Indignatie redactie 
“Om het kwaad te laten gebeuren, is alles wat nodig is dat goede [mensen] niets doen.” – Edmund Burke
Het is een vraag die gesteld moet worden.
Aristoteles definieerde het kwaad eenvoudig als onwaarheid. Volgens deze maatstaf kwalificeert Trump – die geniet van nepnieuws, alternatieve feiten, birtherisme en Breitbart-samenzweringen – als kwaadaardig.
Maar het is veel ingewikkelder dan dat.
Zesentwintig jaar geleden woonde ik, in een poging om ‘op te vrolijken’, een humorconferentie bij in Saratoga Springs, NY. Naast zij-splitsende plenaire sessies – waarvan er één de komische pianist Victor Borge behandelde – waren er talloze break-outsessies. Ik koos er een over de psychologische waarde van humor, geleid door een dynamische joodse psychotherapeut uit New York, die ik Heidi zal noemen (niet haar echte naam). Tijdens de levendige sessie van negentig minuten kwam Heidi’s verhaal in stukjes en beetjes naar boven, wat uiteindelijk de aanwezigen schokte, die, net als ik, op zoek waren naar luchthartigheid. Heidi’s moeder was een overlevende van de Holocaust.
Zoals de beklijvende graphic novel Maus van Art Spiegelman onderstreept, laat extreem trauma vaak intergenerationele littekens achter. Hoewel Spiegelman’s ouders de Holocaust ‘overleefden’, waren beiden psychologisch onherstelbaar beschadigd. De zelfmoord van zijn moeder en de neurose van zijn vader bezorgden Spiegelman een diepgewortelde angst.
Daarentegen, en tegen alle verwachtingen in, behield Heidi’s moeder opmerkelijke gelijkmoedigheid en perspectief ondanks haar onmenselijke internering in een concentratiekamp. “Er zijn geen slechte mensen in de wereld”; Heidi’s moeder geloofde: “er zijn alleen gewonde mensen.” En dus wijdde Heidi haar leven aan het genezen van psychische wonden.
Kwaad is het gevolg van verwondingen. De waarheid is dat we allemaal tot op zekere hoogte gewond zijn; allen zijn daarom in staat tot kwaad. Gelukkig heeft de mensheid vangrails ontwikkeld om het kwaad te verzachten. Men vermoedt dat het Griekse aforisme ‘ken uzelf’ op zijn minst gedeeltelijk is ontstaan doordat zelfbewuste personen minder geneigd zijn anderen te lijden.
Religie biedt ook op zijn best begeleiding om onze ergste impulsen te beteugelen en om te buigen. ‘Behandel anderen zoals u wilt dat zij u behandelen.’ “Gezegend zijn de vredestichters.”
Wat me het meeste zorgen baart aan Donald Trump is dat hij tegelijkertijd diep gewond is en schijnbaar verstoken is van zelfbewustzijn, humane leidende principes of principiële adviseurs (behalve misschien voor zijn dochter Ivanka).
In een recent artikel met de titel ” The Elephant in the Room ” beschrijft Psychology Today het ethische dilemma van de psychotherapeuten van het land, van wie velen pijnlijk vinden dat het “narcistische persoonlijkheidstype” van Trump buitengewoon gevaarlijk is in een president. De aandoening – die hij past bij een ‘T’ – wordt gekenmerkt door “neerbuigendheid, grove overdrijving (liegen), pesten, jaloersheid, kwetsbaar gevoel van eigenwaarde, gebrek aan mededogen en de wereld zien als wij-tegen-zij.” Met andere woorden, Trumps verwondingen, als ze vrij spel krijgen, zouden massa’s mensen echt kwaad kunnen doen.
Tot op heden hebben 26.000 professionals in de geestelijke gezondheidszorg een petitie ondertekend waarin wordt verklaard dat Trump “een ernstige psychische aandoening heeft waardoor hij psychologisch niet in staat is om op bekwame wijze de taken van president van de Verenigde Staten uit te voeren”. Ze hebben dit gedaan ondanks de ethische standaard van het beroep om geen diagnose te stellen door indirecte observatie. Voor deze professionals wegen de mogelijke risico’s voor Amerika en de wereld als ze zich niet uitspreken veel zwaarder dan ethische overwegingen.
Maar wat is kwaad?
In Paul Levy’s eye-opening boek Dispelling Wetiko: Breaking the Curse of Evil (2013) vinden we deze definitie:
. . . [Slecht . . . kan worden beschouwd als die neiging die – of dat nu bij onszelf of bij anderen is – persoonlijke groei remt, aangeboren mogelijkheden vernietigt of beperkt, vrijheid beperkt, de persoonlijkheid fragmenteert of uiteenvalt, de kwaliteit van persoonlijke relaties vermindert en verdeeldheid zaait in de hele menselijke familie. Het beperkt ons vermogen om lief te hebben, te groeien en te evolueren. . . . Het kwaad is anti-leven; het is het leven dat zich tegen zichzelf keert. Het kwaad vermindert de volheid van het leven. . . . Het is het gebruik van macht om de spirituele groei van anderen te vernietigen. . . .
Een onheilspellende wolk doemt op boven het presidentschap van Trump en wordt dagelijks donkerder. Het belooft chaos: allochtone ouders die van hun kinderen worden gerukt; religies stonden tegenover elkaar; een toename van blank suprematie; zondebok; een voorgestelde opbouw van het militair-industriële complex ten koste van het sociale weefsel met inbegrip van basics zoals schoollunches; nucleair sabel-ratelen; een veronachtzaming van de vitale rollen in een democratie die door de rechterlijke macht en journalisten worden gespeeld; een ontkenning van klimaatverandering en de schade die het al heeft toegebracht aan de planeet en haar volkeren; en een nachtelijk spervuur van realiteit ontkennende tweets.
Maar is Donald Trump zelf slecht?
Het heeft geen zin om een ander mens als slecht te bestempelen, zoals Heidi’s moeder begreep. Een ander ‘kwaad’ noemen is vaak een projectie van onze eigen innerlijke duisternis.
Het dient echter een doel te erkennen wanneer een ander zo gewond is dat hij door zijn onbewuste daden kwaad op de wereld kan verliezen.
Sterker nog, de verkiezing van Donald Trump tot misschien wel de machtigste positie op aarde is in werkelijkheid een symptoom van een natie en wereld die gek zijn geworden, een wereld waar hebzucht, ego en meedogenloze concurrentie de overhand hebben mogen krijgen. “Onze soort en zijn beschaving verkeren momenteel in de greep van een collectieve zenuwinzinking”, zegt Levy. “Als wat wij, als soort, onszelf aandoen geen collectieve waanzin is, wat dan wel?”
In Donald Trump oogsten we de wervelwind die we hebben gezaaid. Een groot kwaad ontvouwt zich voor onze ogen. Als we het niet resoluut stoppen, zijn we allemaal medeplichtig.
###
