Julian Assange riskeert een ‘flagrante rechtsweigering’ als hij in de VS wordt berecht, aldus de rechtbank in Londen

Advocaten van de oprichter van WikiLeaks Assange vragen toestemming om in beroep te gaan tegen zijn uitlevering tijdens een hoorzitting bij het hooggerechtshof

Julian Assange loopt het risico van een “flagrante rechtsweigering” als hij in de VS wordt berecht, zo hebben zijn advocaten hem toestemming gegeven om in beroep te gaan in Londen, wat zou kunnen resulteren in de uitlevering van de WikiLeaks-oprichter binnen enkele dagen als dit niet lukt.

Assange , die duizenden geheime militaire en diplomatieke documenten publiceerde met betrekking tot de oorlogen in Afghanistan en Irak, zou tot 175 jaar gevangenisstraf kunnen krijgen – “een grove onevenredige straf” – als hij in de VS wordt veroordeeld, hoorde het Hooggerechtshof dinsdag.

Zijn advocaten streven naar een volledige hoorzitting in hoger beroep. Als de twee rechters echter de toestemming weigeren, zullen alle rechtszaken bij de Britse rechtbanken zijn uitgeput, waardoor een tussenkomst van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) de enige hoop van Assange is om uitlevering aan de VS te voorkomen.

Buiten de rechtbank hielden tientallen van zijn aanhangers spandoeken vast en scandeerden ze waarin ze zijn vrijlating eisten. De oprichter van WikiLeaks kreeg toestemming om de tweedaagse hoorzitting bij te wonen, maar een van zijn advocaten, Edward Fitzgerald KC, zei dat Assange onwel was.

Fitzgerald vertelde de rechtbank dat als Assange werd uitgeleverd er “een reëel risico bestond dat hij een flagrante rechtsweigering zou ondergaan”. In schriftelijke argumenten zei Fitzgerald: “Deze juridisch ongekende vervolging streeft ernaar de toepassing van gewone journalistieke praktijken van het verkrijgen en publiceren van echte geheime informatie van het meest voor de hand liggende en belangrijke publieke belang strafbaar te stellen.”

Hij zei dat Assange en WikiLeaks “verantwoordelijk waren voor het blootleggen van criminaliteit van de kant van de Amerikaanse regering op een ongekende schaal”, waaronder marteling, uitlevering, buitengerechtelijke executies en oorlogsmisdaden. Een van de meest beruchte onthullingen waren videobeelden van een helikopteraanval door Amerikaanse troepen waarbij elf mensen omkwamen in Irak, waaronder twee Reuters-journalisten.

Een van de gronden waarop Assange toestemming vraagt ​​om in beroep te gaan, is de bewering dat zijn uitlevering in strijd is met het uitleveringsverdrag tussen Groot-Brittannië en de VS, dat dit verbiedt wegens politieke misdrijven.

Assange wordt geconfronteerd met 17 aanklachten wegens spionage, waarvan Fitzgerald zei dat het duidelijk een politiek misdrijf en politiek gemotiveerd was, evenals een van computermisbruik.

“Het verbod op uitlevering wegens politieke misdrijven, weergegeven in artikel 4 [van het uitleveringsverdrag], heeft een eerbiedwaardig historisch en juridisch belang”, zei Fitzgerald tegen de rechtbank. “Het is een van de meest fundamentele beschermingsmaatregelen die worden erkend in het internationale recht en het uitleveringsrecht … Andere westerse landen en regeringen staan ​​pal tegen Amerikaanse uitleveringsverzoeken wegens ‘politieke misdrijven’.”

Mark Summers KC, ook namens Assange, bracht de kwestie aan de orde van een “buitengewoon plan” voor de uitlevering of moord op de oprichter van WikiLeaks terwijl hij zich schuilhield in de Ecuadoriaanse ambassade , zoals gerapporteerd door Yahoo News.

Organisaties die Assange steunen zijn onder meer Reporters Without Borders, PEN International, de National Union of Journalists, Amnesty International en Human Rights Watch.

Buiten de rechtbank zei zijn vrouw, Stella Assange, tegen de menigte: “We hebben twee grote dagen voor de boeg, we weten niet wat we kunnen verwachten, maar jullie zijn hier omdat de wereld toekijkt. Hier kunnen ze gewoon niet mee wegkomen. Julian heeft zijn vrijheid nodig en we hebben allemaal de waarheid nodig.”

Ze vertelde verslaggevers dat de zaak van haar man analoog was aan die van Alexei Navalny, de Russische oppositieactivist die vrijdag in de gevangenis stierf . “Julian is een politieke gevangene en zijn leven is in gevaar. Wat er met Navalny is gebeurd, kan ook met Julian gebeuren”, zei ze.

Als Assange de toestemming wordt geweigerd om in beroep te gaan, zal hij een verzoek moeten indienen bij het EHRM om het Verenigd Koninkrijk te gelasten hem niet uit te leveren terwijl het zijn zaak in behandeling neemt. Als de aanvraag wordt afgewezen, kan hij binnen enkele dagen door Amerikaanse marshals uit het land worden verwijderd.

De VS zullen woensdag de gelegenheid hebben om mondelinge argumenten te geven, maar in schriftelijke argumenten beschuldigden ze de advocaten van Assange ervan de zaak “consequent en herhaaldelijk verkeerd te hebben voorgesteld”.

James Lewis KC zei dat de oprichter van WikiLeaks niet werd vervolgd voor ‘louter publicatie’, maar voor ‘medeplichtigheid aan’ of ‘samenzwering met’ klokkenluider Chelsea Manning om op onrechtmatige wijze de betreffende documenten te verkrijgen, ‘waarmee hij daarbij ongetwijfeld ernstige strafbare feiten heeft gepleegd en en vervolgens de niet-geredigeerde namen van bronnen bekend te maken (waardoor deze personen een groot risico lopen op schade)”.

Wie is Assange?

Assange begon zijn klokkenluiderswebsite WikiLeaks in 2006 in wat volgens hem een ​​poging was om de machtsstructuren van het Westen aan te vechten en de mensenrechten te handhaven.

Voor zijn acolieten is Assange een verdediger van de vrijheid van meningsuiting, wiens journalistiek heeft geholpen de geheimen van de machtigen bloot te leggen. Zijn critici hebben hem er echter van beschuldigd een narcist te zijn.

Assange, geboren in 1971 in Queensland, Australië, werd in zijn tienerjaren een ervaren en productieve hacker.

Hoewel dit hem af en toe in de problemen bracht met de wet, stond zijn soort ‘hacktivisme’ centraal bij de oprichting van WikiLeaks.

Hoe we hier terecht zijn gekomen

De strijd van Assange begon in 2010 toen het toen nog weinig bekende WikiLeaks grote hoeveelheden geheime documenten begon te publiceren met betrekking tot de oorlogen in Irak en Afghanistan. Vanaf april plaatste de website een video waarin een Amerikaanse militaire helikopter in 2007 twee journalisten en verschillende Iraakse burgers beschoot en doodde. Enkele maanden later werden ruim 90.000 geheime Afghaanse oorlogsdocumenten uit 2004 openbaar gemaakt.

In 2012 vroeg Assange politiek asiel aan bij de Ecuadoraanse ambassade in West-Londen. Hij bleef daar bijna zeven jaar totdat de Metropolitan Police in 2019 zijn veilige haven binnenkwam op basis van een uitleveringsbevel van het Amerikaanse ministerie van Justitie. Britse officieren trokken hun intrek nadat Ecuador zijn asiel had ingetrokken en de autoriteiten had uitgenodigd in de ambassade, daarbij verwijzend naar het slechte gedrag van Assange.

De VS willen dat Assange naar Amerika wordt gebracht, waar hij wordt geconfronteerd met een  aanklacht van 18 punten,  ingediend door het oostelijke district van Virginia. Hierin wordt beweerd dat de oprichter van WikiLeaks actief om geheime informatie heeft gevraagd, waardoor voormalig legerinlichtingenanalist Chelsea Manning ertoe werd aangezet duizenden pagina’s met geheim materiaal te bemachtigen en Assange te voorzien van diplomatieke telegrammen van het ministerie van Buitenlandse Zaken, belangrijke activiteitenrapporten over de oorlog in Irak en informatie met betrekking tot gevangenen in Guantanamo Bay.

Twee jaar later  verwierp een Britse rechter het Amerikaanse verzoek  op grond van het feit dat een dergelijke stap “onderdrukkend” zou zijn vanwege zijn geestelijke gezondheid. De VS bleven aandringen op de uitlevering van Assange en vernietigden maanden later met succes de uitspraak van de rechter nadat ze nieuwe garanties hadden gegeven over de behandeling van Assange in Amerika.

Wat vraagt ​​zijn juridische team nu?

Tijdens de hoorzitting op dinsdag betoogde het team van Assange dat de motivaties van de VS voor hun cliënt politiek waren.

Edward Fitzgerald, een advocaat van Assange, opende de argumenten van de verdediging en zei dat het sturen van de oprichter van WikiLeaks naar Amerika een schending zou zijn van een in 2003 ondertekend verdrag tussen de VS en Groot-Brittannië.

Artikel 4 van het Amerikaans-Britse uitleveringsverdrag, vastgelegd in de Britse Uitleveringswet van 2003, verbiedt deportatie wegens een “politiek misdrijf”, zei hij. Daarom, zo betoogde hij, ‘zou uitlevering een fundamentele schending’ zijn van dat ‘uitgedrukte verbod’.

‘Als je naar de uitleveringswet kijkt,’ vervolgde Fitzgerald, ‘staat er niets in dat de sectie over politieke misdrijven niet toepast of uitsluit.’ De afwezigheid hiervan “betekent dat er niet op kan worden vertrouwd”, betoogde hij.

Fitzgerald vertelde de rechtbank dat Assange “wordt vervolgd wegens deelname aan de gewone journalistieke praktijk van het verkrijgen en publiceren van geheime informatie, informatie die zowel waar is als van duidelijk en belangrijk openbaar belang.”

Mark Summers, ook lid van het juridische team van Assange in de rechtbank, zei dat het uitleveringsverzoek “een paradigmavoorbeeld was van vergelding door de staat voor het uiten van politieke meningen.”

De belegerde Australiër was niet in de rechtszaal omdat hij onwel was, meldde het Britse persbureau PA Media onder verwijzing naar Fitzgerald.

Verwacht wordt dat de VS hun argumenten woensdag aan de rechtbank zullen presenteren.

Voorafgaand aan de hoorzitting beschreef Assange’s vrouw Stella de situatie van haar man als ‘extreem ernstig’.

Toen ze donderdag met verslaggevers sprak tijdens een bijeenkomst georganiseerd door de Foreign Press Association, voegde ze eraan toe: “Het is de laatste hoorzitting. Als het Julian niet uitkomt, is er geen mogelijkheid om in beroep te gaan bij het Hooggerechtshof of ergens anders in dit rechtsgebied.”

“Ik maak me grote zorgen over hoe het met hem gaat. Fysiek is hij voortijdig verouderd”, vertelde ze aan CNN. ‘Hij gebruikt medicijnen. Zoals u weet heeft hij in oktober 2021 een mini-beroerte gehad en heeft hij allerlei gezondheidsproblemen doordat hij vijf jaar in een cel van drie bij twee meter heeft gezeten. Hij is daar ruim 22 uur per dag. Hij is geïsoleerd, zelfs als hij door de cel heen en weer loopt, kun je niet veel doen.’

Ze benadrukte ook haar zorgen over het welzijn van Assange en zei dat ze vreest dat hij, als hij wordt uitgeleverd, zelfmoord kan plegen. “Zijn gezondheid gaat achteruit, zowel mentaal als fysiek. Elke dag dat hij in de gevangenis zit, loopt zijn leven gevaar. Als hij wordt uitgeleverd, zal hij sterven.”

Waarom is zijn uitlevering controversieel?

Aanhangers van Assange en mensenrechtengroeperingen hebben lange tijd hun bezorgdheid geuit over de Amerikaanse aanklacht en zeiden dat als het uitleveringsbevel doorgaat, dit een radicaal effect zou kunnen hebben op de journalistiek.

“Het risico voor uitgevers en onderzoeksjournalisten over de hele wereld staat op het spel. Mocht Julian Assange naar de VS worden gestuurd en daar worden vervolgd, dan zullen ook de mondiale mediavrijheden ter discussie staan”, zegt Julia Hall, Amnesty’s expert op het gebied van terrorismebestrijding en strafrecht in Europa, in een verklaring.

Rebecca Vincent, directeur van International Campaigns for Reporters Without Borders, zei dat zijn zaak “alarmerende gevolgen had voor de journalistiek en de persvrijheid.”

“Niet in de laatste plaats omdat hij de eerste uitgever zou zijn die wordt berecht op grond van de Amerikaanse Spionage Act, die geen verdediging van het algemeen belang kent”, zei Vincent afgelopen donderdag tijdens een persconferentie. “Dit betekent dat dit precedent kan worden toegepast op alle anderen die verhalen publiceren op basis van geheime documenten, zodat dit elke journalist – elke reguliere mediaorganisatie – waar dan ook ter wereld zou kunnen beïnvloeden.”

Nick Vamos, hoofd bedrijfscriminaliteit bij advocatenkantoor Peters & Peters en voormalig hoofd uitlevering bij de Britse Crown Prosecution Service, vertelde CNN dat het “onwaarschijnlijk” was dat de rechtbank onmiddellijk tot een besluit zou komen.

“Het is een tweedaagse hoorzitting en dat weerspiegelt uiteraard het aantal kwesties dat de verdediging aan de orde wilde stellen,” legde hij uit. Vamos voegde eraan toe dat de rechters “er rekening mee zouden houden dat veel mensen aandacht besteden” aan de zaak van Assange en waarschijnlijk enige tijd nodig zouden hebben om de aangevoerde argumenten te overwegen.

Dit is een verhaal in ontwikkeling – er volgt nog meer.