Nepnieuws

Soms doet namaak niet onder voor het originele product. Als het in China is gefabriceerd is de kans zelfs groot dat het volkomen identiek is, en uit dezelfde fabriek komt. Namaak kan zelfs beter zijn dan het origineel, in bepaalde gevallen. Maar we kennen allemaal de voorbeelden van ‘nep‘ waarbij het exact leek op wat we begeerden, maar het bleek een waardeloos prul, of het was zelfs levensgevaarlijk. Zoals het ‘Weapons of Mass Destruction‘-verhaal waarmee de eindeloze oorlogen het groene licht kregen, en nog zoveel andere verhalen die er betrouwbaar uitzagen, maar één grote cynische leugen bleken te zijn.

In NRC en bij Jinek, en elders, is er nu veel aandacht voor ‘nepnieuws‘, en hoe belangrijk het is om het kaf van het koren te scheiden, om mensen in deze explosieve situatie niet op het verkeerde been te zetten. Hoewel ik mij daar onvoorwaardelijk bij aansluit, vrees ik dat degenen die zichzelf beschouwen als legitieme en betrouwbare bronnen in de praktijk juist grossieren in ‘nep‘. Eva Jinek was zo eerlijk om daar zelf ook een voorbeeld van aan te halen, waar ze net iets te snel met de kijkers in het land had gedeeld dat de situatie in Italië de voorbode is van wat ons nog te wachten staat, gelet op grafieken die breed werden gedeeld, uitgaande van het aantal doden. Andere media doen niet aan zelfkritiek, of pas vele jaren later, als het er niet meer toe doet.

Veel berichtgeving is overduidelijk ‘nep‘, in die zin dat het niet serieus bedoeld kan zijn. Als iemand schrijft dat de corona-paniek een bedenksel is van de zeep-producenten, omdat je je handen moet wassen, dan is dat geen bedenkelijke complot-theorie, maar een schelmen-streek. Er zullen altijd mensen zijn die een bericht dat op een satirische website stond, of op de facebook-pagina van een zich vervelende tiener ook echt geloven, maar die mensen zijn niet te helpen. Vele malen gevaarlijker is nep-nieuws dat moedwillig het maatschappelijke debat in wordt geschoven om bepaalde sentimenten aan te wakkeren, of te dempen, ten bate van een extreem vilein plan. Het verhaal van de babies die in Koeweit uit hun couveuses werden getrokken door barbaarse Iraakse militairen is een puntgaaf voorbeeld. Gedeeld door praktisch alle ‘betrouwbare‘ zenders en kranten, met gevolgen die nu nog voelbaar zijn.

NRC, dat in een artikel stelt blij te zijn met censuur door zoekmachines en ‘sociale mediabedrijven‘ in de strijd tegen ‘nepnieuws‘, grossiert dag in, dag uit, in complot-theorieën en niet te verifiëren verhalen die overduidelijk bedoeld zijn om te beïnvloeden. Zo had Floris van Straaten een artikel over de ‘rijken‘ die zich beter kunnen beschermen tegen corona dan de arme sloebers. Als zodanig nauwelijks nieuwswaardig, in die zin dat het nooit echt anders geweest is in de wereld. In de Verenigde Staten is er voor de rijken ‘Concierge Medicine‘, en RT, de Russische ‘progandazender‘ volgens NRC, maakt ons deelgenoot van de optie van de rijksten om op hun privéjacht in quarantaine te gaan, wat toch anders is dan in een krap bemeten flatje, drie hoog achter, in een wijk die al enige jaren op de nominatie staat om te worden gesloopt. Een van de genoemde miljardairs is de Russisch/Israëlische Roman Abramovich. Maar van Straaten hangt zijn verhaal op aan ‘Russische oligarchen‘ die in hun buitenhuis complete ‘Intensive Care Units‘ hebben laten installeren voor privé-gebruik. Zijn bron? De ‘Moscow Times‘.

Op een moment dat elders in het nieuws is dat de Russen, net als de Chinezen en de Cubanen, Italië hulp bieden, is zo’n artikel opvallend. Is het waar? Geen idee. De ‘Moscow Times‘ is een Engelstalige website die ‘kritisch‘ schrijft over Poetin, voor negentien procent eigendom is van de voormalige Trotskist Derk Sauer, die de publicatie ooit als krant opzette, en met zijn media-imperium multimiljonair werd, waardoor hij op zeker moment ook NRC kon kopen, waaraan hij nog altijd verbonden is door een aandelenpakket van negen procent. Sauer is geen vriend van Poetin, en hij claimt dat hij nu zelf ook miljardair geweest had kunnen zijn als die vlerk er niet geweest was. Het artikel dat van Straaten gebruikt als bron is geschreven door zijn zoon Pjotr Sauer, en noemt geen namen. Alleen een enkele anonieme familie met huizen in Londen en Zuid-Frankrijk waar de bijna-miljardairs van de familie Sauer kennelijk kind aan huis zijn? In de genoemde wijk heeft ook Abramovich een huis, maar volgens andere bronnen gaat het niet best met de wijk.

De ‘Moscow Times‘ heeft onlangs ook een Russische versie gelanceerd, wat wel eens verband zou kunnen houden met de behoefte van onze eigen regering om de Russen onze versie van het ‘MH-17‘ verhaal te kunnen voorschotelen. Want de ‘Moscow Times‘ wordt aangestuurd door de Nederlandse ‘Stichting 2 oktober‘ met als ‘partner‘ het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken. We hebben hier dus te maken met een ‘Feedback Loop‘. En ik heb zo’n donkerbruin vermoeden dat we die ‘Moscow Times‘ nog wel vaker als ‘pseudo bron‘ tegen zullen komen, zonder de vermelding dat u kijkt naar een roeptoeter van ons eigen Ministerie van Buitenlandse Zaken, die van ons belastinggeld deze echokamer heeft opgezet om de publieke opinie in Rusland, en hier, te beïnvloeden.

Hier op mijn blog probeer ik mogelijkheden te zien voor een doorstart ‘na corona‘ die heilzaam zou kunnen uitpakken. Maar waar Lofti El Hamidi in zijn ‘verslaggeverscolumn‘ in datzelfde NRC ons belooft dat de wereld ook na corona een ‘nare plek‘ blijft, erken ik dat een té groot optimisme in deze situatie eigenlijk ‘nepnieuws‘ is, als het suggereert dat we daar verder niks voor hoeven te doen. Als we niet kritischer en veeleisender worden, en ons bij de teugel laten nemen door de gecensureerde (gefilterde) berichten die de zoekmachines en ‘sociale media-multinationals‘, eigendom van selecte miljardairs, nog wél doorlaten, dan bewijzen we onszelf geen dienst.

Graag wel enige voorzichtigheid betrachten met het bedenken van complotten, en het verdenken van journalisten en ‘pratende hoofden’, want velen van hen realiseren zich helemaal niet dat ze zelf ook staan ingespannen in een karretje met bederfelijke waar. Over veel zaken is eigenlijk niets bekend op de plekken waar je die kennis zou verwachten. Claims over medicijnen en voedingssupplementen die zouden werken zijn in die zin niet per definitie ‘nep-nieuws‘, omdat de kennis ontbreekt om die werking te kunnen ontkennen. Nu bijvoorbeeld schamper doen over suggesties dat medicatie die ooit werd ontwikkeld in de strijd tegen malaria zou kunnen helpen tegen corona, is onverstandig. Zeg gewoon eerlijk dat je het niet weet. Gedenk het ‘Weapons of Mass Destruction‘-verhaal, en zoveel andere desinformatie waarbij twijfel aan het officiële verhaal, of pertinente ontkenning werd afgeserveerd als ‘nep-nieuws‘ en ‘complot-denken‘. Gebruik je verstand.