Onderdrukkende Tijden INDIGNATIE AI & Politiek

Spread the love en help Indignatie

Inhoud

Een nieuwe vorm van angststoornis viert hoogtij in het kielzog van overheidsacties die velen het tapijt onder de voeten wegtrekken. Exclusief van “Politische Angst”.

Ken jij dit gevoel ook? Je kunt niet meer in slaap vallen omdat er constant vragen over Corona-politiek in je hoofd ronddraaien. Je bent bang voor de intimidatie waarmee je te maken krijgt als je het huis verlaat en voor wat “zij” daarna zullen denken. “2G-regel” in kruidenierswinkels, de verdrijving uit de vriendenkring, de moeder, die je in het verpleeghuis door de dure testen nauwelijks kan bezoeken… Of buig je liever voor de bevelen van onze injectiepolitici en riskeer je een trombose? Moet je jezelf niet verdedigen? Maar als je dat deed, zou je dan niet helemaal alleen zijn overgeleverd aan een superieure macht? Degenen die zich zorgen maken over dergelijke symptomen zijn zeker niet de enige – een nieuwe pandemie van angststoornissen vreet geleidelijk aan de zielen van veel mensen weg. Maar angst is niet alleen een van de mogelijke gevolgen van machtsmisbruik – er kan veel machtskapitaal gemaakt worden uit angst. Exclusief van ‘Political Fear. Waarom we ons niet moeten laten verbannen van kritisch denken”.

Als ik terugkijk in het verleden, als ik naar mijn heden kijk, of als ik aan de toekomst denk, word ik gedomineerd door een sterk gevoel van angst. Het bepaalt mijn leven als geen ander gevoel sinds maart 2020. Dit is een nieuwe ervaring voor mij.

Dit is niet omdat ik me tot dan toe nooit angstig had gevoeld, integendeel. Maar de angsten die ik kende waren van een heel ander, in wezen banaal soort.Ik herinner me bijvoorbeeld de angst voor school die me jarenlang dwarszat, maar die ik op een gegeven moment overwon. Of de angst voor een examen aan de universiteit: het kon me soms beheersen, maar het verlamde me niet, het spoorde me eerder aan. En het was regelmatig weg zodra ik het examen deed. Bovendien had ik op geen enkele manier last van dit specifieke angstgevoel. Later kon ik me dergelijke spanningsfasen nauwelijks meer herinneren, dat wil zeggen, ik kon de gevoelens die ooit in mij waren niet meer oproepen.

Dan was (en is) de angst om professioneel te falen, die waarschijnlijk elke auteur kent die regelmatig aan grotere teksten werkt en wordt geplaagd door de angst dat hij zou kunnen falen, dat wil zeggen zijn werk niet afmaken. Of de angst voor andere mensen, zoals de kinderen die misschien ergens onderweg zijn, al veel te laat maar niet beschikbaar. Vele jaren geleden was de angst om ’s ochtends naar kantoor te gaan een beetje anders en serieuzer. Ik wist dat mijn baas me zou pesten en dat sommige collega’s me zouden pesten.

Ik ben me er natuurlijk van bewust dat er maar een paar grote basisvormen van angst (1) zijn waaraan de zojuist beschreven ‘kleine’ angsten kunnen worden toegeschreven. Of andersom: dat het vermijden van een van de grote basisvormen zulke “kleine” angsten kan veroorzaken. Ik weet ook dat er een onderscheid is tussen angst en angst, bijvoorbeeld bij Sören Kierkegaard (2).

Over het algemeen wordt gezegd dat angst een reactie is op concrete, herkenbare, externe gevaren die kunnen worden tegengegaan (3). De angst is echter een ongrijpbare en qua oorzaken nogal diffuse toestand: de pijnlijke anticipatie op een gevaar dat niet precies kan worden gedefinieerd en algemene onzekerheid veroorzaakt, een toestand van angst hebben. Angst is moeilijker te verdragen dan angst; het uit zich in een gewelddadige crisis. Angst wordt geassocieerd met afschuw, huivering en afschuw, angst met vrees, angst en melancholie.

Als je de term angst weglaat en alleen met angst werkt, kun je een analoog onderscheid maken tussen echte angst en neurotische angst . Echte angst staat – net als angst – voor de dreiging die uitgaat van een extern object; neurotische angst daarentegen werkt van binnenuit en wordt veroorzaakt door het ego. Het onderscheid tussen beide vormen van angst is in theorie gemakkelijker dan in de praktijk, vooral omdat neurotische angst in de regel ook een reële basis heeft. Het kan ook worden versterkt door echte angsten.

Of de echte angsten maken een omweg via het onbewuste en verschijnen als neurotische angsten (4). Neurotische angst kan de vorm aannemen van depressieve angst of vervolgingsangst. Er is ook gezegd dat neurotische angst kan worden begrepen als angst voor vervreemding (5). De angst waar ik het hierna over heb, is, zoals ik het waarneem, altijd een samenspel van echte angst en neurotische angst.

De angst die ik voel sinds de coronacrisis is iets totaal nieuws voor mij. Een drukkend gevoel maakte zich van mij, ik voelde een blijvende druk, een pijnlijk gevoel in de buikstreek dat dag en nacht constant merkbaar was. Ik kreeg keer op keer last van paniekaanvallen. Ik kon niet goed slapen, had nachtmerries, werd ’s nachts badend in het zweet en met een bonzend hart wakker, bang voor de dag die voor me lag. Op sommige dagen was ik verlamd, vermeed beweging of lichamelijke inspanning, durfde de deur niet uit, zelfs niet naar de brievenbus. En als ik om de een of andere reden moest “socialiseren”, kostte het me veel moeite en veel kracht.

De spanning werd enerzijds veroorzaakt door de huidige situatie, maar kwam anderzijds ook altijd voort uit sombere voorgevoelens: wat komt er daarna? Waar komen de bondskanselier en premier nu mee op de proppen?

Hoe moet ik reageren als u dit doet – hoe moet ik reageren als u dat besluit? Waarom word ik niet alleen gelaten? Soms vermeed ik het dagelijkse nieuws omdat het mijn zenuwen te veel belastte.

Zoals ik al zei, kon ik mezelf niet uitleggen waarom deze vorm van angst me had aangevallen, vooral omdat ik ervan overtuigd was dat mijn wording, mijn individuatie, succesvol was geweest, dat ik een stabiele en sterke persoonlijkheid had ontwikkeld. Ik hecht veel belang aan mijn individuele autonomie en vrijheid en heb tot nu toe op geen enkele manier geleden onder het feit dat ik met mijn politieke opvattingen meestal tot een kleine minderheid behoor, waardoor mijn individualisme mij misschien als een sociale buitenstaander heeft gestempeld. Het was niet ongebruikelijk voor mij om politiek “niet compatibel” te zijn. Daar kon ik mee opschieten.

Zelfs ingrijpende gebeurtenissen en ervaringen in de vroege fase van de pandemie, die me dwongen en bijna tot wanhoop brachten, hielpen me niet bij mijn zelfanalyse. Een van die ingrijpende gebeurtenissen was de invoering van de maskerplicht in het voorjaar van 2020. Die werd al genoemd in het vorige hoofdstuk. Ik was er toen heilig van overtuigd dat deze nieuwe regeling een enorme klap zou zijn.

Ik kon me niet voorstellen dat het zou worden gevolgd met het openbaar vervoer in grote steden als Berlijn of Hamburg. Een aanzienlijke minderheid zou weigeren, dat wist ik zeker. Er zou een wijdverbreide en vrij natuurlijke veronachtzaming van de maskervereiste zijn. 15 tot 20 procent van de bevolking, dus mijn gedurfde schatting, zou zeker niet toegeven – en daarmee was het gedaan.

Zoals bekend liep het anders. En de volgende maanden liep het steeds weer anders – wat mijn berustende neiging alleen maar vergrootte. In een lezenswaardig artikel reconstrueerde Felicitas Rabe hoe in de loop van de coronacrisis in een levendig samenspel de schroef werd vastgedraaid en vervolgens weer losgemaakt, maar het kwam erop neer en over het jaar was er een duidelijke trend naar aanscherping (6) .

Echter: Geen van deze staatsbestuurlijk afgekondigde dwangmaatregelen werd een casus belli. Uiteindelijk werden ze stuk voor stuk – desnoods zelfs tegen verzet – afgedwongen en door grote delen van de bevolking zonder klagen en met vaak grote innerlijke instemming gesteund. Er is een protestbeweging gegroeid en uit opiniepeilingen blijkt dat een relevant deel van de bevolking het nu “beu is”, zei de Hessische premier tijdens een intern partijevenement. Toch blijft over het algemeen de overgrote meerderheid van de mensen zich aangepast en gedisciplineerd gedragen. Er zijn geen meldingen van noemenswaardige daden van burgerlijke ongehoorzaamheid.

Een paar maanden geleden realiseerde ik me waar mijn angst vandaan kwam. Ik werd me bewust van wat me dwarszat.

Voor het eerst in mijn leven voelde ik dat ik een hoge prijs moest betalen voor mijn vrijheid. Ik had me al verschillende keren politiek alleen, eenzaam, geïsoleerd gevoeld, maar nu was dit gevoel blijvend en ook met een intensiteit die me tot dan toe onbekend was.

Ik voelde me verloren, tijdloos, een vreemdeling in mijn eigen land. Mijn angst was politiek. Ik voelde politieke angst .

Bronnen en opmerkingen:

(1) Fritz Riemann, Basisvormen van angst. Een diepgaande psychologische studie, München / Bazel 1986.
(2) Sören Kierkegaard, De term angst. Vertaald, met inleiding en commentaar, uitgegeven door Hans Rochol, Hamburg 1984.
(3) Vergelijk hierover en het volgende: Franz L. Neumann, Angst und Politik (1954), in: The same, Wirtschaft, Staat, Demokratie. Artikelen 1930 tot 1954. Bewerkt door Alfons Söllner, Frankfurt am Main 1978, pagina’s 424 tot 459, hier pagina’s 429 tot 431; Jean Delumeau, Angst in het Westen. De geschiedenis van collectieve angsten in Europa van de 14e tot 18e eeuw. Duits door Monika Hübner, Gabriele Konder en Martina Roters-Burck, Reinbek bei Hamburg 1989, pagina 29.
(4) Dieter Duhm, Angst in het kapitalisme. Tweede poging tot sociale rechtvaardiging van interpersoonlijke angst in de kapitalistische warenmaatschappij, Lampertheim 19737, pagina 35.
(5) Ibid.
(6) Felicitas Rabe, Geen verplichte vaccinatie? Salami-tactieken van de federale regering, in: RT DE , 8 maart 2021; https://de.rt.com/meinung/114101-kein-impfzwang-salamitaktik-bundesregierung/ .