Na de entertainmentindustrie ligt ook de voetbalwereld onder het #MeToo-vergrootglas

Na de entertainmentindustrie ligt ook de voetbalwereld onder het #MeToo-vergrootglas met het abrupte vertrek van Marc Overmars bij Ajax.

Marc Overmars (48) stuurde als technisch directeur van Ajax naar meerdere vrouwen binnen de club gedurende een langere periode grensoverschrijdende berichten. Volgens Het Parool gaat het onder meer om dickpics. In een verklaring zegt hij dat hij zich pas realiseerde wat het met de slachtoffers heeft gedaan toen hij daar afgelopen week mee werd geconfronteerd. “Ik schaam me kapot”, liet hij weten. Na gesprekken met de raad van commissarissen en algemeen directeur Edwin van der Sar werd besloten dat hij per direct vertrekt.

De oud-voetballer bouwde een grote reputatie op als speler van Ajax, Arsenal, Barcelona en Oranje en was sinds 2012 technisch directeur, een sleutelpositie. Bij Ajax is 26 procent van de medewerkers vrouw. Pas sinds vorige maand, met de benoeming van Annette Mosman en Georgette Schlick in de raad van commissarissen, voldoet het beursgenoteerde bedrijf aan het streefcijfer van dertig procent vrouwen in bestuursfuncties.

Parallellen met schandalen in de entertainmentindustrie

De parallellen met schandalen in de entertainmentindustrie dringen zich op. “Ook een voetbalclub is een sterk hiërarchisch georganiseerd bedrijf, met een cultuur waarin mannen in de machtsposities zitten en waar een cultuur hangt waarin mannelijkheid op heel traditioneel manier wordt vormgegeven. Die cultuur is het obstakel. Daarin moet de minderheid bepaald gedrag maar pikken, dat het erbij hoort, dat je niet moeilijk moet doen”, zegt Renée Römkens, emeritus hoogleraar gendergerelateerd geweld aan de Universiteit van Amsterdam.

Römkens is niet verbaasd over de zaak-Overmars. Ze schreef eerder mee aan een boek over vrouwenvoetbal, dat in 2017 verscheen. “We weten hoe er binnen het voetbal tegen vrouwen wordt aangekeken. Het is een buitengewoon traditioneel mannenbolwerk, dat maar heel langzaam begint te veranderen.”

Veel vaker zijn (oud-)voetballers in opspraak gekomen wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag, tot aan aanranding en verkrachting toe. Het gaat daarbij ook om grote spelers als Cristiano Ronaldo. In de Engelse Premier League waren alleen al dit seizoen drie spelers verdachte. Vorige week werd Mason Greenwood van Manchester United gearresteerd op verdenking van verkrachting en geweld tegen zijn vriendin.

Römkens: “We zien deze dynamiek bij veel mannen aan top. Van Dominique Strauss-Kahn tot Bill Clinton. Macht corrumpeert. Als jij de baas bent, en heel lang niet ter verantwoording wordt geroepen, kan de illusie ontstaan dat je met alles wegkomt.”

Excuses aan slachtoffers

In zijn verklaring bood Overmars excuses aan de slachtoffers aan. “Helaas realiseerde ik me niet goed dat ik hiermee grenzen heb overschreden, maar dat werd me deze dagen wel duidelijk. Daardoor voelde ik opeens een enorme druk.” RvC-voorzitter Leen Meijaard sprak van ‘een dramatische situatie voor iedereen die hier op enigerlei wijze bij betrokken is’. Meijaard: “Het is ingrijpend voor de vrouwen die met het gedrag te maken hebben gehad. Toen wij geluiden hierover opvingen, hebben we meteen gehandeld, daarbij zorgvuldig gewikt en gewogen wat het beste was om te doen.”

Alles wijst erop dat Ajax met het besluit en de dreigende publiciteit ‘een vlucht naar voren’ heeft gemaakt, zegt Römkens. NRC deed al langer onderzoek naar de omgangscultuur binnen Ajax en heeft meldingen over Overmars ontvangen.

Römkens: “De schaamtebekentenis van Overmars is wel opmerkelijk. We zien een kantelpunt. In het verleden zagen we mannen als Strauss-Kahn en Clinton tot het bittere eind ontkennen. Dat zag je na The Voice in eerste instantie ook nog. In dat patroon begint nu een barst te komen. Door #MeToo worden vrouwen nu wel geloofd. In het verleden werden ze nog weggezet met een ontkenning. Dat is een hoopvol signaal.”

Ajax zegt bij monde van Van der Sar ‘een veilig werkklimaat’ belangrijk te vinden’ en daar de komende tijd meer aandacht aan te besteden. Clubs in het betaald voetbal zijn dat sinds twee jaar verplicht als onderdeel van de licentie-eisen van de KNVB. Ook moeten ze een gecertificeerde vertrouwenscontactpersoon hebben. Er is ook een meldplicht ingevoerd als het gaat om grensoverschrijdend gedrag.

Eén van de architecten van het succes van Ajax

De plots vertrokken Marc Overmars werd bejubeld als speler en technisch directeur van Ajax. De laatste jaren werd hij gezien als een van de architecten van het succes van Ajax. De oud-voetballer werd op aandringen van toenmalig adviseur Johan Cruijff in 2012 directeur voetbalzaken bij de club.

Met zijn slimme aankopen, dankzij zijn grote netwerk, en het verkopen van zelf opgeleide spelers met grote winst, zoals Frenkie de Jong en Matthijs de Ligt, maakte Ajax onder zijn leiding meer dan 300 miljoen euro winst op transfers. Tegelijkertijd werd het salarisplafond losgelaten, waardoor de club zelf duurdere spelers, onder wie Dusan Tadic, kon vastleggen. Mede daardoor bereikte Ajax in 2019 bijna de finale van de Champions League. In dat Europese toernooi maakte Ajax dit seizoen ook weer indruk. In het tijdperk-Overmars werden vier landstitels veroverd. Hij werkte intensief samen met algemeen directeur Edwin van der Sar en trainer Erik ten Hag.

“Marc is waarschijnlijk de beste voetbaldirecteur die Ajax gehad heeft”, laat Leen Meijaard, voorzitter van de Raad van Commissarissen in een verklaring weten. “We hebben niet voor niks zijn contract opgewaardeerd en verlengd. Maar hij heeft helaas echt grenzen overschreden, dus verdergaan als directeur was geen optie, dat zag hij zelf ook in.”

Belangstelling

Afgelopen jaar was er interesse voor Overmars vanuit Engeland, maar hij besloot zijn contract bij Ajax te verlengen tot medio 2026. Onduidelijk is nu wat zijn abrupte vertrek voor Ajax sportief betekent. Overmars haalde in 2018 zijn oude bekende van Go Ahead, Ten Hag, naar Amsterdam. De twee werkten innig samen. Voor Ten Hag bestaat veel belangstelling uit het buitenland . “Met het woord vriend moet je voorzichtig zijn. Maar in het geval van Marc kan ik dat wel zeggen”, zei Ten Hag een half jaar geleden nog.

Ajax zal erop voorbereid moeten zijn dat Ten Hag en/of topspelers aan het einde van het seizoen vertrekken. Contracten van voetballers moeten worden verlengd of juist niet. “Voor iedereen die Ajax een warm hart toedraagt zal dit nieuws ook een klap zijn”, liet Van der Sar direct na het vertrek van Overmars weten. “Maar onze ambities blijven overeind.”