Ongevaccineerden zijn niet ‘de nieuwe Joden’

Tegenstanders van coronapassen en antivaccinatieactivisten vergelijken de toestand van niet-gevaccineerde burgers graag met historische voorbeelden van wettelijke discriminatie: de apartheid in Zuid-Afrika, de rassensegregatie in de Verenigde Staten, en nog het vaakst van allemaal: de Jodenvervolging. Ongevaccineerden zijn ‘de nieuwe Joden’, zo klonk het deze maand bijvoorbeeld bij Thierry Baudet, voorman van de Nederlandse radicaal-rechtse partij Forum voor Democratie (Fvd). Toen Nederlanders op een betoging opdaagden met gele sterren waar ‘ongevaccineerd’ op stond, noemde de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding (NCAB) dat ‘kwetsend en onzinnig’, en een bagatellisering van de Holocaust.

Hoewel het klopt dat in verschillende landen een scherp onderscheid wordt gemaakt tussen gevaccineerde en niet-gevaccineerde burgers – denk aan Oostenrijk – circuleert ook heel wat misleidende informatie over sommige maatregelen in andere landen. Zo staat in een column op de website van corona-actiegroep Factor V de bewering dat in Australië ‘ongevaccineerden afgevoerd worden naar kampen’. Daar klopt niets van. Het gaat wellicht om een verwarring met de quarantainefaciliteiten waar internationale reizigers die Australië binnenkomen moeten verblijven. Het land heeft vanaf het begin van de pandemie gekozen voor een strikte isolatiestrategie met verplichte quarantaines voor reizigers, in een poging om het coronavirus buiten het continent te houden. ‘Concentratiekampen voor ongevaccineerden’ bestaan er niet.

Dichter bij huis valt op hoe analogieën met de Jodenvervolging vaak voortspruiten uit knullige voorvallen, zoals oneigenlijke toepassingen van het Covid Safe Ticket (CST) door de privésector. Zo heeft een brasserie in het Limburgse Bree waarschijnlijk al spijt van het idee waarmee ze de controle van QR-codes makkelijker wilde maken. Om het zaalpersoneel te ontlasten, had de zaak een automatische scanner geïnstalleerd waarmee iedereen zelf zijn code kon laten inlezen. Bij een groen vinkje printte de machine een papiertje uit, dat je vervolgens even kon laten zien aan de kelner. Daarop stond in grote letters ‘Volledig Gevaccineerd’ te lezen. Het openbaren van zulke details kan natuurlijk niet de bedoeling zijn.

Een foto van zo’n ticketje circuleerde al snel op sociale media, waar tegenstanders van het CST het vergeleken met de gele sterren die Joodse burgers op hun kledij moesten naaien tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Mijden als de pest, deze nazibrasserie’, reageerde iemand zelfs, en op verschillende platformen lieten mensen die er nog nooit een voet hadden binnengezet negatieve recensies over de brasserie achter. De uitbater kon de verontwaardiging amper bijhouden: ‘[H]et ticket wordt nog aangepast zodat er dezelfde info op komt als bij het scannen van de app. Dit werkt supersnel en wij kunnen ons met onze job bezig houden i.p.v. iedereen afzonderlijk aan tafel te scannen. Ik begrijp uw reactie en dit wordt rechtgezet.’

In Nederland was er eind september 2021 een soortgelijk incident in de cafetaria van een zwembad. Op een virale foto op sociale media was te zien hoe een gedeelte van de zaal was afgezet met rood­witte linten. Twee pijltjes stuurden ‘niet­ gevaccineerden’ naar links en ‘gevaccineerden’ naar rechts. Wat zat daarachter? Omdat ook cafetaria’s onder de toepassing van de coronapas in de horeca vallen, had het zwembad twee looproutes geïnstalleerd. Zo konden bezoekers zonder geldige QR­code, die volgens de regels geen drankje mochten drinken aan de bar, toch plaatsnemen in de ontmoetingsruimtes van het zwembad om de zwemlessen van hun kinderen te bekijken.

Maar op de pijltjes was onterecht een onderscheid gemaakt tussen ‘gevaccineerden’ en ‘niet­ gevaccineerden’, terwijl je in Nederland ook een geldige coronapas krijgt met een herstelcertificaat of een negatieve test.

Het is opvallend hoe praktische vertalingen en uitingen van de coronapas – bijvoorbeeld het idee om polsbandjes te gebruiken na een eenmalige scan in de studentenbuurt, waarmee klanten daarna verschillende cafés kunnen binnenwandelen zonder telkens een QR­code boven te halen – meer wrevel oproepen.

Ook de talrijke Sinterklaasintochten van de voorbije weken werden in Nederland al snel gebruikt om ‘discriminatie van niet ­gevacci­neerden’ aan te klagen. Op de openbare plaatsen waar de Sint door de stad trok, was geen coronapas nodig. Om grote mensenmassa’s te vermijden, was van bepaalde aankomstlocaties wel een evenement met tickets gemaakt – waarop dus ook een coronapas verplicht is. Maar ook die evenementen kon iedereen met een herstelcertificaat of een negatieve test bijwonen.

Niettemin werd op sociale media een foto van een kind dat tussen twee ijzeren hekken naar Sinterklaas tuurde voorgespiegeld als een zielig voorbeeld van hoe niet­ gevaccineerden geheel uitgesloten zouden zijn van het sinterklaasfeest. Een twitteraar maakte er zelfs een collage van met een beeld dat fotograaf Henryk Ross tijdens de Tweede Wereldoorlog maakte in het Joodse getto van het Poolse Lodz, kort voor de deportatie van de bewoners. De foto van het kind bij de hekken was echter genomen in Rotterdam, op de Willemsbrug, waar diezelfde afsluiting al jarenlang staat omdat het geen geschikte locatie voor toeschouwers is.

Onafhankelijk Kamerlid Dries Van Langenhove, die zetelt in de Vlaams Belang­fractie, deelde vorige week een soortgelijke foto uit Nederland. Daarop was te zien hoe een vader die in Amsterdam zijn kind op de schouders had genomen om over een hek te kijken, werd weggestuurd door een politieagent. Dat gebeurde, zo beweerde Van Langenhove, omdat de man geen geldige coronapas had.

Maar het bleek louter te maken te hebben met de onveilige verkeerssituatie: de toeschouwer balanceerde op de rand van een met hekken afgezet voetpad, vlak naast de rijweg. Bovendien had het schip van de Sint urenlang op de Amsterdamse grachten gevaren, waar iedereen zonder QR­code de intocht kon meemaken.

Aan de maatschappelijke verdeeldheid over de coronapas valt niet te ontsnappen. Maar een deel van de ophef op sociale media is gebaseerd op uit de context gehaalde foto’s, of voorvallen waarbij privéondernemingen hun boekje te buiten gaan met privacygegevens of onhandig verwoorde signalisatie aanbrengen. Ondernemers en lokale overheden die – met de beste bedoelingen – de opgelegde coronapas praktisch proberen te implementeren, worden zo het onderwerp van misleidend nepnieuws. Dat maakt vergelijkingen met de georganiseerde Jodenvervolging in nazi­Duitsland niet alleen oneerbiedig, maar zelfs een beetje potsierlijk.