Indignatie redactie 
De verbannen dissident, die zondag gearresteerd werd tijdens een reis naar Litouwen, is met zijn miljoenenbereik een doorn in het oog van de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko.
Roman Protasevitsj (26) raakte in paniek toen hij besefte dat de Ryanair-vlucht waarop hij zat, zou worden omgeleid naar de Wit-Russische hoofdstad Minsk. Dat zei de Litouwse medepassagier Monika Simkiene aan het persagentschap AFP.
‘Hij zei dat de omleiding van het vliegtuig door hem kwam. Hij zei dat hem de doodstraf te wachten stond.’ Een andere passagier getuigde: ‘Hij was nerveus in het begin, maar toen hij zich realiseerde dat hij er niets aan kon doen, kalmeerde hij en accepteerde het.’
Dat de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko – hij wordt weleens ‘de laatste dictator van Europa’ genoemd – met een MiG-29 gevechtsvliegtuig een twintiger aan de grond laat zetten, doet internationaal de monden openvallen.
Voor Loekasjenko is het een volgende stap om een van de laatst overgebleven dissidente spreekbuizen monddood te maken. De meeste andere onafhankelijke mediakanalen werden uit de ether gehaald na de massale protesten van honderdduizenden Wit-Russen over de verkiezingen die Loekasjenko midden vorig jaar frauduleus naar zijn hand zou hebben gezet.
Last man standing
In die protestgolf speelde Nexta een hoofdrol, het kanaal op het berichtenplatform Telegram waarvan Protasevitsj medeoprichter en voormalig redacteur is. Nexta, dat 1,5 tot 2 miljoen abonnees telt – op 9,5 miljoen Wit-Russen -, berichtte met livevideo’s over de massabetogingen tegen de president. Waaronder ook filmpjes van het hardhandige optreden van de oproerpolitie.
Nexta (Wit-Russisch voor ‘iemand’) opereerde – en opereert nog altijd – vanuit de Poolse hoofdstad Warschau en bleef op die manier in de lucht toen Loekasjenko in augustus het internet in eigen land lamlegde. Het kantoor, waarvan de muren versierd zijn met spotprenten van de president, wordt beschermd door politieagenten in burger.
Nexta bracht niet alleen verslag uit van de demonstraties, het kanaal werd ook gebruikt om ze te organiseren. Het sociale medium werd de ‘last man standing’ nadat de Wit-Russische oppositieleidster Svetlana Tichanovskaja naar Litouwen was gevlucht en de weinige andere oppositieleiders en bloggers gevangengezet werden.
Volgens mensenrechtenorganisaties worden sinds het begin van de protesten meer dan 30.000 mensen vastgehouden. Minstens vier demonstranten zijn omgekomen.
‘Ik denk niet dat je de invloed van Nexta kunt overschatten’, zei een diplomaat die zich bezighoudt met Wit-Rusland eerder dit jaar aan de Britse zakenkrant Financial Times. ‘Zonder Nexta zouden de demonstraties niet zo groot zijn geweest. De autoriteiten hadden eenvoudigweg geen middelen om het kanaal te sluiten. (…) Nexta leek onaantastbaar en onverslaanbaar. Daar houden mensen van – en het regime haat het.’
Protasevitsj werd als tiener een dissident. Sindsdien wordt hij nauwlettend in de gaten gehouden door de politie. Hij werd van een prestigieuze school gestuurd wegens deelname aan een betoging in 2011. Nadien werd Protasevitsj uit het journalistieke programma van de Minsk State University gezet.
Uit schrik om gearresteerd te worden, vluchtte Protasevitsj in 2019 naar Litouwen en Polen. Maar ook in ballingschap blijf hij zich afzetten tegen Loekasjenko, die de voormalige Sovjetrepubliek sinds 1994 met harde hand leidt. De Wit-Russische leider reageerde eind vorig jaar door Protasevitsj en Nexta-medeoprichter Stepan Poutilo op een lijst van terroristen te zetten. Het logo en het Telegram-kanaal van Nexta werden geklasseerd als ‘extremistisch materiaal’.
Terrorisme
Als Protasevitsj wordt beschuldigd en veroordeeld voor terrorisme, kan hij de doodstraf krijgen. Op de beschuldigingen van aanzetten tot openbare wanorde en sociale haat staat een gevangenisstraf van meer dan 12 jaar.
Protasevitsj keerde zondag met de Ryanair-vlucht terug van een economische conferentie in Griekenland. Volgens Griekse bronnen vergezelde hij oppositieleidster Tichanovskaja.
