Welja. Bij alle gekkigheid in de Nederlandse politiek kan deze er nog bij: de minister van Binnenlandse Zaken die rond de verkiezingen moord en brand schreeuwde over Russische nepnieuwscampagnes die onze democratie destabiliseren, verspreidde met die boodschap zélf nepnieuws. Uit een onderzoek waartoe ze persoonlijk opdracht gaf, blijkt dat er geen sprake was van Russische beïnvloeding tijdens de verkiezingen. Geen campagne gericht op de massa-desinformatie van het Nederlandse publiek, geen leugens die de samenleving konden ontwrichten. Behalve van de minister zelf, die blinde paniek zaaide.
Het goede nieuws van de afwezigheid van Russische intriganten in de Nederlandse politiek verbleekt bij de wetenschap dat een eigen minister burgers op het verkeerde been zet. Ollongren herstelt momenteel van een medische ingreep en kon deze week de kritiek van de Kamer op haar fakenews-alarm niet beantwoorden. Bovendien gaf ze het onderzoek dat haar tegensprak pas vlak voor het reces vrij. Handig. Zo win je tijd, hoef je je niet meteen te verantwoorden.
Codetaal
Wie een linguïstische Halloween-ervaring begeert, raad ik de Nederlandse samenvatting van het in het Engels gepubliceerde onderzoek van harte aan. ’Politiek en Sociale Media Manipulatie’ heet het. Proza in een dolgedraaide codetaal geschreven, vol taalfouten en buitensporig molest jegens de grammatica. De vraag is: wat schieten we op met dat onderzoek? Als ik het goed begrijp, kregen de onderzoekers toch wat nepnieuws en trolachtig gedrag in het vizier, niet van regeringen, maar van andere verspreiders van het zogenaamde junknews op internet. Ook kwamen ze tot de bevinding dat Zwarte Piet en de MH17 de meest polariserende discussies opleverden. Ook deze inkopper geldt als vondst: dat het internet doordesemd is van tendentieus nieuws. Een kwartiertje surfen buiten haar bubble en Ollongren had dat zelf gratis kunnen ontdekken.
Tot zover kun je denken: onschuldig amateurisme. Maar dan volgt de bewering dat het bedenkelijke nieuws en de ’verdachte activiteiten’ vooral van de rechterkant komen. Vanzelf. Want links is natuurlijk, altijd, verschoond van alle blaam – de oud-linkse reflex. Om polarisatie tegen te gaan wordt de minister geadviseerd ervoor te zorgen dat extreemrechts gedachtegoed nooit aandacht mag krijgen, althans: de brave media mogen daar niet meer naar verwijzen. Die moeten zich juist richten op de slachtoffers van dat extremisme. Ook moeten er platforms georganiseerd worden om de discussie rond Zwarte Piet uit de polariserende sfeer te trekken, waarbij burgerparticipatie gewenst is. Welnu, als er iets al typerend is voor de Pietendiscussie, dan is dat de burgerparticipatie. Nederland demonstreert zich suf voor en tegen Piet. Moet daar nog een ministerieel fuifje bij komen?
“Minister verspreidde nepnieuws”
Was het trouwens niet Ollongren die afgelopen zomer een buitengewoon geruchtmakend democratiefestival organiseerde? Er kwam namelijk geen hond opdagen, op wat opgetrommelde ambtenaren na. En juist dit partywonder zou nu het Grote Anti-polariserende Zwarte Piet Debatfestijn moeten organiseren. Ik zie een vette ministeriële subsidie opdoemen voor Jerry Afriyie en andere herauten van de Pietentransitie en een legerblokkade die moet voorkomen dat er andere blokkades plaatsvinden van burgers die juist gedepolariseerd moeten worden.
Lach erom, maar het is om te huilen dat de minister van Binnenlandse Zaken het advies krijgt de richting van publieke debatten te dirigeren. Ook blijft het niet te verkroppen dat zo’n onderzoek dat haar ongelijk bewijst bijna weggemoffeld is.
Vintage Ollongren, helaas. Vorig jaar voorkwam ze dat een negatief rapport van de toezichthouders op de inlichtingendiensten vóór het referendum over de nieuwe Inlichtingenwet verscheen. Ze koos zelf voor de vertraging, bleek uit documenten die Nieuwsuur via een WOB-procedure verkreeg. Ollongren ontkende dat de vertraging met het referendum te maken had. Hoe ongeloofwaardig wil je zijn? Als je een rapport hebt met informatie en kritiek die voor de burgers nuttig is voordat ze een keuze maken bij een referendum, dan is het een ondermijning van de democratie om dat rapport pas na het referendum te publiceren. De minister had kennelijk geen trek in al die mondige burgers die buiten de verkiezingen om over kabinetsbesluiten willen beslissen. Kort daarvoor had ze het referendum al afgeschaft.
Wantrouwen
Wat mij verbaast aan deze minister is niet eens meer de inconsistentie van haar beleid en dat angstige, schuldbewuste duiken. Het meest onaangenaam treft haar hardnekkige wantrouwen in de burger. De burger die geen juiste informatie krijgt voor de referendumkeuze, de burger die het referendum wordt afgepakt, die met Russische nepnieuwsaanvallen wordt bang gemaakt en dan niet op tijd mag lezen dat dat pertinente onzin was. De burger die gezien wordt als een gevaarlijk beest dat afgericht moet worden.
Maar de vergevingsgezindheid blijkt groot: het Opiniepanel van Een Vandaag koos Ollongren op de tweede plaats als meest gewenste vrouwelijke premier van Nederland. Het is duidelijk: we hebben Rusland dus helemaal niet meer nodig om burgers tot een electorale ramp te bewegen, mochten we ooit onze minister-president direct kunnen kiezen.