Indignatie redactie 
‘Een aanslag op de rechtsstaat’ – de liquidatie van advocaat Derk Wiersum werd in Nederland niet voor mogelijk gehouden
Aimabel, sympathiek, gedreven, integer en een uitstekend advocaat. Op de Amsterdamse rechtbank wordt over Derk Wiersum louter in lovende termen gesproken. Rechters, officieren van justitie, collega-advocaten, gerechtsbodes, iedereen mocht Wiersum.
De 44-jarige strafrechtadvocaat werd woensdagochtend iets na 07.30 uur op straat neergeschoten in de buurt van zijn huis in de Amsterdamse wijk Buitenveldert en overleed. De dader, een slanke 16- tot 20-jarige man van ongeveer 1,75 meter, ging er te voet vandoor en is nog voortvluchtig.
Derk Wiersum stond Nabil B. bij in het liquidatieproces Marengo rond het criminele kopstuk Ridouan Taghi. De bende rond Taghi wordt verantwoordelijk gehouden voor een reeks moorden en pogingen daartoe in de onderwereld. Hij geldt als hoofdverdachte en is de meest gezochte man van Nederland. Het Openbaar Ministerie loofde eerder 100.000 euro uit voor de gouden tip die naar hem leidt.
Wiersum is niet de eerste die in de omgeving van Nabil B. is geliquideerd. De broer van de kroongetuige Reduan B. werd in maart vorig jaar in Amsterdam-Noord neergeschoten.
In het Advocatenblad wordt Wiersum aangehaald uit een interview in 2017. “Ik sta altijd de underdog bij. De verdachte is nu eenmaal een underdog die vecht tegen het systeem. Die heeft een advocaat verschrikkelijk hard nodig.”
Wiersum was in maart voor zichzelf begonnen met Advocatenkantoor Wiersum. Daarvoor werkte hij bij andere advocatenkantoren.
“Wij herinneren hem als een enorm aardige collega met een groot hart voor het strafrecht”, aldus Nol Vermolen, president van de rechtbank Zeeland-West-Brabant in Breda, waar Wiersum rechter-plaatsvervanger was. “Wij zullen zijn empathie, enthousiasme en professionaliteit missen.”
Advocaten ontzet door liquidatie confrère
De Nederlandse Orde van Advocaten is “zeer geschokt” dat een advocaat in de uitoefening van zijn functie is geliquideerd. “Er is maar één woord voor: verschrikkelijk”, zei advocaat Gerard Spong. Collega Peter Plasman zegt “zo’n moord nooit voor mogelijk” te hebben gehouden.
Dreigementen tegen advocaten zijn niet nieuw, weet Spong, die zelf ook wel eens aangifte van bedreigingen heeft gedaan. “Die waren vaak niet mals. We hebben wel eens meegemaakt dat advocaten om het leven zijn gekomen. Maar het grote verschil met Wiersum is dat hij een volstrekt integere advocaat was die niet samenspande met zijn clientèle. Deze volstrekt treurige nieuwigheid zou met zich meebrengen dat je geen rechtsbijstand meer kan verlenen aan een kroongetuige.”
Spong staat zelf geen kroongetuigen bij, omdat hij verklaringen van dergelijke getuigen een “onjuist bewijsmiddel” vindt dat “niet in ons strafproces thuishoort”. Ook Kuijpers meldt nadrukkelijk geen kroongetuigen of informanten als cliënt te willen. “Maar voor iedereen die advocaat in strafzaken is, geldt: dit gaat niet in je koude kleren zitten. Derk deed gewoon zijn werk.”
Strafpleiter Sander Janssen, advocaat van onder anderen Willem Holleeder, noemt de moord op zijn collega “afschuwelijk”. Janssen heeft als advocaat in het grote liquidatieproces Passage veel ervaring met kroongetuigen – in Passage werkte justitie met twee spijtoptanten. Gaandeweg die zaak schreef Janssen een proefschrift over de kroongetuige in het Nederlandse strafproces en werd daarmee een expert.
Hij zegt het “te vroeg” te vinden om nu al, zo kort na de schokkende gebeurtenis, hardop te spreken over de implicaties die de moord op advocaat Wiersum voor het werken met kroongetuigen zou kunnen hebben. “Daar ben ik nu absoluut niet mee bezig.”
Ook politieke partijen zijn geschokt
Ook politieke partijen reageren onthutst. “Inktzwart nieuws” en een “ongehoorde escalatie van het geweld”, aldus D66-Kamerlid Maarten Groothuizen. De gebeurtenis doet VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz denken aan “Italiaanse maffiapraktijken”.
CDA-Kamerlid Chris van Dam vreest dat de liquidatie de hele advocatuur en de rechtsstaat zullen raken. Hij denkt dat potentiële kroongetuigen voortaan wel twee keer nadenken voor ze nog samenwerken met de politie en advocaten voor ze met zo’n cliënt in zee gaan. De parlementariër vraagt zich ook af of de beveiliging van de kroongetuige en zijn naasten wel in goede handen is.
Christa Wiertz, sinds begin dit jaar president van de rechtbank in Amsterdam, spreekt van een “aanslag op de rechtsstaat”. Daar sluit de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema zich bij aan: “Het is een niet eerder vertoonde aanval op de advocatuur die het wezen van de rechtsstaat aantast.” De moord leidt volgens haar tot angst en onrust onder advocaten. Halsema zegt mee te leven met iedereen die door deze vreselijke daad is geraakt.
Tijdens een bezoek aan de straat waar Wiersum werd doodgeschoten, zei Halsema tegen verschillende media: “Het slachtoffer oefende zijn beroep uit en dat is een heel belangrijk beroep in onze rechtsstaat. Dat moet hij veilig kunnen doen.” Op de vraag of ze het geweld in de stad nog in de hand heeft, zei ze: “We hebben het nog wel in de hand, maar dit is wel een gruwelijk incident.”
Speciaal team kijkt naar beveiliging advocaten
Naar aanleiding van de moord op Wiersum is een speciaal team samengesteld onder regie van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid dat kijkt naar de beveiliging van advocaten. “Dit team heeft de bevoegdheden om de beveiliging en bewaking te activeren respectievelijk te intensiveren op een wijze die bescherming biedt tegen deze dreiging”, aldus minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid.
Het team gaat kijken wat nodig is om advocaten “veilig en ongestoord” hun werk te laten doen, meldt Grapperhaus aan de Tweede Kamer. “In dit team wordt ook nadrukkelijk bekeken wat voor de betrokken beroepsgroepen nodig is om veilig en ongestoord te kunnen functioneren. De veiligheid van die mensen moet altijd buiten kijf staan.”
Een geëmotioneerde Grapperhaus noemt de moord op Wiersum ook een “aanslag op de rechtsstaat”. Volgens de minister is “de georganiseerde misdaad wéér een grens overgegaan. Ik begrijp de schok en emoties bij officieren en rechters heel goed.” Wiersum is op een “schofterige manier vermoord”.
Of de overheid tekort is geschoten in deze zaak, na de eerdere moord op de broer van de kroongetuige, wil Grapperhaus nog niet zeggen. Dat moet worden onderzocht.
“We moeten één ding niet vergeten, dit is een georganiseerde misdaad die we als samenleving – en daar was ik ook bij, als lid van de samenleving – hebben laten woekeren. Hier is nu weer een grens overgegaan. Ik zal dat ook in het kabinet heel duidelijk aan de orde stellen, hier moeten we heel hard tegenaan.”
Nieuwe advocaat voor Nabil B. zal lastig worden
Simeon Burmeister, waarnemend deken bij de Amsterdamse Orde van Advocaten, denkt dat het heel lastig zal worden om een advocaat voor Nabil B. te vinden. “Dan merk je dat het systeem van bedreiging dus werkt. We zullen daar een oplossing voor moeten vinden.”
“Vooral het hele persoonlijke verhaal is natuurlijk verschrikkelijk, maar daarnaast is het ook een aanslag op de positie van de advocaat in het rechtsstelsel en daarmee ook de rechtsstaat. Tot nu toe is het nog nooit zo dichtbij gekomen als nu.”
Burmeister verkeert “nog in shock”, zegt hij. “Wij zijn vooral bang.”
Het bijstaan van een kroongetuige in een strafproces betekent “een lastige positie” voor een advocaat, zegt Burmeister. “Ook omdat er vanuit de advocatuur zelf veel kritiek is op het instituut kroongetuige. Dat neemt niet weg dat kroongetuigen ook gewoon verdedigd moeten worden.”
