Johnson en Salvini: 2 stijgende sterren verliezen grote politieke weddenschappen

Wie zou hebben gewed dat twee stijgende sterren van de Europese politiek zo slecht zouden hebben gokt op strategische machtsspelen?

Zowel de Britse premier Boris Johnson als de Italiaanse rechtse politicus Matteo Salvini bevonden zich deze week in hoeken, elk op zijn eigen manier weddenschappen verloren die hun populariteit zou dragen.

In plaats daarvan zeggen analisten en collega-politici dat beide mannen de cruciale rol van democratische instellingen zoals het parlement in het tijdperk van de populistische politiek slecht hebben berekend en de beproefde tactiek van bittere vijanden die zich in tegenbewegingen verenigen, hebben onderschat.

“Ze verwarren hun populariteit met macht, en ze dachten vanwege hun populariteit dat ze hun plannen zouden kunnen rammen”, zegt Wolfango Piccoli, een analist en co-president van Teneo intelligence, gevestigd in Londen.

De omstandigheden voor elke leider in deze afnemende weken van de zomer zijn beslist anders.

In Londen is de onvoorspelbare Johnson nog steeds aan de macht, hoewel zijn gok om het Parlement buiten spel te zetten in zijn ijzeren besluit om ervoor te zorgen dat Groot-Brittannië op 31 oktober de Europese Unie verlaat. Terwijl hij in Rome probeerde vervroegde verkiezingen uit te lokken, zodat hij premier kon worden, verloor firebrand Salvini zijn twee krachtige coalitieposten, als virulente antimigrantenminister van Binnenlandse Zaken en als vice-premier in de eerste all-populistische regering van Italië.

In het geval van Johnson, geconfronteerd met een pittig parlement, waar hij alleen de dunste van de werkende meerderheden genoot, nam hij eind augustus een gok. De premier verklaarde dat het Parlement wekenlang zou worden geschorst in de cruciale aanloop naar de Brexit-deadline. Maar de strategie van Johnson eindigde alleen in het verenigen van wetgevers, met de rebellen waaronder 21 wetgevers van zijn eigen conservatieve partij. Zijn verhuizing kostte hem zijn werkende meerderheid en liet zijn Brexit-strategie in duigen.

Een van de wetgevers die deze week werd geschorst uit de conservatieve fractie in het Parlement nadat hij tegen de regering van Johnson had gestemd, gaf de schuld aan de fout van de premier bij het aannemen van belangrijke adviseurs van degenen die de succesvolle “verlof” -campagne voerden in het 2016-referendum over het EU-lidmaatschap. Maar die adviseurs hebben weinig ervaring in het werken met het Parlement.

“Misschien dachten ze dat ze het Parlement konden winnen en dat ze kunnen slagen als ze dingen als een campagne voeren”, zei wetgever Alistair Burt. ‘Dat kan je niet. Het is een verkeerde inschatting. ‘

Salvini reed hoog, nadat zijn nationalistische Ligapartij triomfeerde bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in mei. Adviseurs drongen er bij hem op aan zijn Liga uit de toen nog nauwelijks oude coalitie van premier Giuseppe Conte te halen, ervan overtuigd dat de Italiaanse president het parlement zou ontbinden en verkiezingen zou houden dit najaar.

In plaats daarvan bracht Salvini een groot deel van de zomer door met koesteren in zijn eigen glorie, werkende menigten van aanbiddende vakantiegangers in badplaatsen. Terug in Rome, in trattoria’s en partij-achterkamers, waren zijn politieke rivalen, de oppositiedemocraten en de slecht afgestemde coalitiepartner van de Liga, de 5-sterrenbeweging, bezig met strategieën om hem aan de macht te houden.

“Als je op het strand bent, mojito’s en selfies links en rechts krijgt, en iedereen je bedankt voor het stoppen van de invasie van Afrikanen, voel je je een soort Superman die alles kan doen,” zei Franco Pavoncello, professor in de politieke geschiedenis en president van John Cabot University in Rome. De verwijzing naar Afrikanen weerspiegelt de bewering van Salvini, en veel van zijn kiezersbestand, dat migranten misdaad veroorzaken en werk van Italianen beroven.

Tijdens zijn ‘wilde vakantie van twee weken’ verloor Salvini ‘het contact met de realiteit tot op zekere hoogte, de politieke realiteit’, zei John Harper, professor geschiedenis aan de Johns Hopkins School of Advanced International Studies in Bologna.

Toen Salvini zijn zet deed en zijn partij uit Conte’s coalitie rukte, bleek het te laat te zijn. De 5-sterren, mede opgericht door bijtende strip Beppe Grillo, en de Democraten, wiens machthebbers onder meer sluwe ex-premier Matteo Renzi zijn, sluiten vervolgens een deal.

Blindeloos leek Salvini geschokt dat Conte woensdag zijn tweede regering vormde, opnieuw met de 5-sterren maar dit keer met de Democraten terwijl de Liga verbannen is naar de oppositierangen van het Parlement. Tot bijna het einde lobbyde Salvini wanhopig bij de 5-sterren om opnieuw te regeren met zijn League.

“Het zou moeilijk voor hem zijn geweest om te geloven dat Renzi en Grillo, bittere vijanden, samen zouden komen en meer Machiavelliaans en meedogenlozer zouden blijken te zijn dan iemand verwachtte,” zei Harper.

Salvini was gewend zijn zin te krijgen en huilde vals. Maar president Sergio Mattarella herinnerde de natie eraan dat het in een parlementaire democratie van belang is of een coalitie een werkende meerderheid in de wetgevende macht heeft.

Toch: “Ik weet niet zeker of het de rol van het Parlement zelf is waar ze geen rekening mee hebben gehouden,” zei Harper. “In beide gevallen leken ze het vermogen van hun tegenstanders om hen te dwarsbomen en zich te verenigen te onderschatten.”

Johnson heeft af en toe populistische tactieken gebruikt, zoals beweren dat politici die geen contact hebben, de wil van de mensen op de Brexit proberen te trotseren. Hij staat bekend om verrassingen en kan nog steeds een nationale verkiezing winnen als die wordt gehouden.

“Met Kerstmis kunnen dingen er goed uitzien voor hem, hij kan eruit zien als een strategisch genie,” zei Harper. Maar Salvini ‘heeft deze ronde absoluut verloren’, met de nieuwe coalitie die gemotiveerd is om het spook van vroege verkiezingen te verbannen.

Uiteindelijk zei de in Londen gevestigde Piccoli: “Je kunt het heel goed doen in opiniepeilingen, maar er zijn regels, er zijn instellingen waarmee rekening moet worden gehouden.”