NRC is gestopt met haar ‘Factcheck’-rubriek.

Redacteuren vonden het ‘corvee’, wat ik mij voor kan stellen. Maar blijkbaar vonden tal van lezers het jammer dat de rubriek het niet heeft gered, als ik de ombudsman mag geloven. Zelf behoor ik niet tot dat segment van het lezersbestand. Sterker nog, ik vond het met afstand het meest zinloze in de krant, en niet zelden tenenkrommend.

Een zichzelf respecterende krant leent zich niet voor het spelen van scheidsrechter in een publiek debat waarvoor het zelf de munitie aandraagt. Je laat een slager ook niet zijn eigen vlees keuren. Een goede slager belazert de kluit niet, en beseft dat zijn of haar klanten terugkomen als het product conform de verwachtingen is, en de prijs concurrerend. Met nieuws, en wat daarvoor doorgaat, is het nagenoeg altijd een keuze uit het aanbod, en is het vaak niet zo simpel. Zelfs de meest banale aspecten kunnen ‘omstreden’ zijn.

Wat maakt dat er zoveel discussie is over kranten en zenders die geacht worden ons bij te lichten over wat er in de wereld gebeurt, is dat het met elke nieuwe dag minder een simpele opsomming van feiten is, en meer ‘opinie’. Een vulkaanuitbarsting, een scheeps- of vliegtuigramp, een minister die opstapt, de uitslag van een referendum, dat zijn feiten. Ze zijn zelden omstreden. Pas op het moment dat iemand iets toevoegt over de toedracht, de aanleiding, de betekenis, of hoe er op wordt gereageerd, en welke consequenties het heeft, begint het gekrakeel.

Daarnaast kramen tal van ’nieuwswaardige’ types en commentatoren aan de lopende band volop leugens en halve waarheden uit, maar wat ze zeggen, en dat ze het gezegd hebben, is het enige feit. En ooit was dat de enige echte functie van een krant of nieuwsuitzending. Daar omheen had je de tijdschriften en rubrieken die een ‘toelichting’ gaven, en met een beetje geluk was er ruimte voor hoor en wederhoor, en discussie over standpunten. De huidige problemen komen voort uit de behoefte om het nieuws ‘aantrekkelijk’ te maken, omdat het ‘verkocht’ moest worden, waardoor alles door elkaar is gaan lopen. Onvermijdelijk gebeurde dat ook met alle ‘Factcheck’-rubrieken, en bedrijven die er zelfs hun ‘core business’ van maakten.

Daarbij komt dat uiteenlopende wetenschappelijke disciplines niet meer ‘hard’ zijn, maar zijn gebaseerd op consensus onder gelijk geïndoctrineerde mensen die goed kunnen ‘leren’, maar een kritische geest missen. Het is niet lastig voor een redacteur om naar een bepaalde conclusie toe te werken, door de juiste ‘papers’ aan te halen als bewijs. Die ‘Authority Bias’ is levensgevaarlijk, ook omdat het de lezers die ermee weglopen een onterecht gevoel geeft van zekerheid. Hoe vaak ik niet te horen kreeg dat iets door een krant was ‘gecheckt’, en dat mijn informatie er ‘dus’ niet meer toe deed, zijn niet te tellen. Als vervolgens de Hemel naar beneden komt vallen, omdat de ‘gecheckte’ versie volkomen onzin bleek, volgt een ontwijkende verklaring, iets over ’nieuwe feiten’ die pas later aan het licht zijn gekomen, of een nonchalant schouderophalen.

Dat journalisten die hun vak serieus nemen elkaar de maat nemen, en betwisten dat een bepaalde lezing van de feiten correct is, is niet ongezond. Laat de lezer maar scheidsrechter zijn. Zo schrijf ik hier ook mijn bijdragen. Niet om u mijn versie van de feiten te verkopen, maar in het besef dat u ze zult beoordelen. En daarom staan ook al mijn bijdragen er nog, en verander ik er na publicatie niks meer aan, behoudens correcties van taal- of stijlfouten. Dat houdt mij netjes. Steun daarom mij werk het is belangrijk!.