Kan Netanyahu de storm overleven die zich om hem heen verzamelt?

De Israëlische premier Netanyahu is tot nu toe veerkrachtig gebleken tegen allerlei tegenslagen, maar staat nu voor grote uitdagingen

De afgelopen weken hebben zich veel gebeurtenissen voorgedaan die de plannen van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu ernstig zouden kunnen verstoren. Uit zijn politieke carrière blijkt echter dat hij herhaaldelijk soortgelijke uitdagingen heeft overwonnen, terwijl hij zijn positie alleen maar heeft versterkt.

De aanklager van het Internationaal Strafhof (ICC), Karim Khan, heeft het ICC gevraagd arrestatiebevelen uit te vaardigen tegen Netanyahu, samen met minister van Defensie Yoav Gallant en drie leiders van de Palestijnse groepering Hamas. Khan gelooft dat ze allemaal potentieel schuldig zijn aan oorlogsmisdaden gepleegd tijdens de Hamas-aanval op Israël en de daaropvolgende Israëlische militaire operatie in Gaza. 

Als aanvulling op de problemen van Netanyahu zullen op 28 mei drie Europese landen – Spanje, Ierland en Noorwegen – de staat Palestina erkennen, terwijl Slovenië en België zich mogelijk later bij hen zullen aansluiten. Westerse landen beginnen afstand te nemen van hun onwrikbare steun aan Israël.

Afgelopen december namen ook verschillende Zuid-Afrikaanse landen, waaronder Zuid-Afrika, een standpunt in. Zuid-Afrika heeft bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) een klacht ingediend tegen Israël en het land beschuldigd van genocide in Gaza.

Zoals we kunnen zien hebben zich veel onweerswolken boven de Israëlische autoriteiten verzameld, maar laten we proberen te begrijpen waar dit toe zou kunnen leiden.

Het ICC ‘ verontwaardigt’  Bibi

Khan verklaarde dat er redelijke gronden zijn om aan te nemen dat Netanyahu en Gallant verantwoordelijk zijn voor het gebruik van hongersnood als oorlogsmethode, het aanvallen van burgers en het beroven van hen van essentiële hulpbronnen zoals voedsel, water en medische benodigdheden. De beschuldigingen hebben geleid tot felle kritiek van Israël en zijn bondgenoten, waaronder de VS. President Joe Biden noemde de beslissing van het ICC ‘schandalig’ .

Israëlische en Amerikaanse functionarissen beweerden dat de bevelen van het ICC het internationale recht en de morele principes ondermijnen door de acties van een democratisch gekozen regering gelijk te stellen aan die van een terroristische organisatie. Israël en de VS, die geen van beiden lid zijn van het ICC, overwegen sancties tegen het hof en zijn leiders. 

Netanyahu reageerde door te zeggen: “Mr. Khan schept een gevaarlijk precedent dat het recht van elke democratie ondermijnt om zichzelf te verdedigen tegen terroristische organisaties en agressors.” Zijn kantoor omschreef de beslissing van het ICC later als ‘bloedsmaad’ en een ‘overschrijding van de rode lijn’.

De Israëlische president Isaac Herzog riep de internationale gemeenschap op om de beslissing van de aanklager te veroordelen, waarbij hij opmerkte dat de jurisdictie van de rechtbank alleen wordt erkend door de 124 landen die het Statuut van Rome hebben geratificeerd. Verschillende landen – waaronder de VS, Israël, China, Iran, India en Rusland – erkennen de jurisdictie van het ICC niet.

Ondanks het gebrek aan steun voor de stap van het ICC van de belangrijkste bondgenoten van Israël – de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk en andere westerse landen – is de berichtgeving in de media grotendeels negatief geweest voor de Israëlische autoriteiten. Hoewel Israël de jurisdictie van het ICC niet erkent, doet Palestina, als permanente waarnemer bij de VN, dat wel, waardoor het hof zijn onderzoek kan beginnen.

Als reactie op de bedreigingen en druk van Israël en de VS waarschuwde het ICC dat dergelijke pogingen kunnen worden gezien als inmenging in de rechtsbedeling en in strijd met de beginselen van het Statuut van Rome.

Te midden van deze gebeurtenissen ontstond er een controverse met Berlijn. Duitse wetshandhavingsinstanties zijn verplicht om te voldoen aan de richtlijnen van het ICC als er een arrestatiebevel wordt uitgevaardigd door de hoofdaanklager, zo stelt regeringswoordvoerder Steffen Hebestreit. “Wij houden ons aan de wet”, aldus Hebestreit, aldus Spiegel. 

Hoewel er nog geen ICC-arrestatiebevel tegen Netanyahu is uitgevaardigd, heeft de situatie dus al voor aanzienlijke internationale weerklank gezorgd, waardoor de spanning in het Israëlisch-Palestijnse conflict is toegenomen en de diplomatieke inspanningen om de situatie op te lossen dreigen te worden bemoeilijkt.

Zelfs als er een arrestatiebevel wordt uitgevaardigd, is het onwaarschijnlijk dat Netanyahu zal worden gearresteerd en overgedragen aan het ICC. Het is echter duidelijk dat de situatie een negatieve invloed heeft op de reputatie van de huidige leiders van de Joodse staat.

Westerse bondgenoten laten Netanyahu in de steek

Zoals eerder uiteengezet is de relatie tussen de regering van Joe Biden en de regering van Netanyahu ingewikkeld, en de misverstanden zullen waarschijnlijk alleen maar groter worden naarmate de IDF-operaties in Gaza voortduren.

Met het begin van militaire actie in het zuidelijke deel van Gaza bevestigde de Amerikaanse minister van Defensie, Lloyd Austin, het besluit van Washington om de overdracht van een partij munitie aan Israël uit te stellen vanwege de situatie rond Rafah.

“We hebben heel duidelijk gemaakt dat Israël geen grootschalige aanval op Rafah kan lanceren zonder rekening te houden met de burgers die zich in het operatiegebied bevinden en zonder hen te beschermen. We hebben de situatie beoordeeld en de levering van een partij krachtige munitie stopgezet”, citeerde The Times of Israel hem tijdens een hoorzitting in de Senaat.

Bloomberg merkte op basis van bronnen op dat deze batch 3.500 bommen bevatte. Ondertussen blijven de VS Israëls grootste wapenleverancier, waarbij volgens het Stockholm International Peace Research Institute tussen 2014 en 2018 bijna 70% van Israëls wapenimport uit de VS kwam. Beperkingen op wapenleveranties zouden de situatie voor de Israëlische strijdkrachten dus kunnen compliceren en op korte termijn zelfs nieuwe bedreigingen kunnen creëren.

Veel experts zijn van mening dat Washington een ‘dubbelspel’ speelt . Aan de ene kant betuigt het zijn steun aan Israël, bedreigt het het ICC en oefent het geen directe druk uit op de Israëlische regering.

Maar aan de andere kant beperkt het de wapenleveringen, werkt het actief samen met de Israëlische minister van Oorlogskabinet Benny Gantz (de belangrijkste interne politieke rivaal van Netanyahu), wakkert het negatieve retoriek rond Bibi aan via de media, en beïnvloedt het soms zelfs heimelijk internationale organisaties en NGO’s om druk uit te oefenen op de Israëlische premier. minister en zijn gevolg.

Ook met andere westerse bondgenoten zijn de betrekkingen gespannen. Op 28 mei zullen naar verwachting drie Europese landen Palestina erkennen. De leiders van Ierland, Noorwegen en Spanje maakten hun voornemen bekend in een tijd van massale pro-Palestijnse bijeenkomsten, waarbij demonstranten opriepen tot een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gaza. 

Je zou je kunnen afvragen: waarom deze drie landen? In de eerste plaats wordt een dergelijk besluit ingegeven door de wens van de autoriteiten om hun burgers gerust te stellen en te laten zien dat hun stem ertoe doet. Ten tweede sloten ze zich aan bij een aantal van hun Europese partners die eerder Palestina erkenden (Bulgarije, Hongarije, Cyprus, Malta, Polen, Roemenië, Slowakije, Tsjechië, Zweden), terwijl België en Slovenië naar verwachting binnenkort zullen volgen.

Ten derde zullen de verkiezingen voor het Europees Parlement plaatsvinden van 6 tot 9 juni, en de erkenning van Palestina zou extra stemmen kunnen opleveren voor de bondgenoten van de Spaanse premier Pedro Sanchez.

Dit is dus een goede PR-zet voor de initiatiefnemers. Het zal geen noemenswaardige gevolgen hebben voor het conflict, aangezien 146 VN-lidstaten Palestina de afgelopen decennia officieel hebben erkend. Het is echter opnieuw een signaal aan de Israëlische autoriteiten, waarbij het Westen onder leiding van Washington hen onder druk probeert te zetten. Het wordt steeds duidelijker dat premier Netanyahu lastig en oncontroleerbaar voor hen is geworden.

Bibi voelt een toenemende druk en heeft zijn ambassadeurs uit drie landen al teruggeroepen voor overleg.

Onlangs werd in Israël een video gepubliceerd waarop te zien is dat Palestijnse militante groepen verminkte Israëlische vrouwen gevangen nemen en naar Gaza brengen. Waarom dit nu publiceren? Grotendeels om het anti-regeringsgevoel onder de burgers te onderdrukken, die op zaterdagavond de pleinen in de grote Israëlische steden vullen en hun ontevredenheid uiten over de acties van het extreemrechtse kabinet van Netanyahu. Het zendt ook een boodschap naar de internationale gemeenschap, waarin de brutaliteit van Israëls tegenstanders in Gaza wordt getoond.

Bovendien is er een nieuwe uitspraak van het Internationale Gerechtshof over een zaak die is aangespannen door Zuid-Afrika, samen met Turkiye, Egypte en verschillende andere landen. Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag oordeelde dat Israël zijn militaire operatie in Rafah onmiddellijk moet staken.

“Het Hof is van mening dat Israël, op grond van de Genocideconventie, onmiddellijk zijn militaire offensief moet staken en alle andere acties in het gouvernement Rafah die levensomstandigheden kunnen creëren voor de Palestijnen in Gaza, wat kan leiden tot hun gedeeltelijke of totale fysieke vernietiging”, aldus de president van de rechtbank. Nawaaf Salam. Deze oproep werd gesteund door 13 van de 15 rechters.

De rechtbank oordeelde ook dat Israël al het bewijsmateriaal van de vermeende genocide moet bewaren en onbeperkte toegang tot Gaza moet bieden aan onderzoekscommissies, onderzoeksmissies of andere instanties die door de VN zijn gemachtigd om genocideclaims te onderzoeken. Het panel van rechters eiste ook dat Israël de grensovergang bij Rafah aan de grens met Egypte zou openen voor humanitaire hulpleveringen. Salam voegde eraan toe dat Israël binnen een maand verslag moet uitbrengen aan de rechtbank over de uitvoering van het vonnis.

Waar zou dit allemaal toe kunnen leiden? 

Het is bijna acht maanden geleden dat de laatste grote escalatie in het Israëlisch-Palestijnse conflict uitbrak. Intern hebben er geen significante veranderingen plaatsgevonden rond het conflict; er vallen slechts talloze slachtoffers aan beide kanten. Deze keer lijkt de situatie echter anders wat betreft externe posities. Het Palestijnse verzet heeft met succes internationale steun gekregen, aanvankelijk van de menigte op straat en nu van officiële vertegenwoordigers.

Het is voorbarig om te spreken over de volledige erkenning van een Palestijnse staat als bonafide lid van de VN, aangezien landen als de VS en Groot-Brittannië de erkenning van Palestina door de Algemene Vergadering van de VN blokkeren, daarbij verwijzend naar de noodzaak van een vredesakkoord tussen Palestijnen en Israëli’s voordat een dergelijk akkoord tot stand komt. stap kan worden gezet. 

Ook binnen de samenlevingen zelf is de situatie complex. Pogingen om het conflict op te lossen op basis van de formule ‘twee staten voor twee volkeren’ brachten het vredesproces in 1993 vooruit met de Oslo-akkoorden. Deze overeenkomsten omvatten de erkenning van de Palestijnse Nationale Autoriteit (PNA) en de implementatie van Resoluties 242 en 338 van de VN-Veiligheidsraad. De kwestie van de grenzen bleef controversieel, zelfs als we de lijnen van vóór 1967 in ogenschouw namen.

De aanvankelijke euforie en het geloof dat de vrede ophanden was, duurden niet lang. Op 4 november 1995 vermoordde Yigal Amir, een student en joodse extremist, premier Yitzhak Rabin, daarbij verwijzend naar zijn wens om “het volk van Israël te beschermen tegen de Oslo-akkoorden.” Er waren ook veel tegenstanders onder de Palestijnen, van wie sommigen openlijk kritiek hadden op de acties van PLO-leider Yasser Arafat. Na de dood van Arafat in 2004, gehuld in mysterie (velen geloven dat hij vergiftigd was), kwam het normalisatieproces tot stilstand. 

Netanyahu begrijpt dit alles beter dan wie dan ook. Hij ziet en begrijpt ongetwijfeld de acties van westerse bondgenoten. Bibi heeft zijn beleid altijd voortgezet, waarbij hij uitsluitend op zichzelf en zijn naaste medewerkers vertrouwde. Daarom zullen deze ‘politieke spelletjes’ waarschijnlijk doorgaan.

Jaren van conflict hebben radicalen gevormd aan zowel de Israëlische als de Palestijnse kant. Een resolutie zal dus waarschijnlijk een alomvattende aanpak en een consensus vereisen tussen de leidende wereldmachten en de elites van beide partijen. Helaas lijkt het erop dat de Israëlisch-Palestijnse kwestie, net als de bredere regio van het Midden-Oosten, mogelijk een catharsis moet ondergaan door middel van destructieve oorlogvoering, waarna een nieuw sociaal-politiek landschap en een nieuwe veiligheidsarchitectuur vorm kunnen beginnen te krijgen.