Indignatie redactie 
Tijdens de corona crisis deden velen in een opwelling de uitspraak dat het anders moest worden. Open, transparanter, eerlijker waren onder andere de gebezigde termen. Laten we eens één aspect nader bekijken. Eerlijk. Uitgedrukt in belasting betalen. Winsten en kapitaal meer belasten en arbeid minder. Met Amazon als voorbeeld.
Internationaal opererende bedrijven als Amazon hebben hun boekhouding ingericht om zo weinig mogelijk of helemaal geen belasting te hoeven betalen. Daarnaast sluiten ze overeenkomsten met landen over hun vestiging aldaar en hoeveel subsidie ze krijgen met nul euro belasting. Jaarlijks loopt de Europese Unie (EU) ongeveer zeventig miljard euro belasting mis.
Belasting als inkomsten
De Europese Commissie wil wel. Maar de Europese regeringsleiders verenigd in de Raad (van regeringen) niet. Na Duitsland kiest nu ook Frankrijk de kant van de internationals, dankzij de dure lobby van het bedrijfsleven. In tijden van druk en verkiezingen wordt er veel geroepen, maar Amazon legt de vinger op de zere Europese plek. In de jaarcijfers voor de overkoepelende Europese vestiging in Luxemburg stond iets opmerkelijks. Onder het kopje ‘belastingen’ stonden inkomsten vermeld (ontvangsten) en niet zoals verwacht uitgaven.
Hoewel onder invloed van corona de omzet in Europa steeg van 31 naar 42 miljard euro, werd een verlies van meer dan een miljard euro geboekt. En het wordt nog gekker. De Luxemburgse belastingdienst moest het Amerikaanse bedrijf 56 miljoen euro betalen aan winstbelasting. Dit is al jaren aan de gang. Al met al heeft het in Luxemburg gevestigde Amazon EU Sarl (van Italië tot Zweden) al meer dan een miljard euro aan belastingkrediet geroofd. Is de Europese markt dan verliesgevend? Nou nee, alleen de winsten worden verschoven naar belastingparadijzen waar geen belasting wordt geheven, zegt Christoph Trautvetter, financieel expert bij de Duitse tak van het Tax Justice Network (taxjustice.net).
Dwarse regeringsleiders
De oorzaak ligt ergens verborgen in een ‘balansregel’. Onder het kopje externe kosten wordt 12,4 miljard euro afgeboekt. Dit zijn kosten voor diensten via andere, verbonden bedrijven. Verborgen blijft aan wie en waarom. Amazon geeft daar geen informatie over. De Amazon groep maakt, net als vele andere internationals, belastingvrij gebruik van de Europese staatsinfrastructuur en de burgers komen er niet eens achter waar de winsten die ze op eigen kosten maken, verborgen zijn, zegt Trautvetter verontwaardigd. De EU-regeringen schieten jammerlijk tekort.
De Europese commissie zou de EU-belastingwetgeving wel willen hervormen, maar regeringsleiders liggen dwars. Bijkomstigheid is dat deze boycot duidelijk maakt waar de macht ligt in Europa. Merkel voorop, samen met de werkgeverslobby van Duitsland en met Frankrijk, saboteert dit project zoals blijkt uit onderzoek van ons journalistenteam Investigate Europe en het Franse tijdschrift contexte.
Belasting dilemma EU
Net als Amazon boeken honderden bedrijven die in Europa actief zijn hun winst op belastingparadijzen zoals Ierland of Bermuda. De omzet wordt in Europa gemaakt. Volgens een schatting van de Europese Commissie kost dit de staatskas van de EU-landen tot 70 miljard euro per jaar, bijna de helft van de jaarlijkse EU-begroting. Belastingontwijking is meestal legaal, omdat staten elkaar overbieden in de concurrentie om investeringen. Tegelijkertijd houden de EU-regeringen vast aan hun belastingsoevereiniteit als uitdrukking van hun nationale onafhankelijkheid.
Gemeenschappelijke belastingwetten kunnen daarom alleen met eenparigheid van stemmen worden aangenomen in de Raad van de EU, de tweede instantie in de EU-wetgeving. Maar dit wordt altijd voorkomen door politici van Ierland tot Cyprus. Daarom heeft de Europese Commissie in april 2016 voorgesteld dat alle bedrijven met een jaaromzet van meer dan 750 miljoen euro wettelijk verplicht zijn om bekend te maken hoeveel belastingen ze betalen, over welk inkomen in welke staat. Een hervorming waarover met een meerderheid van stemmen kan worden beslist.
Sinds 2015 is voor de financiële sector regelgeving van kracht. Dit heeft ertoe geleid dat de betrokken financiële instellingen binnen drie jaar een aanzienlijke verhoging van hun effectieve belastingdruk hebben vastgesteld, stelden de economen Michael Overesch en Hubertus Wolff van de Universiteit van Keulen vast. Openbare rapportage per land, zoals het in EU-jargon heet, zal helpen om het belastinggedrag van multinationale ondernemingen te onderzoeken en ertoe aanzetten belasting te betalen wanneer ze winst maken, is de rechtvaardiging van de Commissie voor haar voorstel. Deze hervorming kreeg in juni 2017 een ruime meerderheid in het EU-parlement.
Duitse boycot
Vanaf het begin lag de Duitse regering dwars. De verplichting tot openbare rapportage over winst en belastingbetalingen zou Duitse bedrijven [lees: Mercedes, Volkswagen, BASF, Siemens enzovoort] benadelen in de internationale concurrentie. Dit beweerde minister van Economische Zaken Peter Altmaier (CDU), in samenwerking met de Stiftung Familienunternehmen (een ‘onafhankelijke’ lobbyclub voor grote Duitse bedrijven) en de branchevereniging van de industrie. Zonder dit ooit met feiten en cijfers te onderbouwen. In de Raad smeedde de Duitse regering een alliantie met twaalf lidstaten, waardoor de noodzakelijke gekwalificeerde meerderheid van 55 procent van de 27 lidstaten werd voorkomen. Welke regeringen door de Duitsers ingepalmd werden, bleef jarenlang verborgen, omdat de vergaderingen van de Europese Raad niet toegankelijk waren voor publiek. Pas in het najaar van 2019 kwam aan het licht dat niet alleen de bekende landen met lage tariefbelastingen, maar ook Portugal daar deel van uitmaakte. De regerende Portugese socialisten hadden hun kiezers het tegenovergestelde beloofd.
Nadat ons team van Investigate Europe erover berichtte, stapte de Portugese collega van minister Altmaier prompt over naar het kamp vóór belastinghervorming. Daarom was er in november 2019 eigenlijk een meerderheid. Bij de geplande stemming stemde plotseling Kroatië tegen. Later bleek dat Altmaier twee dagen eerder met zijn Kroatische collega had gesproken over het aanstaande besluit, zoals de Duitse regering op verzoek van ‘links’ moest toegeven. Kort daarna verplichtte het parlement in Oostenrijk zijn regering om het voorstel van de Europese Commissie goed te keuren. Sindsdien is er weer een meerderheid.
Een oproep van de redactie: door de coronacrisis heeft Indignatie het, net als veel andere websites, ontzettend lastig. Wij willen alles gratis leesbaar houden voor iedereen, waardoor we voor onze inkomsten afhankelijk zijn van reclame. Maar bedrijven hebben financiële zorgen, en hebben dus niet veel te makken. Daar merken wij de gevolgen ook van. Vandaar onze omroep aan u, onze lezers: steun ons alsjeblieft! U kan hier ons steunen.
Maar de CDU en haar minister van Economische Zaken gaven niet op. Toen de Duitse regering in de tweede helft van 2020 het voorzitterschap van de Europese Raad overnam, weigerde ze het project op de agenda te zetten. Pas toen Portugal in januari 2021 de leiding van de Raad overnam, werd een compromisvoorstel met succes aangenomen. Met de daaropvolgende start van de onderhandelingen over een gezamenlijke wettekst met het Parlement en de Commissie, leek de hervorming voor het eerst haalbaar.
Politieke show
De bedrijfslobby heeft een nieuwe sterke bondgenoot gevonden: Macron. Dit blijkt uit een nota die de Franse EU-diplomaten publiceerden vóór de meest recente ronde van informele overleggen. Daarin eisen ze dat de Raad er bij het Parlement op aandringt de rapportageverplichtingen voor de bedrijven drastisch te beperken. De diplomaten schrijven dat een voorstel, zoals door de Raad geformuleerd, het bedrijven toestaat de openbaarmaking van gegevens zes jaar te mogen uitstellen. Dat alles onder het mom van geheime bedrijfsinformatie, zodat controle onmogelijk is.
Nog belangrijker is het feit dat de gegevens voor de meeste landen buiten de EU onder één noemer mogen worden gepubliceerd. De winstverschuiving naar de grote centra voor belastingontduiking zoals Bermuda zou dan verborgen blijven. Dit valt niet alleen samen met de eisen van de Franse overkoepelende ondernemersvereniging Medef, maar de Franse minister van Economische Zaken Bruno Le Maire liet ook nog eens de tekst rechtstreeks door lobbyisten schrijven. Dit bleek uit de achtergrondgegevens van het bijbehorende bestand dat het ministerie had opgestuurd.
De vraag van InvestigateEurope waarom lobbyisten het Franse standpunt over belastingontduiking schreven, werd op het moment van het ter perse gaan van dit artikel niet beantwoord door de regering in Parijs. Zelfs de Finse vertegenwoordiger van de conservatieve Europese Volkspartij (christendemocraten) is verontwaardigd: Als ik dat als minister in Finland zou doen, zou er zelfs een onderzoek kunnen komen, maar hier op EU-niveau geven ze de wil van de bedrijfslobby door als een nationaal belang, hoe pervers dat ook is. Een Franse (linkse) collega voegde daar aan toe: Met wie onderhandelen we eigenlijk: met de ondernemers van Medef of met de EU-landen? Het Parlement mag niet toegeven aan de eis van Parijs. Anders wordt de wet een politieke show, een lege huls zonder consequenties.
Winsten verdwijnen
Maar dat is precies wat er te gebeuren staat. Parlementariërs kunnen worden gechanteerd. Als de wetgevers van de EU er niet in slagen een compromis te vinden, kan het project uiteindelijk mislukken. Na Portugal neemt Slovenië het voorzitterschap over, waarvan de regering er geen belang bij heeft. Gevolgd door de Fransen die nu al dwarsliggen.
Als de Macron regering erin slaagt de andere EU-landen over te halen om de kant te kiezen van de industrielobby op de volgende vergadering van 26 mei, dan zullen parlementariërs waarschijnlijk geen andere keuze hebben dan een slechte wet goed te keuren en hopen deze later te verbeteren. De winsten van Amazon en Co. zullen waarschijnlijk in het niets of naar belastingparadijzen blijven verdwijnen.
(*) Eerder – 15 mei 2021 – verschenen bij Die Tageszeitung (taz.de) onder de titel Das Milliarden-Versagen. Steuervermeidung von Groszkonzernen. Vertaling/bewerking: Ab de Wildt. Investigate Europe is een team van journalisten uit tien Europese landen dat het project Secrets of the Council publiceerde dat de bron is van dit artikel – https://www.investigate-europe.eu/en/2020/secrets-of-the-council/
