koning Willem-Alexander over Rol van familie in Tweede Wereldoorlog

In de zevende aflevering van de podcast Door de ogen van de Koning, die vanochtend online kwam, is koning Willem-Alexander wederom openhartig. Hij doet onder andere een boekje open over de rol van zijn familie in de Tweede Wereldoorlog, zijn visie op de doodstraf en een ‘traumatische’ verhuizing.

In Door de ogen van de Koning spreekt de koning met ex-dj Edwin Evers. Willem-Alexander is inmiddels tien jaar koning en bespreekt in de podcast worden alle jaren uit zijn regeerperiode. De laatste aflevering draait om 2019: het jaar dat Nederland het Eurovisiesongfestival won, advocaat Derk Wiersem op klaarlichte dag bruut werd vermoord en Utrecht werd opgeschrikt door een tramaanslag.

Willem-Alexander over 75 jaar vrijheid

Wat er in dat jaar voor Willem-Alexander echt uitspringt, is de start van de viering van 75 jaar vrijheid. Zowel in 2019 als 2020 stond Nederland stil bij dit jubileum. .„We zitten op dit moment met een verschrikkelijke oorlog hier vlakbij, in Oekraïne. En dan is het des te belangrijker om 75 jaar, inmiddels bijna 80 jaar, vrijheid, veiligheid en vrede te gedenken en te vieren. Ook om stil te blijven staan bij wat voor offers er gebracht zijn door mensen om die vrijheid voor ons te bevechten. Hoe belangrijk het is om daar altijd aan te blijven werken.”

De koning blikt ook alvast terug naar 2020, waar de vrijheidsviering volgens hem voor een bijzondere tegenstelling zorgde. „Tijdens 75 jaars vrijheidsherdenking werden we ineens onvrij vanwege de pandemie. We vierden 75 vrijheid en bevrijding van een bezetter waarvan we tegen onze keuze bezet werden. En we vierden dat in een onvrije situatie uit eigen keuze. Tegen een andere onzichtbare vijand die we alleen konden bestrijden door terug te gaan naar een onvrije situatie. Een heel bizarre samenloop van omstandigheden.”

Rol van familie in Tweede Wereldoorlog

De koning gaf tijdens de Dodenherdenking in dat jaar een toespraak op een lege Dam in Amsterdam. Hierin stipte hij de rol van zijn eigen familie in de oorlog aan. In zijn toespraak zei de koning dat ook veel burgers zich tijdens de coronacrisis niet gehoord en gesteund voelden. Daarop maakte hij de vergelijking met de Tweede Wereldoorlog en hoe burgers zich toen onvoldoende gesteund voelden door toenmalig koningin Wilhelmina, die naar Engeland was gevlucht.

Willem-Alexander zegt in de podcast altijd geworsteld te hebben met de rol van de koninklijke familie in de oorlog. „Ik dacht: nu is mijn kans om het persoonlijke element van de familie, waar ik zelf al zo lang mee worstel, om daar mee naar buiten te komen en te zeggen van: dat was gewoon niet goed. Dat ondanks dat men wist wat er gebeurde, dat het niet in de toespraken van Radio Oranje naar voren is gebracht, dat er toch gezwegen werd.”

Willem-Alexander vindt het kwalijk dat er wel veel bekend was („zeker later in de oorlog”), maar dat er niet over werd gesproken. „Niet in detail, maar men wist dat er vernietigingskampen waren, men wist dat er Joden vermoord werden. En er is niet op tijd gewaarschuwd. Daarin had mijn overgrootmoeder een andere rol kunnen spelen. Dat is voor mijzelf iets waar ik altijd mee geworsteld heb en op dat moment kon ik daarmee in het reine komen.”

Doodstraf

Terugblikkend op zijn toespraak voor de Verenigde Naties in 2019 spreekt de koning ook over de doodstraf, waar hij „verklaard tegenstander” van is. Dat is vooral omdat het volgens hem altijd mogelijk is dat iemand na een veroordeling toch onschuldig blijkt te zijn. „De mens is niet onfeilbaar, en recht wordt gesproken door mensen”, zegt Willem-Alexander.

De toespraak hield hij namens de regering – een soort „troonrede op wereldniveau” – maar de koning wilde zelf graag zijn idee over de doodstraf toevoegen aan het verhaal. „Het kan dus ook zo zijn dat ons juridisch systeem niet onfeilbaar is, dus je mag nooit een onherroepelijke straf geven.” Buiten het „menselijke” aspect ervan, vindt de koning het ook juridisch niet kloppen om een onherroepelijke straf te geven. „Want iemand kan uiteindelijk onschuldig blijken te zijn, ondanks dat alles de andere kant op gewezen heeft.”

Luchtige zaken

Naast serieuzere zaken, passeren een aantal luchtigere onderwerpen de revue. Het Eurovisiesongfestival bijvoorbeeld. Duncan Laurence zorgde er in 2019 voor dat Nederland voor het eerst sinds 1975 weer de hoofdprijs pakte. „Prachtig natuurlijk”, vindt de koning. „Wat Duncan Laurence daar teweeg heeft gebracht met een liedje dat hij zelf gemaakt heeft is echt fantastisch geweest. Het samenbindende effect wat hij daarmee gecreëerd heeft in Nederland en de trots van Nederland wat hij gepresteerd heeft bij het songfestival is toch heel bijzonder te noemen.”

Ook vertelt Willem-Alexander over zijn privéleven. In 2019 verhuisde hij met zijn gezin van Villa Eikenhorst in Wassenaar naar Huis ten Bosch in de Den Haag. Hier woonde hij eerder met zijn ouders en broers. Opvallend is dat hij die verhuizing, in 1981 van Kasteel Drakensteyn naar Paleis Huis ten Bosch, als „traumatisch” heeft ervaren. „De gezelligheid van Drakensteyn waar we met het gezin leefden en in één keer moesten we naar Den Haag. Een andere school, alles was anders. En ik dacht dat gaan we met onze kinderen ook beleven, maar het was één groot feest. Ze hebben nooit meer teruggekeken.Het is een heel positief moment geweest, ook in ons privé-leven.”

Evers is ook benieuwd of de koning eigenlijk weleens een momentje voor zichzelf heeft. Er werken immers zoveel mensen om hem heen. „In principe proberen we ’s avonds en in het weekend zo min mogelijk mensen om ons heen te hebben”, vertelt hij „Als het niet nodig is, proberen we het allemaal zelf te doen. Dat is ook echt luxe, om geen mensen om je heen te hebben.” En een snipperdag, heeft hij dat ook weleens? „Ik ben nooit vrij, ik ben altijd koning.”

Je kunt de podcast luisteren op Spotify.