Indignatie redactie 
De oorlog tussen Rusland en Oekraïne zou vreselijk mis kunnen gaan en Europa is daar niet op voorbereid. De EU zou praktische stappen kunnen ondernemen om de voedselzekerheid te verbeteren en om de angsten die ten grondslag liggen aan de oorlogszuchtige sfeer waarin we ons vandaag bevinden, het hoofd te bieden.
NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg waarschuwde vorige week dat, in het geval van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, “als dingen mis gaan, ze vreselijk mis kunnen gaan”. Het zou zelfs kunnen leiden tot een volwaardige oorlog tussen de NAVO en Rusland.
Dit is een alarmerende uitspraak van een man die niet gegeven is aan alarmerende uitspraken. Hoewel dit een aanvalsoorlog van Rusland is, werd de agressie, althans gedeeltelijk, gedreven door angst. Rusland vreesde omsingeld te worden door de NAVO en EU-landen die er vijandig tegenover stonden. Toch hadden diezelfde landen geroepen om lid te worden van de NAVO vanwege hun angst voor Rusland. Van hun kant duwden de VS de uitbreiding van de NAVO naar Midden-Europa omdat ze vreesden dat een alliantie tussen China en Rusland de Euraziatische landmassa zou domineren.
Mijn directe ervaring is dat veiligheidskwesties het diplomatieke denken in Washington, DC domineren, op een manier waarop ze het denken in Brussel niet domineren. Het verlies aan mensenlevens dat al heeft plaatsgevonden als gevolg van de Russische invasie is enorm. De fysieke infrastructuur die door Russische wapens is vernietigd, zal 10 jaar en tientallen miljarden euro’s kosten om weer op te bouwen.
Er zijn acht miljoen Oekraïense vluchtelingen in EU-landen, en dit aantal zal ongetwijfeld toenemen. De EU helpt rechtstreeks een land in oorlog, iets wat ze nog nooit eerder heeft gedaan in haar 70-jarige geschiedenis.
Europa is niet voorbereid op een bredere oorlog
De oorlog zou groter kunnen worden. De mogelijkheid dat Russische troepen Wit-Rusland gebruiken als startpunt voor een nieuw front in West-Oekraïne wordt besproken. Dit zou de gevechten veel dichter bij de NAVO-leden brengen: Polen en Litouwen. Als een van hen in een conflict terechtkomt, kan dat een kettingreactie veroorzaken die heel Europa in oorlog sleurt.
De paraatheid van EU-landen voor zo’n bredere oorlog is niet groot. Deze landen hebben aanzienlijke en goed uitgeruste strijdkrachten, maar om ze naar het front te krijgen, waar ze nodig zouden zijn, is iets waarvoor Europeanen op Amerika vertrouwen. De luchtbrugcapaciteit is een grote Europese zwakte. Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn de weg- en spoorwegsystemen in Europa niet ontworpen voor het snelle transport van zwaar militair materieel.
Verder is er veel dubbel werk en verspilling in Europese legers. Ze hebben 170 verschillende (nationale) wapensystemen. Daarentegen heeft de VS, met een veel groter leger, slechts 30 verschillende systemen.
Inmiddels zijn de wapens die uit Europese voorraden aan Oekraïne zijn geleverd niet geheel vervangen. Er is geld toegewezen maar bestellingen zijn niet geplaatst. In het geval van een totale oorlog zou Europa verrast kunnen worden.
Ook Europa lijdt zwaar onder de inflatie. De dramatische stijging van de voedselprijzen en de prijs van inputs die nodig zijn om voedsel te produceren – kunstmest en energie – is een direct gevolg van de Russische invasie. Meer dan 10% van de wereldbevolking lijdt al honger. De Voedsel- en Landbouworganisatie schat dat het aantal mensen dat met “acute honger” te maken heeft sinds 2019 2,6 keer zo groot is geworden. De piek in de wereldwijde honger treft armere landen harder, maar Europa lijdt er ook onder.
De tarweprijs blijft de komende twee jaar op 250 euro per ton, tegenover gemiddeld 175 euro per ton in de afgelopen 20 jaar. De prijsstijging voor granen sinds 2004 is bijna het dubbele van die voor vlees en zuivel. De wereld wordt geconfronteerd met een escalerende, door oorlog gedreven voedselprijscrisis.
Wat kan Europa doen om honger te verminderen en vrede te bevorderen?
Als het gaat om het bestrijden van voedselonzekerheid, heb ik vier suggesties voor de EU:
- Heroverweeg het beleid om braakliggend land te subsidiëren. Ongeveer zes miljoen hectare land ligt nu braak. Deze kunnen worden gebruikt om gewassen te verbouwen.
- Stimuleer niet het gebruik van land waarop voedsel kan worden verbouwd voor de productie van biobrandstoffen. Inmiddels wordt zo’n negen miljoen hectare gebruikt voor de productie van biobrandstoffen. In plaats daarvan konden boeren gewassen verbouwen.
- Stimuleer landbouwsystemen die de efficiënte omzetting van zonlicht in consumeerbare calorieën maximaliseren.
- Voedselverspilling tegengaan. Naar schatting 17% van het voedsel wordt verspild, voornamelijk door huishoudens vanwege te veel aankopen en slechte maaltijdplanning.
Aan het conflictfront moet Europa een gezamenlijke inspanning leveren om de angsten te identificeren die de oorlogszuchtige sfeer vandaag aanwakkeren. Er moet rekening worden gehouden met de angsten van alle partijen. We mogen niet vergeten dat, hoewel het misschien onmogelijk is om zaken te doen met het huidige regime in Moskou, Rusland zal blijven bestaan als de oorlog voorbij is. Het Westen moet nadenken over de naoorlogse relatie die het zou kunnen hebben met een Rusland dat bereid was de territoriale integriteit van al zijn buren te respecteren. Dat zou de vooruitzichten op vrede kunnen vergroten.
