Wat brengt de toekomst voor liberale democratieën over de hele wereld in het komende decennium?
Misschien wel de meest kritische directe vraag waarmee de wereld in 2022 wordt geconfronteerd, is of het verval en de uiteindelijke vernietiging van de democratie in het volgende decennium onvermijdelijk is. De afgelopen jaren zijn er duizenden woorden aan deze vraag gericht, die in toenemende mate werd na de opkomst van Donald Trump als president in de Verenigde Staten, de verspreiding van “de grote leugen” na zijn nederlaag bij de verkiezingen van 2020 en de daaropvolgende opstand bij de Capitool op 6 januari 2021.
In dezelfde periode rukte Groot-Brittannië op naar rechts onder premier Boris Johnson, terwijl autocratische regimes in Polen, Hongarije, Turkije, de Filippijnen en Brazilië hun greep op de bestuursstructuren verscherpten.
Wat brengt de toekomst voor liberale democratieën over de hele wereld in het komende decennium? Zijn de huidige trends een afwijking, of is Marc Plattner profetisch als hij opmerkt in “Democracy in Decline?” dat autoritarisme “de wind in de rug lijkt te hebben, ook al heeft het zich nog niet naar veel meer landen verspreid”?
Scenario voor onvermijdelijke daling
De huidige trends leveren overtuigend bewijs dat lijkt te suggereren dat het verval van democratieën onvermijdelijk is. In de Verenigde Staten verschijnen dagelijks columns waarin wordt verkondigd dat de democratie in gevaar is en wordt belegerd, en met de vraag of een nieuwe burgeroorlog mogelijk is. De aanval op het Capitool van 6 januari blijft een vlampunt in wat al een zeer onstabiele politieke omgeving was. In veel pro-Republikeinse staten zijn stembeperkingen ingesteld die gericht zijn op waarschijnlijke Democratische kiezers. Gezien de bekendheid van Amerika als symbool van liberale democratie, denken landen over de hele wereld nu aan het ondenkbare over de toekomst van democratisch bestuur.
Het Freedom House- rapport van vorig jaar , ‘Vrijheid in de wereld voor 2021’, draagt de onderkop ‘Democratie onder vuur’. Het suggereert dat de totale afname van vrijheid de afgelopen 15 jaar de winst heeft overtroffen. Hoewel een groot deel van de verslechtering in 2020 verband hield met regimes in Afrika en het Midden-Oosten, registreerden Europese landen – Polen, Hongarije en Turkije – een vermindering van de vrijheid. Bovendien hebben de Verenigde Staten een 10-jarige afname van vrijheid gezien die gelijk is aan die in 25 andere landen.
Ondertussen, terwijl de links-populistische partij onder leiding van Nicolas Maduro de krantenkoppen heeft gehaald vanwege zijn ontmanteling van democratische instellingen in Venezuela, nemen rechts-populistische bewegingen in Latijns-Amerika toe – Brazilië, Bolivia en Peru zijn voorbeelden. Meer recentelijk, na het playbook van Jair Bolsonaro in Brazilië, dwong de leider van het rechts-populistische Christelijk Sociaal Front in Chili, José Antonio Kast, een tweede ronde in een recente verkiezing nadat hij de wens had uitgesproken om terug te keren naar het autocratische regime van Augusto Pinochet .
Kast verloor uiteindelijk in een aardverschuiving, wat een goed voorteken is voor de stabiliteit van de democratie in Chili voor de nabije toekomst, maar nog steeds de verontrustende kwestie van de populariteit van autoritarisme onder een aanzienlijke minderheid van het Chileense staatsbestel aan de orde stelt.
Predispositie voor autoritarisme
Al deze recente gebeurtenissen lijken een argument te vormen dat veel burgers vatbaar zijn voor een autoritair beroep. Het voorspellen van trends op basis van recente gebeurtenissen is echter altijd gevaarlijk. Toch is er een onheilspellendere bron voor het voorspellen van onvermijdelijkheid dan de recente verslagen en acties van politieke leiders en experts. De geschriften van een aantal sociaal psychologen, historici en politicologen zijn uiterst relevant voor de onderhavige kwestie.
Karen Skinner stelt in haar boek “The Authoritarian Dynamic” dat autocratische neigingen ingebakken zitten in het paranormale van burgers van liberale democratieën. Angst voor verandering en diversiteit wordt gemakkelijk omgezet in een oproep van een politicus om terug te keren naar de status-quo van het verleden, zoals ‘Make American Great Again’. Lang voor de opkomst van Trump schatte Skinner dat maar liefst een derde van de bevolking in liberale democratieën aanleg heeft voor autoritarisme.
Aangezien democratieën diversiteit, alternatieve interpretaties van de geschiedenis en een open dialoog over moeilijke kwesties aanmoedigen, kunnen deze sterke punten het vermogen van mensen om moeilijke kwesties te tolereren te boven gaan. Een groeiend gebrek aan tolerantie jegens immigranten, gekleurde mensen of bureaucraten biedt opportunistische leiders een platform om die ‘autoritaire dynamiek’ te activeren.
Roger Griffin voert een soortgelijk argument aan wanneer hij moderniteit toeschrijft als een kracht voor het fascisme. Met de ontplooiing van de moderniteit ontstaan populistische interpretaties van een geïdealiseerd nationaal verleden als reactie op de angst die burgers voelen over een toekomst waarvan de enige zekerheid is dat deze anders zal zijn dan het verleden. Leiders met autocratische ambities gebruiken “herstellende nostalgie” – het concept van Svetlana Boym dat in haar boek “The Future of Nostalgia” werd geïntroduceerd om een hiernamaals te beschrijven dat het verleden repliceert – om burgers te verenigen met een populistische politieke beweging, een opstand tegen democratische instellingen en hun voorstanders, “de bureaucratische elites.”
De argumenten van Skinner, Griffin en anderen verschaffen een belangrijk inzicht in hoe de interne kwetsbaarheden van liberale democratieën hun eigen ondergang kunnen voeden. Ondanks de aanwezigheid van een autoritaire dynamiek binnen liberale democratieën, maakt een politiek leiderschapsfactor deel uit van de calculus voor het voorspellen van de toekomst van democratieën. Het afgelopen decennium is getuige geweest van de opkomst van Plutarchische leiders die hebben geleerd het pad te bewandelen dat het mogelijk maakt populistische sentimenten te integreren met autocratische predisposities.
Hoewel hun greep op de massa belangrijk is, is wat nodig is om de macht veilig te stellen, hun vermogen om een kleine sleutelgroep van capabele en principiële mensen in leiderschapsrollen te betoveren en hen te overtuigen zich te onderwerpen aan de autocratische impulsen van een profetische leider als een middel om te bereiken beperkte beleidsdoelen.
Een kader van Von Papenieten – degenen die geen autocratische aanleg hebben maar bereid zijn zich aan te sluiten bij antidemocratische politiek als een middel om specifieke beleidsdoelen te bereiken of om hun eigen machtsbasis in de bestuursstructuur te verzekeren – is vereist. De belangrijke en beruchte rol die Franz von Papen speelde bij het mogelijk maken van de opkomst van het fascisme in Duitsland in de jaren dertig mag niet worden herhaald als de democratie veerkrachtig wil zijn in landen met populistische bewegingen. De gevaarlijke combinatie van een charismatische populistische leider en een aanzienlijk deel van de politici die bereid zijn hun politieke idealen te compromitteren voor tijdelijke politieke doelen, zou de neerwaartse spiraal van democratie onvermijdelijk maken.
Maar in de Verenigde Staten tartte een contingent politici de drang van de regering-Trump om de verkiezingsresultaten te decertificeren en de democratische heerschappij te behouden. In Chili verwierpen burgers en politieke leiders de oproep om terug te keren naar het autocratische bestuursmodel van de dictatuur van Pinochet. In Europa hebben rechts-populistische bewegingen, ondanks de politieke onzekerheden die door de pandemie zijn ontstaan, zich niet bewezen als levensvatbaar alternatief voor de huidige regimes.
Democratie zal veerkrachtig zijn en de huidige golf van rechts autoritarisme overleven als leiders en instellingen laten zien dat ze in staat zijn kritieke sociale en economische problemen op te lossen, de erosie van het vertrouwen tussen henzelf en het publiek om te keren en de bescherming van de democratie op de voorgrond te plaatsen. hun politieke agenda.