Omtzigtgate: Debat over formatieblunder: komt de onderste steen boven?

Vanmiddag debatteert de Kamer met de twee oud-verkenners Kajsa Ollongren en Annemarie Jorritsma vanwege het gelekte document over de formatie. Een uniek debat, want nog niet eerder ging de Kamer in debat met de verkenners van de verkiezingen. Komt de onderste steen boven vandaag? Vijf vragen.

1. We krijgen een debat met de twee verkenners. Hoe uniek is dat?

Na de blunder van oud-verkenner Kajsa Ollongren waarbij ze haar aantekeningen zichtbaar in beeld had voor een fotograaf, heeft de oppositie gezegd dat ze graag met de verkenners in debat wilde. Vooral om het vertrouwen in de formatie weer terug te krijgen. Kamerleden willen onder andere weten waarom de naam van Pieter Omtzigt al zo vroeg in het formatieproces werd genoemd. En van wie die informatie komt. In de uitgelekte notitie staat bij het CDA-Kamerlid: ‘functie elders’.

Het is een uniek debat. Voor het eerst moeten verkenners verantwoording afleggen aan de Kamer. Aangezien de functie van verkenner en informateur eigenlijk een soort vrijwilligersfunctie is, is er geen verplichting om te verschijnen voor de Kamer. Een minister heeft dat bijvoorbeeld wel.

2 Wie zijn de hoofdrolspelers?

De oud-verkenners Annemarie Jorritsma van de VVD en Kajsa Ollongren van D66. Zij waren door Kamervoorzitter Arib gevraagd om de verkenning te doen en hebben hun opdracht teruggegeven nadat Kajsa Ollongren was gefotografeerd met papieren met zichtbare aantekeningen. De twee oud-verkenners hebben daarvoor al hun ‘diepgevoelde excuses’ aangeboden.

En dan is er aan de andere kant de nieuwe Tweede Kamer die wordt geïnstalleerd. 17 fractievoorzitters zullen het woord voeren. Onder wie Mark Rutte namens de VVD, Sigrid Kaag namens D66 en Wopke Hoekstra namens het CDA. Ook hun zal het vuur na aan de schenen worden gelegd. Veel oppositiepartijen hebben al gezegd de onderste steen boven te willen.

3 Welke vragen liggen op tafel?

De belangrijkste vraag is wie de inmiddels befaamde zin over Pieter Omtzigt heeft opgeschreven. Tot nu toe ontkent iedereen dat gezegd te hebben. Het wordt in Den Haag al een whodunit genoemd: van wie komt dit?

Verder zullen er ook vragen komen over de linkse samenwerking. Volgens de gelekte notitie zijn ook daar opmerkingen over gemaakt. En ook zullen er vragen komen over de onderhandelingstechniek van CDA-leider Wopke Hoekstra. Ook dat stond beschreven in de uitgelekte notitie.

4 Komt de onderste steen dan eindelijk boven?

Dat ligt er helemaal aan hoeveel informatie de beide ex-verkenners prijs willen geven. Waren het bijvoorbeeld slechts eigen aandachtspunten of kwamen deze voort uit de reeds gevoerde gesprekken? Hadden ze een bepaalde indruk gekregen van de posities van gesprekspartners? Of was het een ‘gevoel’, zoals de nieuwe verkenner Tamara van Ark het noemde. En waar kwam dat ‘gevoel’ dan vandaan?

Een veelgehoord scenario is dat de twee ex-verkenners deze ‘inventariserende voorbereidingsnotitie’ hebben opgesteld in een gesprek over waar de partijen staan ten opzichte van elkaar. Aangezien het CDA de meest waarschijnlijke derde coalitiepartner is, is daar door de verkenners waarschijnlijk over gesproken en zijn er aantekeningen gemaakt over bijvoorbeeld de stabiliteit van die partij.

5 Hoe gaat het nu verder?

Eerst zal het debat worden gevoerd, met voor het eerst de nieuwe partijen. Daarna is het afwachten of het vertrouwen voldoende is hersteld om met de nieuwe verkenners Tamara van Ark (VVD) en Wouter Koolmees (D66) een frisse start te maken.

Maar hoe je het ook wendt of keert, het hele formatieproces heeft een wel heel valse start gemaakt.