Indignatie redactie 
Duitsland wordt geteisterd door aanvallen met messen. De laatste mesaanval vond vrijdag plaats in Hamburg. De angst groeit, de roep om oplossingen wordt luider. Maar welke maatregelen zijn effectief? (Lezersdebat)
Vrijdagavond vonden er gruwelijke taferelen plaats op het Centraal Station van Hamburg. Rond 18.00 uur trok een vrouw plotseling een mes op het drukke perron tussen spoor 13 en 14 en stak daarbij willekeurige passagiers neer.
“Ik hoorde geschreeuw en toen begonnen mensen te rennen”, vertelde een geschokte ooggetuige later. Op het perron spelen zich dramatische taferelen af: mensen gooien zichzelf op de grond of vluchten in paniek. Dappere passagiers springen uiteindelijk op de aanvaller en overmeesteren haar.
Bij de aanval raakten 18 mensen gewond, van wie zes ernstig en vier zelfs kritiek. Er zijn veel hulpdiensten ter plaatse en het station is gedeeltelijk afgesloten. De politie arresteert de dader, een 39-jarige Duitse vrouw. Er wordt gezegd dat ze zich zonder verzet overgaf. Er zijn geen aanwijzingen voor een politiek motief; De vrouw kampte vermoedelijk met psychische problemen.
Maar hoe opmerkelijk de daad op het eerste gezicht ook lijkt, in werkelijkheid is het onderdeel van een hele reeks mesaanvallen die Duitsland de afgelopen maanden teisterden. Een voorbeeld is de zaak die zich in januari in Aschaffenburg voordeed, toen een 28-jarige Afghaan een peuter en zijn verzorger in een park neerstak en drie andere mensen ernstig verwondde. Ook hij was geestelijk ziek en blijkbaar niet strafrechtelijk verantwoordelijk.
Nieuwe gevallen van mesaanvallen
Of de aanslag in een metrostation in München in maart: een man verwondde drie voorbijgangers met een mes, waarvan één ernstig. De politie sluit een terroristisch motief uit en spreekt van een mentaal labiele, eenzame dader. Enkele dagen later vond een soortgelijk incident plaats in de S-Bahn van Hamburg: twee mensen raakten ernstig gewond bij een mesaanval; De onderzoekers zijn van mening dat het een misdaad uit hartstocht was.
Half mei werd het publiek geschokt door de zaak van een 13-jarige scholier in Berlijn. Hij stak op school een klasgenoot neer met een mes, waardoor hij in levensgevaar verkeerde. De achtergrond: onduidelijk. Het zijn daden die schokkend zijn in hun brutale zinloosheid. Het zijn acties die de maatschappij en de politiek steeds meer onder druk zetten om in actie te komen.
De vorige regering van Olaf Scholz reageerde op de golf van geweld met gerichte aanscherping van de wetgeving. Na de aanslag in Solingen nam de Stoplichtcoalitie een pakket maatregelen aan: strengere wapenwetten, een verbod op messen op festivals en grote evenementen en meer bevoegdheden voor rechercheurs in de strijd tegen het islamisme.
Scholz waarschuwde voor paniekzaaierij tot het einde
Tegelijkertijd waarschuwde Scholz voor paniekzaaierij en maatschappelijke verdeeldheid. Integratie en preventie zijn net zo belangrijk als repressie. Hij beschuldigde de Unie ervan belangrijke veiligheidswetten te blokkeren om partijtactische redenen.
Onder Friedrich Merz: zwaardere koers
Onder de nieuwe regering van Friedrich Merz is een nog drastischere koerswijziging in aantocht. De CDU-kanselier ziet de toenemende mesaanvallen als een symptoom van jarenlang falend asiel- en migratiebeleid. “We hebben veel te lang de andere kant opgekeken en onszelf in illusies gesust”, tierde Merz na de recente geweldsdaad in Hamburg. Er heerst een ‘cultuur van doofpotten en trivialiseren’.
Merz had Scholz herhaaldelijk bekritiseerd
Merz, die als oppositieleider herhaaldelijk kritiek uitte op de regering-Scholz vanwege de lakse aanpak van criminaliteit door immigranten, wil nu actie ondernemen. Hij pleit voor een drastische aanscherping van de asielwetgeving, met onder meer een inreisverbod voor mensen zonder papieren. Criminelen die het land moeten verlaten, moeten consequent worden gedeporteerd. Bovendien moeten de deportatiedetentie en grenscontroles worden uitgebreid. “Onze staat moet zich kunnen verdedigen tegen degenen die bescherming zoeken, maar geweld zaaien”, aldus Merz.
Was de actie in Hamburg een gevolg van het beleid van de afgelopen jaren?
Voor hem is het recente bloedbad op het Centraal Station van Hamburg ook bewijs van een “fatale ontwikkeling” in de afgelopen jaren. Hoewel er in dit specifieke geval geen bewijs is voor een migratieachtergrond of islamitische motieven, ziet Merz een “algemeen klimaat van brutalisering en desintegratie” dat “met de volledige kracht van de rechtsstaat” moet worden bestreden.
De koerswijziging van de federale overheid zal de komende maanden naar verwachting het debat over veiligheid en migratie aanwakkeren. Terwijl de regering-Scholz nog steeds vertrouwt op selectieve verkrappingsmaatregelen en sociale cohesie, roept Merz op tot een fundamentele breuk met het eerdere asielbeleid. Critici waarschuwen dat retoriek van hardheid en isolatie de samenleving alleen maar verder verdeelt.
Toenemend messengeweld creëert een dilemma
Het toenemende messengeweld stelt politici voor een dilemma. Hoe schokkend de individuele gevallen ook zijn, er is moeilijk een duidelijk patroon in te ontdekken. Naast daders met een migratieachtergrond en islamitische motieven, zijn er ook psychisch zieke individuele daders zonder herkenbare politieke agenda. Vaak lijkt het erop dat achter het geweld geen koele berekening, maar pure waanzin schuilgaat.
Daarom zijn concepten die verder gaan dan louter repressie nog belangrijker: betere integratie en psychologische ondersteuning, doortastende preventie en deradicalisering. Ook de beveiligingsarchitectuur en operationele tactieken voor aanvallen op de openbare ruimte worden onder de loep genomen. Het aantal politieagenten en veiligheidspersoneel op treinstations wordt verhoogd.
Recht op snelle antwoorden en betere bescherming
Maar dit alles zal tijd kosten. Slachtoffers van geweld hebben recht op snelle reacties en voortdurende bescherming. De staat moet haar burgers de zekerheid kunnen bieden dat zij veilig zijn in de trein en op openbare plaatsen. Anders dreigt de stemming nog verder te verslechteren.
Het gevaar van een spiraal van geweld, gevoed door angst, wantrouwen en populisme, is reëel. Juist daarom is het belangrijk dat politiek en samenleving het hoofd koel houden. Het is niet de bedoeling om iedereen de schuld te geven en steeds maar weer te roepen om grenzen te sluiten. Dat geldt ook voor het bagatelliseren van flagrante integratieproblemen.
Er is daadkrachtig maar voorzichtig optreden nodig. Een duidelijke identificatie van de problemen, maar ook gedifferentieerde oplossingen. Maar bovenal is er een fundamentele maatschappelijke consensus nodig die ook in deze roerige tijden standhoudt: nultolerantie voor geweld, maar ook nultolerantie voor opruiing en uitsluiting.
