de regering verkopen aan de kiezers. Laat ons wachten op de brexit, dan is er zelfs een aanleiding. Het cynisme van de Wetstraat duwt de kiezers naar de politieke uitersten.

Angst voor de kiezer

De echte reden, de echte nood van deze regering is de angst voor de kiezer. Zoals lopende zaken er in december 2018 niet mocht komen, moest er enig democratisch fatsoen bestaan, en Didier Reynders niet door een minderheid in lopende zaken tot EU-commissaris mocht benoemd worden, zo mogen wij geen ‘noodregering’ aanvaarden. Niet als er enig politiek fatsoen is in dit land.

We kunnen enkel hopen op een sterke oppositie die, als er zo’n regering komt, blijft kloppen op de schande en schaamte ervan. Hopen dat de kiezers bij een volgende verkiezing, die gelukkig onvermijdelijk is, de rekening presenteren voor het politiek cynisme en opportunisme.

Verkiezingen

Dat er dus kiezers zijn die volgens opiniemakers en commentatoren ‘verkeerd stemmen’ is misschien wel het minste van onze zorgen. Maar ondanks wat hierboven staat trekt de Vlaming de straat niet op. We zwijgen, praten op café, op het werk, in de familie, of onder vrienden over politiek, al dan niet omfloerst. Maar op straat komen? Ach, waarom zouden we? Het maakt geen verschil. Helemaal onwaar is het ook niet. Hebben die klimaatmarsen enig verschil gemaakt?

Maar bij verkiezingen stemmen we zonder verpinken.  Zo werkt het. Politici waarvan we niet tevreden zijn, verdienen geen stem.

Ja, er is wel degelijk een probleem met onze democratie. Maar niet zoals de commentatoren schrijven. De problemen zitten daar waar ze niet of nauwelijks over schrijven. Zolang we het beleid kunnen bepalen in het stemhokje is de democratie in Vlaanderen nog niet in gevaar.

Maar wacht eens even…