Kabinet blijft Oekraïne steunen na Nord Stream-berichten, maar Wilders en Omtzigt eisen opheldering

Ondanks berichten over mogelijke Oekraïense betrokkenheid bij de sabotage van de Nord Stream gaspijpleidingen richting Europa, piekert het kabinet-Schoof er niet over om de steun aan dat land te heroverwegen. De vraag is echter of dat zo blijft: coalitiepartijen PVV en NSC eisen opheldering.

PVV-leider Geert Wilders wil weten of het kabinet de steun aan Oekraïne wil ‘heroverwegen’ als ‘Oekraïne inderdaad achter de aanslag zou blijken te zitten’. Wilders verwijst hiermee naar het bericht eerder deze week dat Duitsland inmiddels een internationaal aanhoudingsbevel heeft uitgevaardigd tegen een Oekraïner vanwege diens mogelijke betrokkenheid bij de Nord Stream-sabotage.

Ook verwijst Wilders hiermee naar het explosieve verhaal van The Wall Street Journal woensdag dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky persoonlijk wist van het plan om de gaspijpleidingen in 2022 op te blazen en daar aanvankelijk zelfs toestemming voor gaf. Als dit waar is, kan dit volgens Wilders ‘niet zonder gevolgen blijven’ voor de relatie tussen Nederland en Oekraïne. Zelensky ontkent overigens.

NSC-leider Omtzigt drukt zich mede daarom voorzichtiger uit, maar wil blijkens Kamervragen weten wat de ‘reactie’ is van premier Schoof en de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie op het bericht dat een Oekraïner internationaal wordt gezocht voor het opblazen van de gaspijpleidingen naar Europa. Net als Wilders wil Omtzigt bovendien weten of het ‘klopt dat de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst destijds alarm sloeg over de plannen over het opblazen van Nord Stream’.

Nord Stream  Gasprijzen

Beide politici wijzen in hun Kamervragen impliciet op de gevolgen die de sabotage twee jaar geleden heeft gehad op de Nederlandse samenleving. Hoewel de gasprijzen al waren gepiekt door de oorlog tussen Rusland en Oekraïne en de leidingen destijds geen gas meer vervoerden naar Europa, spreekt Wilders over een ‘aanslag op de energie-infrastructuur’ en een ‘zeer ernstig misdrijf’.

Omtzigt wil weten hoeveel geld de Gasunie (dat in handen is van de Staat) inmiddels heeft moeten afschrijven op deelnemingen in de Nord Stream. FVD-leider Thierry Baudet heeft vrijdag een spoeddebat aangevraagd over de kwestie.

Ondanks alle zorgelijke vragen geeft het kabinet vooralsnog geen krimp. ‘We staan pal achter Oekraïne en steunen het land in de strijd tegen Rusland. Het hele kabinet staat hier achter’, laat NSC-minister Caspar Veldkamp van Buitenlandse Zaken weten na vragen van de Volkskrant naar aanleiding van de recente berichten rondom de Nord Stream-sabotage. Hij wacht het onderzoek af en wil intussen ‘niet speculeren’ wie er achter de aanslag zit, voegde Veldkamp vrijdag voor aanvang van de ministerraad toe.

De minister verwijst in zijn antwoorden nadrukkelijk naar wat de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB in mei in een hoofdlijnenakkoord met elkaar hebben afgesproken: ‘Nederland blijft Oekraïne politiek, militair, financieel en moreel steunen tegen de Russische agressie.’

Nord Stream  Aarzeling bij PVV

Deze ferme woorden betekenen niet dat de politieke discussie hierover voorbij is. Al langer aarzelt de PVV over de financiële en militaire steun voor Oekraïne. Momenteel is Wilders’ partij verwikkeld in onderhandelingen over de begroting voor de komende jaren. Wilders zal daarbij zeker kijken naar de miljarden die zijn toegezegd aan Oekraïne, terwijl hij zelf meer wil investeren in – bijvoorbeeld – zorg in Nederland.

Zijn coalitiegenoten VVD, NSC en BBB hebben tot nu altijd benadrukt dat steun aan Oekraïne belangrijk is voor de veiligheid van Nederland zelf. Ook deze week weer liet een VVD-fractiewoordvoerder aan de Volkskrant weten dat ‘we Oekraïne steunen om te voorkomen dat Poetin verder in Europa kan optrekken’. ‘Die steun is dus één op één ook in ons eigen veiligheidsbelang en daar kunnen we nooit lichtzinnig mee omgaan. Dat is afgesproken in het hoofdlijnenakkoord en dat staat.’ Daarvan afwijken zou volgens de VVD ‘onverantwoord zijn’.

Toch zullen ook deze coalitiepartijen uitkijken naar de antwoorden van het kabinet over de mogelijke betrokkenheid van Oekraïne bij de sabotage van de gaspijpleidingen en de waarschuwingen van de MIVD hiervoor. Al is het maar om beter te begrijpen hoe de toekomstige energietoevoer beter gewaarborgd kan worden. Omtzigt wenst binnen drie weken antwoord te krijgen

Heeft Zelensky rol bij sabotage Nord Stream? ‘Dit kan niet zonder gevolgen blijven’

De onthulling van The Wall Street Journal dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky wist van het plan om de Nord Stream-gaspijpleiding tussen Rusland en Duitsland op te blazen, zorgt voor spanning bij bondgenoten Kyiv en Berlijn. Duitsland is na de VS de grootste leverancier van financieel en militaire steun aan Oekraïne. Steun waar in Duitsland veel discussie over is.

Na de sabotage van de Nord Stream pijpleiding – een Duits-Russisch miljardenproject – eind september 2022, kwamen Duitsland en andere Europese landen verder in een energiecrisis: de gasprijzen, die in die periode toch al aan het stijgen waren, liepen steeds sneller op. Dat de man – die de Duitse regering beschouwt als z’n grootste vriend – daar mogelijk achter zat, is in Duitsland koren op de molen van pro-Russische partijen.

Dat zegt Otto Fricke, parlementslid voor regeringspartij Vrije Democratische Partij (FDP). “Zij zullen zeggen dat we moeten stoppen met de steun aan Oekraïne.” Hij maakt zich daarom zorgen over het draagvlak voor steun aan Oekraïne, steun die in Duitsland altijd omstreden is geweest. “Er staan in drie belangrijke Oost-Duitse deelstaten verkiezingen voor de deur waar de coalitie volgens peilingen nog maar 13 procent van de stemmen gaat halen. De populairste partijen zijn er pro-Russisch.”

Duitsland wilde na de sabotage de onderste steen boven hebben, en die is er nu. De gevolgen laten zich moeilijk inschatten, zegt Fricke. “Dit kan natuurlijk niet zonder gevolgen blijven, maar de grootste fout die we kunnen maken is te snel reageren. Het parlement zal willen weten: wie wist wat op welk moment?” En dat zal de meningen doen verschuiven, verwacht Fricke. Zoals de Süddeutsche Zeitung eerder schreef: “Kun je een land dat een belangrijk deel van je eigen energie-infrastructuur heeft opgeblazen blijven steunen met miljoenen euro’s voor defensie?”

Alcohol

Het verhaal brengt meerdere overheden in verlegenheid. Zo is er in het hele verhaal van de sabotage ook nog een belangrijke rol voor de Nederlandse inlichtingendienst MIVD. Die dienst hoorde van het plan en bracht de Amerikaanse CIA ervan op de hoogte, bleek vorig jaar zomer uit onderzoek van de NOS, Nieuwsuur en Duitse media. Maar als de MIVD als eerste wist van de plannen, wisten ze dan ook dat Zelensky eerst akkoord ging?

PVV-leider Geert Wilders, die kritiek heeft op de financiële en militaire steun aan Oekraïne, en NSC-leider Pieter Omtzigt willen alle details boven tafel. Volgens Wilders kan het “niet zonder gevolgen blijven” als Oekraïne er inderdaad achter zat. Het is nu aan het kabinet-Schoof om met tekst en uitleg te komen.

De Amerikaanse krant The Wall Street Journal bracht vandaag in een uitgebreide reconstructie overigens nog meer details naar buiten. Zo zou de Oekraïense bevelhebber Valeri Zaloezjny het plan tegen de zin van Zelensky hebben doorgezet.

De krant schrijft dat het plan ontstond op een feest waar verschillende hoge Oekraïense militairen en zakenmensen aanwezig waren. Een avond waar de alcohol rijkelijk vloeide. “Dit gebeurde in de vroege fase van de oorlog. In de fase dat zowel het militaire commando als het civiele commando ongelooflijk drukke dagen hadden”, zegt Bojan Pancevski, de journalist achter de onthulling.

“Ze dachten: we kunnen met de sabotage de inkomsten van Vladimir Poetin stoppen. Zodat hij het geld uit de gashandel niet kan gebruiken voor zijn oorlogsmachine. En natuurlijk zeiden ze: oké, laten we het doen, het klinkt goed. Dat is precies wat er gebeurde.”

Zeilboot

Pancevski baseert zich op een officier die direct betrokken was bij de aanslag. Daarnaast citeert de krant drie andere bronnen die op de hoogte waren van de operatie. “Eén van hen was rechtstreeks betrokken, een militaire officier. De andere is een militaire veiligheidsofficier. De derde is een hoge civiele overheidsfunctionaris. Alle drie zijn het hoge Oekraïense officieren”, zegt de journalist tegen Nieuwsuur.

Dat de daders uit Oekraïne komen, bleek eerder ook uit het onderzoek van onder meer Nieuwsuur en de NOS. Die reconstructie toonde aan hoe een zes-tal met behulp van een gehuurde zeilboot verschillende havens rondom de Oostzee aandeed. De zeilboot werd gehuurd met behulp van een Oekraïens e-mailadres op naam van een 28-jarige man uit Marioepol.

Zaloezjny werd begin dit jaar ontslagen met als reden dat Zelensky de Oekraïense strijdkrachten nieuw leven wilde inblazen. Zaloezjny is inmiddels benoemd tot ambassadeur in Londen. Hij ontkent elke betrokkenheid.

Op 26 september 2022 werd de Russische gaspijplijn onder de Oostzee bij het Deense eiland Bornholm opgeblazen. Er waren onder water drie explosies, waarbij de grootste hoeveelheid aardgas ooit bij een ongeluk vrijkwam. In de nasleep van de explosie liepen de energieprijzen snel op.