Nadat de Roemeense president Klaus Iohannis onlangs bekendmaakte zijn kandidatuur in te trekken, kreeg onze vaak afwezige aftredende premier Mark Rutte, 57 jaar oud, de vrije hand om Jens Stoltenberg op te volgen in de functie van secretaris-generaal van de NAVO. Gisteren werd hij officieel benoemd. Mark Rutte wordt de vierde Nederlander op deze post, na Dirk Stikker, Joseph Luns en Jaap de Hoop Scheffer.
Secretaris-generaal…. een functie bedacht door de Amerikanen om hun ‘bondgenoten’ de illusie te geven dat zij binnen de organisatie wat te vertellen hebben.
In het buitenland vooral bekend om zijn reizen naar zijn werk op de fiets terwijl hij een appel eet, maar in het binnenland bij de bevolking om de grote verscheidenheid aan schandalen en gladde managementstijl, wordt hij door de incrowd geroemd om zijn goede onderhandelingsvaardigheden en kameleon-politieke stijl waarmee hij met complexe situaties om kan gaan. Dankzij die vaardigheden is hij er bijvoorbeeld in geslaagd om politiek veel schandalen te overleven door de verantwoordelijkheid op anderen af te schuiven.
Nu hij de steun van vriedn en vijand heeft gekregen bij zijn (succesvolle) poging om secretaris-generaal van de NAVO te worden, zal hij al deze talenten vaardigheden in zijn nieuwe functie moeten inzetten.
Eén ding dat Rutte in zijn veertien jaar als premier heeft laten zien, is het vermogen om ingenieuze overeenkomsten te sluiten met zijn tegenstanders, ongeacht ideologieën of antipathieën. Dat hij daarvoor zijn eigen bevolking regelmatig een rad voor ogen heeft gedraaid – bijvoorbeeld met het associatieverdrag met Oekraïne, waar al zijn toezeggingen direct door hem in de kliko zijn gegooid – interesseert hem niet. Voor Mark Rutte is slechts één zaak belangrijk: Mark Rutte.
Hij loste ook de spanningen op met Orban, aan wie hij na een bijeenkomst een brief stuurde met de afspraak deze openbaar te maken, een brief waarin hij belooft dat hij als secretaris-generaal van de NAVO ‘alle landen met hetzelfde niveau van begrip en respect zal behandelen’, eraan toevoegend dat hij ‘erkende’ dat die opmerkingen van hem in 2021 ‘enige ontevredenheid veroorzaakten’ in Hongarije, zonder echter de door Orbán gevraagde verontschuldigingen aan te bieden. Hij verzekerde laatstgenoemde bovendien dat Hongarije niet verplicht zal zijn deel te nemen aan de activiteiten van de Noord-Atlantische Alliantie in Oekraïne. Met al deze beloften kreeg Rutte ook de steun van Orban, die op zijn beurt een politieke overwinning voor zijn medeburgers wist te claimen. Over enige tijd zal ook Orban merken dat Teflon Mark hem hier een loer heeft gedraaid.
Hoewel Rutte pas na de NAVO-top in Washington volgende maand zijn nieuwe rol als spreekstalmeester van de VS zal vervullen (en effectief in october), zal het première-evenement van de alliantie zich volgens zijn voorganger Stoltenberg op drie belangrijke thema’s concentreren: afschrikking en defensie, Oekraïne, en mondiale partnerschappen, waaronder een zware nadruk op de Indo-Pacific.“We zullen Oekraïne steeds dichter bij het NAVO-lidmaatschap brengen”, zei hij onlangs. “Zodat Oekraïne, wanneer de tijd rijp is, onverwijld kan toetreden.” Gezien de geopolitieke bewegingen op het wereldwijde schaakbord blijkt uit opmerkingen van de über-havik Stoltenberg dat zijn observatievermogen dat van een èchte havik bij lange na niet kan evenaren.
“Teflon Mark”
We schreven het daarnet, maar Mark Rutte heeft verschillende bijnamen, waaronder ‘Teflon Mark’, wat suggereert dat hij politiek ongedeerd uit een reeks situaties kan komen waarin anderen hun baan zouden hebben verloren, zoals het aftreden van zijn regering in 2021 na het uitkeringen-schandaal toen zijn coalitie aftrad vanwege een schandaal waarin 20.000 gezinnen, vaak met een etnische minderheidsachtergrond, ten onrechte werden beschuldigd van fraude met subsidies voor kinderopvang. Na veel belovende woorden (geen daden, maar woorden) kwam hij politiek gezien terug, waarbij de VVD bij de volgende verkiezingen haar zetelaantal zag toenemen.
Hij overleefde ook ternauwernood een motie van wantrouwen, evenals een parlementaire motie die zijn gedrag afkeurde en hem beschuldigde van het ondermijnen van het vertrouwen van het publiek en “het niet spreken van de waarheid” tijdens bijzonder beladen coalitieonderhandelingen dat jaar. Beroemd in ons land is zijn uitdrukking dat hij ergens “geen actieve herinnering” aan had. Dat hij ook vertelde de wet opzij te zetten als hem dat politiek beter uitkomt werd door de mainstream media grotendeels verzwegen.
"Een premier die zegt dat hij de wet overtreedt als het hem uitkomt, vind ik eerder horen bij een banaan, dan bij een polder." Volgens @RogerVleugels had de Tweede Kamer moeten ingrijpen bij de Rutte-doctrine. "Ik dacht, nu moet de boevenwagen voorrijden", zegt hij in @denieuwsbv pic.twitter.com/X8SCpGIKOU
— NPO Radio 1 (@NPORadio1) January 12, 2021
Rutte, geboren op 14 februari 1967 in Den Haag, studeerde Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Na een korte tijd in de particuliere sector te hebben gewerkt (Unilever), werd hij in de jaren negentig lid van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD). Later maakte zijn politieke carrière een voortdurende groei door, waarbij hij er in 2006 in slaagde de leiding van de partij over te nemen.
Hij werd in 2010, op 43-jarige leeftijd, het eerste hoofd van een Nederlandse liberale regering na bijna een halve eeuw, en regeerde in coalities met partijen van alle oriëntaties, van progressieve partijen die dicht bij zijn ideologie stonden, respectievelijk liberaal of sociaal-democraten. doorgaand met de conservatieve en christen-democratische formaties, tot aan de rechtse formatie van Geert Wilders, de Partij voor de Vrijheid (PVV).
Laatstgenoemde won in november de verkiezingen en zal deel uitmaken van het naar het zich laat aanzien spoedig aantredende kabinet waarin ook de partij van Rutte te vinden zal zijn, die vorig jaar uiteindelijk besloot zich terug te trekken, na een meningsverschil in de coalitie over het asielbeleid voor migranten (of was het een vooruitziende blik voor de vervulling van de NAVO-vacature?).
Ongehuwd en kinderloos is Mark Rutte discreet over zijn privéleven. Hij praat met mensen op straat, hij geeft les op een instituut, hij komt met de fiets naar zijn werk, hij woont al tientallen jaren in hetzelfde huis, hij gebruikt naar eigen zeggen jarenlang een oude Nokia-telefoon (hoewel dat voor zijn werk onwaarschijnlijk lijkt) en heeft nog steeds een Saab-auto uit de jaren 90.
Hoewel liberaal, presenteerde hij zichzelf altijd als een bescheiden burger die dicht bij de arbeidersklasse stond, een politieke teamspeler en pragmatisch, in staat zijn rivalen rond de tafel te krijgen en niet zonder akkoord te vertrekken, en was hij onder de Nederlanders populairder dan zijn partij. Het valt nog te bezien hoe de positie in de NAVO Mark Rutte zal beïnvloeden, omdat in dit bondgenootschap het de Amerikanen zijn die de lakens uitdelen.
Overtuigd Atlanticus?
Rutte is volgens sommigen een instinctieve Atlanticus, meer nog dan een instinctieve Europeaan. Dit is de norm voor kleine Noord-Europese landen en daarom zijn de meeste NAVO-secretarissen-generaal Nederlands, Belgisch of Scandinavisch geweest, merkt Rem Korteweg van de Nederlandse denktank Clingendael Instituut op. Rutte is de vierde secretaris-generaal van Nederland. Westerse machten zijn bang een Oost-Europeaan aan te stellen die misschien te hard zal zijn tegen Rusland (of die teveel tegengas geeft aan de Amerikanen).
De 1,94 meter lange Nederlander wordt door veel politici in de alliantie beschouwd als de ‘gouden’ kandidaat: cool, charmant, een bekwaam onderhandelaar en afkomstig uit een land dat niet te groot en niet te klein is. Wij denken eerder aan een gladde autoverkopende beunhaas.
Rutte, de jongste van zes kinderen, werd geboren in een gezin dat zijn fortuin zocht in Indonesië, een voormalige Nederlandse kolonie, maar verarmd naar huis terugkeerde. Zijn vader overleefde een Japans werkkamp tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar verloor zijn vrouw. Vervolgens trouwde hij met haar zus, Rutte’s moeder, die zelf ternauwernood een door de nazi’s georkestreerde hongersnood overleefde.
Toen hij in 2010 voor het eerst premier werd, probeerde zijn minister van Justitie hem ervan te overtuigen een veiligheidsdetachement te aanvaarden, zei zijn oude vriend Dekker. Rutte weigerde en veranderde pas in september 2021 van gedachten, na twee politieke moorden in ons land. Volgens Rutte was zijn moeder helemaal niet onder de indruk van de politieke carrière van haar zoon. Tot haar overlijden in 2020, tijdens de pandemie, deed hij haar wekelijkse boodschappen. Hij heeft eerder aangekondigd elke donderdagochtend les te geven op een plaatselijke school, ongeacht wat er verder in de wereld zou gebeuren. We zullen het meemaken.
Gaza
Om de functie binnen te slepen was het voor Mark Rutte noodzakelijk zijn aansluiting bij Washington te bewijzen – en dat deed hij door het publiek herhaaldelijk te misleiden over de misdaden van Israël. Diverse malen liet hij blijken onvoorwaardelijk de instructies uit de VS op te volgen – zoals het een secretaris-generaal van de NAVO betaamt: bijvoorbeeld als reactie op de door Hamas geleide aanvallen van afgelopen 7 oktober. Toen verklaarde Mark Rutte onmiddellijk “onvoorwaardelijke steun” aan Israël en “zijn recht om zichzelf te verdedigen”. Veel critici wezen erop dat dit feitelijk carte blanche gaf aan de reactie van Israël. Maar Rutte wilde lange tijd niet oproepen tot terughoudendheid.
Sterker nog: ons land draagt actief bij aan de oorlog in Israël. Het produceert verschillende noodzakelijke onderdelen om F-35 straaljagers te bouwen die vervolgens naar Israël worden verscheept. De demissionare Rutte-regering bleef dit doen, zelfs nadat het Internationale Gerechtshof (ICJ) in Den Haag verklaarde dat het “aannemelijk” was dat Israël genocide pleegt.
Zelfs toen een Nederlandse rechtbank deze exporten blokkeerde, ging de demissionaire regering niet alleen in beroep tegen de uitspraak van de rechtbank, maar begon ze ook manieren te onderzoeken waarop ze nog steeds F-35-onderdelen op andere manieren naar Israël konden exporteren, bijvoorbeeld door ze eerst naar de Verenigde Staten te verschepen. Niet alleen lopen Mark Rutte’s geitenpaadjes over land, maar ook over zee.
Rutte heeft Israël het afgelopen jaar tweemaal bezocht om zijn steun te betuigen en heeft ruim eens per maand contact gehad met premier Benjamin Netanyahu. Hij beweerde dat een grondaanval op Rafah een “game changer” zou zijn, maar toen Israël, na zeven maanden van het afslachten van Palestijnen, daadwerkelijk met de grondaanval begon, verklaarde hij dat “geen rode lijn werd overschreden.”
Eind oktober uitte Rutte openlijk zijn belangstelling om Jens Stoltenberg op te volgen als de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO, en sindsdien heeft hij alle zijn ten dienste staande mogelijkheden benut om dat doel te bereiken. Om deze NAVO-rol te kunnen veroveren, zal Rutte ongetwijfeld gedacht hebben dat hij moest bewijzen dat hij in staat was de NAVO in de door het machtigste lid (VS) gewenste richting te sturen.
Om de Verenigde Staten te overtuigen gebruikte hij zijn macht om het standpunt van de Nederlandse regering zoveel mogelijk op één lijn te brengen met dat van de regering-Biden. Rutte riep bijvoorbeeld pas op tot “een onmiddellijke stopzetting van het geweld” nadat de VN-Veiligheidsraad op 25 maart 2024 een resolutie had goedgekeurd waarin werd opgeroepen tot een onmiddellijk staakt-het-vuren (waarbij de Verenigde Staten zich onthielden).
Twee maanden eerder was Nederland de enige EU-lidstaat die zich bij de Verenigde Staten en Groot-Brittannië aansloot bij de aanval op de Houthi-rebellen die aan Israël gelieerde schepen in de Rode Zee hadden gekaapt. De Nederlandse commandeur George Pastoor stuurt vanaf 15 juni als force commander het tactisch commando over operatie Aspides in de Rode Zee aan. Dat gebeurt vanaf marineschip Zr.Ms. Karel Doorman.
Ondertussen kreeg de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof in de genocidezaak Zuid-Afrika versus Israël in Den Haag – die feitelijk op een steenworp afstand van het kantoor van Rutte plaatsvond – in ons eigen land niet zoveel aandacht (van de mainstream media) als elders en had het weinig effect op de opstelling van de Nederlandse regering.
Het standpunt van de regering-Rutte heeft echter geleid tot verschillende conflicten met functionarissen van het ministerie van Buitenlandse Zaken – van wie velen een oprechte poging doen om de omstandigheden voor het Palestijnse volk te verbeteren en ervoor te zorgen dat het internationaal recht de overhand krijgt. Oproepen om medeplichtigheid aan genocide te voorkómen werden door de ministers genegeerd, maar leidden tot reacties van verschillende regeringspartijen, die erop aandrongen dat ambtenaren moesten aftreden in plaats van het beleid te bekritiseren.
In november 2023 lekte een interne memo van de Nederlandse ambassade in Israël naar de pers, waarin werd bevestigd dat de regering van Rutte zich er terdege van bewust was dat het Israëlische leger “van plan is opzettelijk massale vernietiging van infrastructuur en civiele centra te veroorzaken.” Volgens de memo zou dit het ‘hoge aantal doden in Gaza’ verklaren en ‘internationale verdragen en oorlogswetten schenden’. Het stelde ook dat Netanyahu’s doel om Hamas te elimineren “een militair doel is dat vrijwel onmogelijk te bereiken is.”
In december 2023 stemde de Algemene Vergadering van de VN voor een resolutie waarin werd opgeroepen tot een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gaza. Ambtenaren adviseerden Nederland om de resolutie te steunen, samen met de overgrote meerderheid van andere landen, waaronder westerse landen zoals Frankrijk, België, Zwitserland, Spanje, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en de Scandinavische landen. Toch kwamen Rutte en zijn directe ondergeschikten vlak voor de stemming tussenbeide om het ministerie van Buitenlandse Zaken terzijde te schuiven. Nederland onthield zich, net als Duitsland, Groot-Brittannië en Italië, van stemming.
Dit werd later onthuld in een brief, anoniem verzonden door een groep hoge functionarissen van het ministerie van Buitenlandse Zaken, waarin werd opgeroepen tot een verbod op wapenexport naar Israël. De ambtenaren uitten een algemene frustratie over het feit dat niet hun minister maar Rutte ineens de lijn ten aanzien van Israël bepaalde. De brief parafraseerde een intern verzoek van Rutte’s ondergeschikten aan het ministerie van Buitenlandse Zaken met de vraag: “Wat kunnen we zeggen om de indruk te wekken dat Israël geen oorlogsmisdaden begaat?”
Rusland
Laten we nog even het Amerikaanse plan nemen voor de uitbreiding van de NAVO naar het oosten met Georgië en Oekraïne vanaf 2008. De VS wilden deze weg, net als de Oekraïense leiding onder president Joesjtsjenko; de meerderheid van het Oekraïense volk was er destijds tegen, evenals landen als Frankrijk en Duitsland.
Dankzij Julian Assange en zijn Wikileaks is het al meer dan tien jaar openbaar dat de VS wisten dat dit verzoek de “roodste van alle rode” lijnen voor het Kremlin was. Niet alleen voor Poetin, maar voor iedereen met wie de toenmalige Amerikaanse ambassadeur William Burns destijds sprak.
En waarom was dit een ‘rode’ lijn voor Rusland? Burns gaf daar ook een antwoord op. Rusland beschouwde de uitbreiding van de NAVO met Oekraïne als een bedreiging voor de veiligheid. Tegelijkertijd bestond er in Rusland de angst dat Oekraïne uiteen zou kunnen vallen, dat er een burgeroorlog zou kunnen uitbreken en dat Rusland gedwongen zou kunnen worden in te grijpen. Burns vervolgde dat Rusland niet met een dergelijk besluit geconfronteerd wil worden.
Er is geen indicatie in dit diplomatieke telegram dat Burns dacht dat dit allemaal alleen maar Russische propaganda was, of een indicatie van Russische imperiale verlangens. Dit waren geen sentimentaliteiten (emotionele en gevoelige punten), schreef Burn destijds, maar eerder ‘strategische beleidsoverwegingen’. Hij rapporteerde zakelijk aan Washington over wat hij beschouwde als een ‘harde’ Russische belangstelling.
Maar het publiek mocht niet weten wat Burns schreef, en zonder Wikileaks zou bijna niemand het weten. Terugkijkend zei ex-kanselier Merkel in 2022 dat ze had geweten hoe Poetin dacht. Voor hem zou de uitbreiding van de NAVO naar Oekraïne “als een oorlogsverklaring” zijn. Zij zou deze beoordeling niet hebben gedeeld.
Dit is het klassieke geval van een dreigend diepgaand conflict: twee kanten, twee verschillende, bijna tegengestelde standpunten. Het westerse bondgenootschap werd niet ontbonden omdat de NAVO het conflict escaleerde, in strijd met haar verplichting om conflicten op te lossen zoals vastgelegd in het statuut. Ze kreeg feitelijk haar zin en maakte met het besluit in Boekarest duidelijk dat Rusland geen inspraak had in NAVO-aangelegenheden.
Waar zouden we eindigen als we met Rusland zouden praten of zelfs maar naar begrip zouden streven, was de gedachte. Dus besloot de NAVO, in aanwezigheid van Poetin, ondubbelzinnig: wat wij doen zijn uw zaken niet. Dergelijk gedrag getuigt van puur navelstaren van de kant van de NAVO, een gebrek aan bereidheid en vermogen om compromissen te sluiten en zo vrede te bereiken.
Wat in 2008 echter nog ontbrak, was het enthousiasme van de Oekraïners voor het NAVO-lidmaatschap en voor een Oekraïne dat op betrouwbare wijze banden met het Westen bewandelde. Het kwam pas in 2014 ter wereld, maar stortte tegelijkertijd ook politiek in. De toenmalige Duitse minister van Buitenlandse Zaken en huidige bondspresident Frank-Walter Steinmeier vertelde op 22 februari 2014 aan Die Welt dat Oekraïne “geconfronteerd werd met een politieke” verdeeldheid.
Destijds nam hij, zij het veel te laat, het diplomatieke initiatief en drong aan op een politieke oplossing voor het conflict tussen Maidan en de toenmalige regering van Janoekovitsj. Volgens Steinmeier was dit de “laatste kans”. Destijds, zie het artikel in Die Welt, was Steinmeier vastbesloten: wat samen was onderhandeld, moet nu worden uitgevoerd.
De rest is geschiedenis, maar wel eentje die sindsdien anders wordt verteld. In de versie van vandaag begon de Russische oorlog tegen Oekraïne op 20 februari 2014, een jaar lang gereserveerd voor vermeende Russische agressie tegen Georgië, hoewel Georgië destijds, in 2008, de eerste was die schoot. Veel mensen wisten dit in 2009 nog.
Veel westerse propaganda deed en doet de rest, en de mainstream media zijn gehooraam in het verspreiden daarvan. De Russen kunnen bijna niets meer goed doen, terwijl Oekraïne aanval op aanval uitvoert. En nu is de Rus mentaal terug waar hij thuishoort: op het gebied van stomme massaproductie. Op deze manier wordt alles onderschat: de wetenschappelijke en technische capaciteiten, de civiele en militaire prestaties, gewoon alles wat Rusland is. Zo wordt getracht om bij de burgers in het Westen een formidabele beer mentaal in een kleine teddybeer te veranderen, eentje wiens kop er snel van zal worden afgerukt!
Dergelijke en andere verkeerde inschattingen hebben geleid tot herhaalde conclusies om de Rusland-strategie te handhaven. Nòg meer geld, nòg meer wapens – en dat is wat volgens het Westen het volk van Oekraïne wil – nòg meer Oekraïense soldaten die hun leven opofferen voor deze uitzichtloze oorlog.
Mark Rutte, de volgende secretaris-generaal van de NAVO, verklaarde onlangs: “We hebben het geld” met betrekking tot de noodzakelijke nieuwe leveringen van “Patriot”-luchtverdedigingssystemen voor Oekraïne. Maar niemand in de mainstream media vroeg zich af: wie zijn ‘wij’ in dit geval? Het geld komt kennelijk uit de belastingkas, dat wil zeggen uit de zakken van het grote publiek. En hoe duur is zo’n Patriot-systeem, dat Oekraïne nu zo dringend nodig heeft, na al het andere dat het ook zo dringend nodig heeft?
Ook wij, de burgers, moesten de portemonnee trekken om Rutte’s baantje veilig te stellen (wat dus inderaad geholpen heeft). Dus ‘wij’ hebben het geld, en de VS, meer bepaald Raytheon, Lockheed Martin en Boeing, doen het werk. Ook dit maakt deel uit van de taakverdeling. Zoals de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken onlangs eerlijk zei: de 61 miljard dollar die op 20 april 2024 voor Oekraïne werd goedgekeurd, is helemaal niet voor Oekraïne. Ze gaan naar de Amerikaanse wapenproductie.
Uiteraard betekent dit ook het scheppen van banen, maar bovenal betekent het een simpele overheidssubsidie voor wapenproducenten, van wie men in de Amerikaanse verkiezingscampagne donaties verwacht. In de EU, en dan ook nog voornamelijk Duitsland, blijven er wat kruimels over voor MBDA en Bayer (chemie).
De Financial Times weet echter dat het niet zo makkelijk is met het belastinggeld dat beschikbaar is voor de defensie-industrie. Ze schreef onlangs dat “we” de belastingen moeten verhogen of de sociale uitkeringen moeten verlagen om op koers te blijven. Dus ‘wij’ moeten onze broekriem aanhalen, en om ‘ons’ dat te laten doen, moet er een verhaal zijn, en dat begint altijd met dezelfde zin: Rusland heeft de schuld van alles. Rutte zal aan deze crisis nog een hele kluif krijgen.
De Rutte-doctrine en misleiden als politiek beleid
Het misleiden van burgers en politici past in een patroon van pogingen om informatie achter te houden, iets dat de afgelopen jaren steeds meer de binnenlandse reputatie van Rutte heeft bepaald. Hij gaf het parlement ontelbare keren vage informatie en beweerde nergens een herinnering aan te hebben. Maar we hebben het hier niet alleen over Rutte’s persoonlijke capriolen.
Deze reputatieverandering begon in 2017 toen hij al zijn politieke kapitaal aanwendde om aan te dringen op de afschaffing van een belasting op dividenden voor aandeelhouders, in de hoop Unilever ervan te overtuigen zijn hoofdkantoor te vestigen in Rotterdam. Omdat dit beleid op geen van de partijplatforms verscheen, vroeg de oppositie zich af waar het vandaan kwam – en of het plan door lobbyisten werd gepusht. Aanvankelijk ontkende Rutte dat er dergelijke memo’s waren geweest.
Maar dankzij een verzoek om toegang tot informatie bleek al snel dat het er meerdere waren. Rutte beweerde zwakjes dat hij zich de memo’s niet kon herinneren – maar slaagde erin zijn coalitiepartners achter zich te krijgen.
Een jaar later rezen de twijfels opnieuw toen bleek dat het kabinet er niet in was geslaagd het parlement te informeren over zeventig burgers die in 2015 door Nederlandse troepen in Irak waren gedood tijdens een poging tot luchtaanval op de zogenaamde Islamitische Staat, waarbij de premier het parlement niet op de hoogte had gebracht. Veel oppositiepartijen vonden het ongeloofwaardig dat Rutte niet op de hoogte zou zijn geweest van zoveel dodelijke slachtoffers, maar hij bleef herhalen dat hij daar geen herinnering aan had. Omdat het tegendeel niet te bewijzen was, bleef hij aan.
Veel opvallender dan de dodelijke luchtaanval was het zogenaamde kinderopvangschandaal, waarbij vele duizenden gezinnen valselijk werden beschuldigd van fraude en torenhoge boetes moesten betalen, waardoor ze vaak diep in de schulden kwamen. Bij de officiële pogingen om wangedrag te bewijzen, werden ze geconfronteerd met een zeer wantrouwige belastingdienst die niet bereid was informatie over hun beslissingen openbaar te maken. Toen na jaren van ontkenning bleek dat de beschuldigingen van fraude vals waren, werd de slachtoffers gevraagd eindeloos papierwerk in te dienen om schadevergoeding te krijgen.
Rutte zelf had strikte fraudebestrijdingsmaatregelen tot een politiek aandachtspunt gemaakt en was zelfs voorzitter van een commissie die beleidsaanbevelingen deed. Toen het schandaal naar buiten kwam, werden documenten van die commissies vrijgegeven en werd Rutte opgeroepen voor een parlementaire hoorzitting. Kamerleden waren verrast toen ze ontdekten dat er zo weinig documenten bestonden, en het werd duidelijk dat Rutte doelbewuste pogingen deed om alle sporen van het besluitvormingsproces te minimaliseren.
De praktijk om zo min mogelijk op te schrijven van wat achter gesloten deuren wordt gesproken, werd door ambtenaren bestempeld als de ‘Ruttedoctrine’. De lijn werd al snel overgenomen door journalisten en parlementsleden, gefrustreerd door zijn schijnbare ontwijkende houding.
Hoewel Rutte beloofde de transparantie te vergroten, zijn er weinig aanwijzingen dat hij dat ook heeft gedaan. Al snel werd bekend dat hij, ook nadat hij deze belofte had gedaan, de meeste van zijn sms-berichten had gewist – een praktijk die veel meer politici er op nahouden. Hij verdedigde zichzelf door te beweren dat er geen ruimte meer was op zijn telefoon – tot vorig jaar vertrouwde hij naar eigen zeggen op een oude Nokia 301. Maar het betekende ook dat cruciale informatie over overheidsbeslissingen tijdens de COVID-19-lockdowns nooit publiekelijk beschikbaar zal zijn.
Overigens moeten we de dienstige rol van de mainstream media niet onderschatten. Toen in maart 2021 opnieuw een leugen aan het licht kwam die het lot van Rutte bijna bezegelde, twitterde één van de belangrijkste politieke commentatoren van de publieke omroep: “Het werkelijke probleem is natuurlijk niet dat hij de waarheid schendt. Welke politicus niet? ….Zijn probleem is dat hij er niet langer in slaagde het te verbergen.” Reguliere Nederlandse politieke analisten zijn niet geïnteresseerd in het blootleggen van de waarheid, maar in de vraag of politici wegkomen met het verbergen ervan.
Nederlandse politici dragen vaak het beeld uit dat ons land zichzelf als één van de sterkste diplomatieke verdedigers van de mensenrechten sinds de Tweede Wereldoorlog beschouwt, maar dat beeld is de laatste decennia behoorlijk gekanteld. Neem bijvoorbeeld de verschillende berichten dat ons land medeverantwoordelijk was voor de genocide tegen de Bosnische moslimbevolking in Srebrenica in 1995.
Het imago verslechterde nog verder toen ons land de Amerikaanse invasie van Irak politiek steunde – later stuurde het ook elfhonderd manschappen – gebaseerd op valse informatie, terwijl ook interne rapporten van ambtenaren werden genegeerd. Volgens Richard Armitage, destijds vice-staatssecretaris van het Amerikaanse ministerie Buitenlandse Zaken, heeft dit ook geholpen bij de benoeming van de laatste Nederlandse NAVO-secretaris-generaal in 2003, Jaap de Hoop Scheffer. Rutte, die twee maanden vóór de invasie in Irak tot parlementslid werd gekozen, steunde de invasie van 2003.
We hebben herhaaldelijk geschreven dat naar onze mening de NAVO tientallen jaren geleden had moeten worden ontbonden, tegelijk met het uiteenvallen van het Warschaupact, in de geest van het beëindigen van de Koude Oorlog en het verbeteren van de betrekkingen met Rusland om een nieuwe internationale regeling op te bouwen. De Amerikanen hebben een andere keus gemaakt – ondanks de harde toezeggingen richting Rusland, en hebben de NAVO omgebouwd van verdedigingspact naar aanvalsorganisatie.
De verwachting is niet dat Rutte veel zal afwijken van de politieke lijn van zijn voorganger Stoltenberg. Maar hij heeft zich buitengewoon gehoorzaam getoond aan de Verenigde Staten en is bereid zich flexibel aan te passen als het vasthouden aan zijn positie dat vereist. Minstens zo zorgelijk is dat Rutte de afgelopen jaren vooral (uiterst) rechts het hof heeft gemaakt. Hij bezocht Giorgia Meloni tijdens zijn laatste politieke campagne in maart 2023 en bleek eerder verrassend bevriend met Donald Trump – wat hem een internationale reputatie opleverde als Trump-fluisteraar, terwijl hij in eigen land pleitte ‘Trump als een kans te beschouwen’.
Op 7 juli 2023 merkte het Amerikaanse Associated Press op: “Hoewel Rutte algemeen als niet-eerlijkt wordt beschouwd , is zijn partij – de centrumrechtse Volkspartij voor Vrijheid en Democratie – de grootste in een gefragmenteerd systeem, waardoor hij aan de macht kan blijven.” Op dat moment was zijn goedkeuringsscore van het publiek dat hij naar verluidt vertegenwoordigde in onze ‘democratie’ 29% goedkeurend tegenover 65% afkeurend. Tegenwoordig is het 34% die het goedkeurt versus 60% die het afkeurt. Dat is ongeveer de norm voor de koloniën van de Amerikaanse regering (de VS noemen hen ‘bondgenoten’). Ter vergelijking: Amerika’s eigen leider, Joe Biden (die Rutte had uitgekozen om de NAVO te ‘leiden’), heeft een 37% goedkeuringsscore versus 56% afkeuring.
Rutte was de keuze van Biden omdat Rutte eerder al duidelijk heeft gemaakt dat hij Trump veracht en zich wil concentreren op het veroveren van Rusland. Trump is daaeentegen meer geïnteresseerd in het veroveren van China. Eén van de redeneb waarom de NAVO in Rutte haar nieuwe buikspreekpop ziet is dat deze organisatie alleen haar wapenfabrikanten vertegenwoordigt, waarvan de meeste onder Amerikaanse controle staan.
Het is wat Rutte altijd heeft vertegenwoordigd: multinationals bevoordelen. En in kapitalistische landen, waar de wapenfabrikanten de regering controleren (zoals de VS) in plaats van (zoals in Rusland en China) gecontroleerd te worden door de regering, is de wapenindustrie – de ‘defensie’-aannemers – de meest corrupte industrie van allemaal. Dat is de reden waarom in Amerika alleen het Ministerie van Defensie nooit is gecontroleerd.
Meer in het algemeen is het NAVO-leiderschap van Rutte noch in het belang van de lidstaten, noch in dat van een veilige internationale orde. Rutte’s reputatie als bedrieglijke politicus zal niet bepaald wonderen doen voor de reputatie van de NAVO zelf. Maar belangrijker nog: bij het opbouwen van een internationale vredesorde moeten we op onze hoede zijn voor een leider die op nihilistische wijze al zijn inspanningen richt op het dienen van de machtigste belangen, alleen maar om zijn eigen positie veilig te stellen.
Toch kunnen we hoop putten uit het feit dat zijn politieke lange leven in Nederland te danken is aan een gebrek aan felle of aanhoudende tegenstand. Dit zou kunnen veranderen nu hij toonaangevend is op het wereldtoneel; dergelijke oppositie is op zijn minst hard nodig.