Onze levens zijn meer waard dan hun winsten

In Europa, en met name in de Europese Unie – het op één na grootste economische blok ter wereld – wordt elke dag weer bewezen dat het overheidsbeleid van de afgelopen twintig jaar de volksgezondheidsstructuren die een pandemie als die van covid-19 hadden kunnen bestrijden, heeft ondermijnd. In maart was dit gebied het middelpunt van de pandemie. Nu is het de beurt aan de VS en morgen aan Afrika, Latijns-Amerika en Azië met steeds meer risico’s voor miljoenen mensen in landen met slechte gezondheidsstructuren.

In twintig jaar tijd zijn ziekenhuizen, dokters- en gezondheidsposten en tienduizenden intensive care- en reanimatiebedden wegbezuinigd om te voldoen aan de regels van de bezuinigingen op de begrotingen  en de logica van het liberale kapitalisme: het aandeel van de sociale zekerheid in het BBP moest worden verminderd. Behalve Oostenrijk, België, Duitsland en Luxemburg hebben de andere landen slechts 4 tot 11 ic-bedden per 100.000 inwoners, waarbij Portugal en Griekenland de laagste aantallen hebben. In deze twee landen, net als in de Spaanse staat, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, waren er de afgelopen tien jaar opeenvolgende plannen om ziekenhuisbedden op te heffen. Dit beleid, dat de afgelopen jaren regelmatig door gezondheidswerkers aan de kaak is gesteld, heeft geleid tot een catastrofaal tekort aan middelen om de pandemie het hoofd te bieden. Italië en Frankrijk hebben hun maximale capaciteit op de intensive care al bereikt of overschreden. Andere landen zullen de komende weken met dezelfde situatie worden geconfronteerd. Overal zijn regeringen traag geweest met het nemen van maatregelen om dit tekort aan te pakken met de noodzakelijke levering van beschermingsmateriaal (mondkapjes, gels, enzovoort), essentiële uitrusting (bedden, beademingsapparatuur) en de spoedrecrutering van ziekenhuispersoneel. Zelfs in Duitsland zijn de afgelopen twee decennia honderdduizenden ziekenhuisbedden opgeheven en de verhouding tussen het aantal patiënten en verpleegkundigen toont een gebrek aan ten minste 110.000 verpleegkundigen.

Tegelijkertijd is de voornaamste obsessie van regeringen en werkgevers in Europa het schrikbeeld van een recessie en het behoud van een maximale productie. Bij het opleggen van noodmaatregelen ter bescherming van de bevolking, gingen en gaan verschillende regeringen door met tegenstrijdige bevelen. Ze hebben in verschillende landen terecht besloten de hele bevolking te isoleren om de verspreiding van het virus af te remmen en te beperken, en blijven aandringen op het behoud van een maximale economische activiteit, met gevaar voor de gezondheid van de werknemers, zelfs in sectoren als de autoproductie, de bouw, de militaire industrie en de scheepswerven. Bovendien beschikken de werknemers in de vitale sectoren (voedselproductie en -distributie, wegen, openbaar vervoer, medisch- en verpleeghuispersoneel) niet over voldoende individuele beschermingsmiddelen en worden zelfs de EU-richtlijnen voor veiligheids- en gezondheidswetgeving op grote schaal genegeerd.

Sommige landen hebben decreten uitgevaardigd die ‘niet-essentiële activiteiten’ verbieden, maar altijd met de wens om de meeste economische productie in stand te houden. Frankrijk en Italië hebben bepaalde ontslagen verboden, maar deze maatregelen zijn beperkt in omvang. In de Spaanse staat zullen de werknemers die het slachtoffer zijn van sluitingen, na de heropening van de bedrijven de niet gewerkte uren moeten inhalen, terwijl er de afgelopen weken al 1,5 miljoen ontslagen zijn gevallen, waarvan 500.000 in Catalonië. In Italië was de druk van Cofindustria [industriële bedrijven] groot om in de meeste economische sectoren gewoon door te gaan, maar werknemers en strijdvaardige vakbonden hebben de regering gedwongen om het aantal sectoren dat toestemming heeft om door te gaan met hun activiteiten, gedeeltelijk te verminderen. Vanaf nu echter kunnen zelfs in de zwaarst getroffen gebieden vele vestigingen en fabrieken hun activiteiten voortzetten dankzij een eenvoudige verklaring aan de plaatselijke politieautoriteiten. Ook het verzet van de werknemers houdt stand. In Frankrijk is het vaak door een gebrek aan onderdelen of onmiddellijke afzetmogelijkheden dat de productie is stopgezet. PSA en Renault proberen nu de maximale activiteit te hervatten. De Franse minister van Arbeid heeft zelf maximale druk uitgeoefend om de bouwsector en de openbare werken weer aan het werk te krijgen.

Miljoenen werknemers zijn direct ontslagen of met verlies van loon gedeeltelijk werkloos geworden. Onzekere, tijdelijke contracten zijn niet verlengd. Miljoenen zelfstandigen die niet het statuut van werknemer hadden, zijn ook zonder werk en zonder inkomen komen te zitten. Maar iedereen moet alle uitgaven en leningen blijven betalen. Alle werknemers, ongeacht hun statuut (loontrekkende, zelfstandige, werkloze, tijdelijke, seizoensgebonden, enzovoort) moeten hun inkomen voor 100% gegarandeerd krijgen, met een minimum dat voor iedereen gegarandeerd is op basis van de kosten van levensonderhoud in het land. De winsten en dividenden moeten worden gebruikt om dit te financieren.

Werknemers die in precaire omstandigheden leven, daklozen en vrouwen zijn de eersten die worden getroffen door de verspreiding van covid-19 en de bestrijding ervan. Onzekere huisvesting, krappe en ongezonde woningen betekenen isolatie voor de armen, maar voor de rijken iets anders. In Italië en Frankrijk hebben de beter gesitueerden de meest getroffen gebieden verlaten om zich te isoleren in minder getroffen gebieden.

De Russische autoriteiten hebben repressieve maatregelen genomen door hoge boetes op te leggen voor quarantaineschendingen en de infrastructuur voor videobewaking en politiecontrole versterkt. Tegelijkertijd hebben ze elke steun voor miljoenen werknemers in kleine en middelgrote bedrijven die hun inkomen of baan verloren hebben, effectief geweigerd. Drie miljoen arbeidsmigranten uit Centraal-Azië die niet naar huis kunnen terugkeren en van wie velen hun baan hebben verloren, bevinden zich in de meest kwetsbare positie. De verspreiding van de infectie dreigt te leiden tot een groot aantal slachtoffers, grotendeels als gevolg van het meedogenloze programma voor ‘optimalisatie’ van het neoliberale ziekenhuisbeleid dat de Russische regering de afgelopen jaren heeft doorgevoerd.

Ook huiselijk geweld en vrouwenmoorden nemen in een dergelijke context toe.

In gevangenissen,  in vele landen, bevinden de gevangenispopulaties en het personeel zich ook in overbevolkte ruimten zonder beschermende uitrusting.

Migranten, vooral degenen die zijn gestrand tussen Griekenland en Turkije, maar ook degenen die in kampen zijn opgesloten, lopen een nog groter risico vanwege hun precaire fysieke toestand. In de meeste landen zitten ze zonder steun van NGO’s en zonder voedselhulp opgepropt in centra waar beschermingsmaatregelen niet toepasbaar zijn. Portugal heeft besloten om de op zijn grondgebied aanwezige vluchtelingen tijdelijk te legaliseren, maar dit betreft alleen degenen die al een door de autoriteiten bevestigd legaliseringsverzoek hebben.

Meer nog dan andere mensen worden migranten geconfronteerd met een ongekende crisis op het gebied van inkomen, werkgelegenheid, huisvesting en honger, en de sociale zekerheid storten in voor grote en uiteenlopende achtergestelde sectoren van de bevolking, met de nationaliteit van het betreffende land of zonder, waaronder  migranten en vluchtelingen.

Tegelijkertijd zijn migranten en mensen van allochtone afkomst zeer sterk vertegenwoordigd in de beroepsbevolking in de essentiële sectoren: gezondheidszorg en zorg, openbaar vervoer, voedselproductie en -distributie, schoonmaak. Dit zijn ook zeer sterk gefeminiseerde sectoren.

De pandemie verergert de klassendiscriminatie, en de meest precaire volksklassen zijn degenen die, vooral in termen van sterfgevallen, de zwaarste prijs betalen en zullen betalen voor deze pandemie.

Tegelijkertijd hebben verschillende regeringen, onder leiding van Italië en Frankrijk, geprobeerd hun nalatigheid te maskeren met een oorlogszuchtige houding, een beroep op het hele nationalistische apparaat: het leger, het volkslied, de oproep tot de godsvrede , terwijl de klassendiscriminatie nog nooit zo sterk is geweest als sinds het begin van deze pandemie. Ook hebben verschillende regeringen de noodtoestand uitgeroepen (Italië, Frankrijk, Portugal, Spanje), met de verleiding om deze situatie te gebruiken om de sociale- en democratische rechten te beperken. Zo wordt de covid-19-crisis in Duitsland gebruikt om verschillende verworvenheden van de arbeidersbeweging ter discussie te stellen of af te schaffen: bijvoorbeeld in Beieren, de wet op de arbeidstijden en in heel Duitsland, de wet op het aantal personeelsleden per patiënt in de verpleging. In Frankrijk geeft de regering per decreet toestemming aan bedrijven om af te wijken van de regels over  werktijden en het verlenen van verlof, in de Spaanse Staat en Portugal zijn er  bepalingen die het stakingsrecht op het gebied van gezondheid en essentiële productie verbieden of het breken van  staking toestaan. Het Hongaarse parlement heeft Orban volledige bevoegdheden gegeven, waardoor alle democratische controle wordt ingeperkt.

Deze pandemie komt voor veel wetenschappers en anderen niet als een verrassing. De massale groei van de grootschalige landbouw inclusief de vleesindustrie en ontbossing, samen met groeiende sloppenwijken in megasteden en wereldwijde productieketens heeft een tikkende bom van de teelt en de wereldwijde verspreiding van nieuwe en onbekende virusstammen doen ontstaan.

De Europese Unie heeft bij  deze crisis een droevige indruk gemaakt.  De huidige situatie is het resultaat van vele jaren bezuinigingsbeleid: zo heeft de EU in het afgelopen decennium niet minder dan 63 keer bezuinigingen op de uitgaven voor de volksgezondheid in verschillende landen geëist. In plaats van een gezondheidscoördinatie op te zetten en de middelen voor de bestrijding van de pandemie te bundelen, zijn regeringen begonnen met het sluiten van nationale grenzen met ‘besmette landen’ en hebben ze de door Italië gevraagde hulp geweigerd, en hebben ze op een wanordelijke manier tegenstrijdige maatregelen genomen. Wekenlang heeft Italië meer hulp gekregen van China, Rusland en zelfs Cuba dan van Europese landen. Het gebrek aan mondkapjes, tests en bedden op de intensive care maakte een vergaande lockdown in de meeste landen onvermijdelijk, maar zelfs nu is er geen samenwerking op Europees niveau om de achterstand in te halen. De enige zorg van de Europese topontmoetingen van de afgelopen weken was het tijdelijk opschorten van de begrotingsregels en het verlenen van kwantitatieve versoepeling door de ECB om zichzelf te redden van de beurs- en financiële crisis. Intussen heeft de EU, geconfronteerd met deze eis, geweigerd om coronabonds uit te geven, met directe garanties op Europees niveau, om bijvoorbeeld Italië geen leningen tegen lage rente te geven. Cynisch genoeg was het enige voorstel om gebruik te maken van het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), waarvan de hulp afhankelijk is van bezuinigingsmaatregelen die de huidige catastrofale situatie hebben veroorzaakt. Op geen enkel moment werd samenwerking op het gebied van gezondheidszorg, industriële middelen en medisch personeel overwogen en elke staat voert zijn eigen veiligheidsbeleid.

De organisaties en activisten van de Vierde Internationale in Europa zijn, met hun respectieve organisaties, voorstander van een programma van noodmaatregelen:

– Het  injecterene van voldoende middelen voor de massale beschikbaarheid van tests, de uitbreiding van het aantal ic-bedden en beademingsapparatuur. Voorwaarde voor opheffing van isolatie is het voor de hele bevolking beschikbaar zijn van geschikte mondkapjes en  testen: onmiddellijke steun voor een democratisch gecontroleerde productie van deze middelen en voor niet-commercieel onderzoek naar geneesmiddelen en vaccins tegen covid-19.

– De stopzetting van alle economische activiteiten die niet essentieel zijn voor het dagelijks leven en de bescherming van de gezondheid van de bevolking.

– De volledige overname van de verantwoordelijkheid door ondernemingen en/of de staat voor de lonen van werknemers die hun activiteit hebben opgeschort, met inbegrip van werknemers in onzeker dienstverband, uitzendkrachten, huishoudelijk personeel, zelfstandigen en seizoenarbeiders, zonder enige verplichting om vakantiedagen op te nemen of de niet-gewerkte uren achteraf in te halen. Verplichting voor de staat om het loon te betalen van werknemers waarvan werkgevers weigeren om hen tijdens de crisis te betalen. De overheid moet dan de kosten van deze interventie verhalen op het bedrijf dat zich schuldig maakt aan het niet betalen van loon door dat bedrijf te beboeten. Voor werknemers in de informele sector, voor onbetaalde werklozen, voor studenten, voor iedereen die het nodig heeft, moet de staat een gegarandeerd minimuminkomen bieden dat voldoende moet zijn om fatsoenlijk te kunnen leven.

– Het verbod op alle ontslagen en herplaatsing van werknemers die sinds het begin van de pandemie zijn ontslagen.

– Het niet toestaan van autoritaire en uitzonderlijke maatregelen om de sociale rechten, met inbegrip van het stakingsrecht, op te schorten.

– Het ter beschikking stellen van beschermende middelen (mondkapjes, gels, veiligheidsbril, handschoenen) voor alle werknemers die een activiteit voortzetten, zodat zij worden beschermd, en het recht om zich terug te trekken dat onmiddellijk kan worden uitgeoefend als de veiligheidsvoorschriften niet worden nageleefd.

– Het stopzetten van alle uitzettingen van huurders, het opschorten van de betalingen van huur, water- en energierekeningen en aflossing van persoonlijke leningen, en het ter beschikking stellen van behoorlijke huisvesting voor iedereen die in een precaire situatie of zonder huisvesting leeft, het vorderen van leegstaande woningen.

– Het verstrekken van adequate sociale zorg voor gehandicapten, ouderen en al degenen die sociaal geïsoleerd zijn door lockdowns.

– De vaststelling, met name in landen waar tot isolatie is besloten, van onmiddellijke noodbeschermingsmaatregelen voor vrouwen en kinderen die het slachtoffer zijn van geweld, met snelle beslissingen om gewelddadige partners te verwijderen of alternatieve huisvesting voor de slachtoffers te bieden.

– Het garanderen van een tijdige toegang tot anticonceptie en abortus als vitale medische ingrepen.

– Onmiddellijke legalisering van alle ongedocumenteerde migranten en vluchtelingen met onmiddellijke toegang tot alle sociale zekerheidsstelsels, een einde aan alle uitzettingen. Onmiddellijke sluiting van de overbevolkte migrantendetentiekampen, vooral Moria in Lesbos, en het openstellen van de grenzen van Europa voor de veilige toelating van de vluchtelingen.

De situatie vereist ook dat de belangen van de volksklassen in een reeks noodbeslissingen op de voorgrond worden geplaatst:

– De reorganisatie van de gezondheidszorg tot publieke sector, de integratie van de hele particuliere sector, met de onmiddellijke indienstneming van alle zorgverleners die nodig zijn om de diensten uit te voeren bij de heropening van bedden, diensten en ziekenhuizen die de laatste jaren gesloten zijn, de opening van alle noodzakelijke gezondheidsstructuren en de verhoging van de salarissen van de zorgverleners,

– De overdracht naar het publieke domein van de farmaceutische industrie en de productie van de nodige geneesmiddelen, onafhankelijk van het octrooirecht.

– De overdracht naar het publieke domein van de belangrijkste sociale-mediaplatforms, Facebook, WhatsApp, Amazon en Zoom, die massaal profiteren van de lockdown, en die gegevens verzamelen die in de toekomst enorme winsten zullen genereren. Ze zouden moeten worden overgenomen (zonder compensatie, ze hebben al te veel binnen geharkt), en functioneren als non-profit, transparante, publieke diensten.

– In elk land moeten begrafenisdiensten aan de overheid overgedragen worden. Particuliere bedrijven zouden niet mogen profiteren van de dood en proberen het verdriet van mensen te manipuleren in een poging om hun inkomsten te maximaliseren.

– Voor een duurzame landbouw en wereldwijde voedselrechtvaardigheid.

– Onmiddellijke omschakeling van geschikte industrieën (auto’s, vliegtuigen, wapens, …) naar productie die de samenleving helpt om de gezondheidscrisis aan te pakken: beademingsapparatuur, monitoren, ic-bedden, beschermingsmiddelen. Werknemers kunnen  hun eigen werkplekken onderzoeken en in samenwerking met de gezondheidsautoriteiten maatregelen nemen voor de omschakeling.

– Onteigening van particuliere banken zonder vergoeding aan de grote aandeelhouders en de socialisatie van het financiële systeem onder burgercontrole, de opschorting van alle bankkosten op particuliere rekeningen en het verstrekken van renteloze leningen aan de arbeidersklasse om aan hun onmiddellijke behoeften te voldoen.

Helaas zijn deze pandemie en de wereldwijde crisis het begin van herhaalde crises als gevolg van globalisering en klimaatveranderingen. Het kapitalisme heeft een wereld gecreëerd die destabiliseert, menselijke samenlevingen verloedert en de risico’s van klimaat- of gezondheidsrampen verergert. We moeten een einde maken aan de oude wereld van winst, pandemieën, klimaatverandering en de vernietiging van onze planeet een halt toeroepen.

Meer dan ooit zijn onze levens meer waard dan hun winsten.