Indignatie redactie 
Zoals we gisteren meldden zijn drie van de vier Nord Stream-pijpleidingen in de Oostzee beschadigd door explosies. Geen toeval, zeggen deskundigen. Er wordt volop gespeculeerd over de mogelijke saboteurs.
De Oostzeepijpleidingen Nord Stream 1 en Nord Stream 2 zijn in de nacht van maandag op dinsdag geëxplodeerd of, wat waarschijnlijker is, ontploft. Dat laatste, daar bestaat geen twijfel over, zei seismoloog Björn Lund van het Swedish Seismological Network (SNSN) dinsdag tegen de Zweedse omroep SVT. Seismologen hadden twee duidelijke ontploffingen in het gebied geregistreerd – één ’s nachts om 02:03 uur en een tweede om 19:04 uur ’s avonds. Anne Strømmen Lycke, hoofd van het Noorse onderzoeksinstituut Norsar, vertelde aan de pers dat er maandagavond een gebeurtenis met een kracht van 2,2 is geregistreerd.
De kaart toont de drie lekken op de Nord Stream 1 en Nord Stream 2 gasleidingen (TT Grafik)
Speculaties over de dader(s) van de vermeende aanslagen op de aardgaspijpleidingen Nord Stream 1 en 2 maakten dinsdag internationaal furore. Uit de lekken blijkt grote hoeveelheden gas te ontsnappen. Denemarken blokkeerde de scheepvaart binnen een straal van vijf zeemijl rond de schadelocaties.
Volgens mediaverslagen op dinsdag namen de Deense marine en Duitse specialisten de eerste stappen om het incident op te helderen. Beveiligingsexperts zeiden dat de lekken sabotagedaden waren die alleen door marineduikers of met de hulp van een onderzeeër konden worden uitgevoerd. Er zit dus waarschijnlijk een staat achter. Een seismologisch instituut uit Zweden meldde ook dat het maandag “sterke explosies onderzee” bij de pijpleidingen had geregistreerd.
De presidentiële woordvoerder van Rusland, Dmitry Peskov, zei dat hij “extreem bezorgd” was over het incident en wees op de – althans potentiële – rol van de pijpleidingen bij de levering van aardgas aan het hele Europese continent. De vermeende aanslagen vonden precies plaats op een moment dat critici van de westerse politiek deze rol opnieuw benadrukken, vooral omdat er in de winter een schrijnend tekort aan aardgas is. Onder de Duitse bevolking klonken steeds meer stemmen op om Nordstram 2 toch in gebruik te nemen.
Op 22 september maakte de Russische Federale Veiligheidsdienst (FSB) melding van een verijdelde terroristische aanslag die gepland was door de SBU (de Veiligheidsdienst van Oekraïne) op een olie- en gasfaciliteit die Turkije en Europa van energie voorziet, duidelijk wijzend op TurkStream. De gaspijpleiding heeft een jaarlijkse capaciteit van 31,5 miljard kubieke meter. Het levert niet alleen aan Turkije, maar ook aan Servië en Hongarije. Alle drie de staten houden vast aan hun samenwerking met Rusland en blijven Russisch gas inkopen.
De Poolse premier Mateusz Morawiecki was er snel bij om de gebruikelijke beschuldiging te uiten dat de aanval een Russische aanslag was. Morawiecki gaf toe dat er nog geen details bekend zijn, maar dat dit als “het volgende niveau van escalatie waarmee we in Oekraïne te maken hebben” kan worden gezien. Hij zei dit in de kantlijn van de opening van de Baltic Pipe-gaspijpleiding in Goleniów bij Szczecin. Dit moet Polen jaarlijks tot tien miljard kubieke meter aardgas uit Noorwegen leveren. De regering in Warschau heeft echter slechts één contract ontvangen voor 2,4 miljard kubieke meter. In Goleniów wilde de Deense premier Mette Frederiksen ook resoluut sabotage “niet uitsluiten”, maar was het niet eens met Morawiecki’s volledig ongefundeerde beschuldigingen.
Op dinsdag noemden vooraanstaande Duitse mainstream media ook staten in de buurt van Oekraïne als mogelijke daders, zij het slechts marginaal en zeer schoorvoetend. Waarnemers wezen erop dat de Amerikaanse president Joseph Biden op 7 februari tijdens een bezoek van kanselier Olaf Scholz herhaalde dat Washington Nord Stream 2 met alle mogelijke middelen zou stoppen. Op de vraag hoe hij dit van plan is te doen, zei hij: “Ik kan u beloven dat we dit zullen kunnen doen.” Je zou het een milde oorlogsverklaring kunnen noemen.
Sommigen herinnerden zich dinsdag dat verschillende Amerikaanse oorlogsschepen nog steeds betrokken waren bij manoeuvres ten oosten van Bornholm. Opvallende manoeuvres, die meestal zorgvuldig worden geobserveerd, beschadigen echter de clandestiniteit die belangrijk is voor aanvallen.
Dat de Verenigde Staten als een mogelijke (potentieel meest waarschijnlijke) dader kan worden gezien komt (afgezien van het feit dat dit land het meeste profijt heeft bij deze aanslag) door de zogenaamde Wolfowitz-doctrine, opgezet na de val van de USSR, die het tot het Amerikaanse beleid maakte om ervoor te zorgen dat er zich geen andere supermacht ontwikkelt die kan wedijveren met de Amerikaanse suprematie. (Rusland, China, EU).
In de New York Times van 8 maart 1992 lezen we daarover het volgende:
“In een brede nieuwe beleidsverklaring die zich in de laatste fase van de voorbereiding bevindt, stelt het ministerie van Defensie dat de politieke en militaire missie van Amerika in het tijdperk van na de Koude Oorlog zal zijn om ervoor te zorgen dat er geen rivaliserende supermacht mag ontstaan in West-Europa, Azië of het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie.
Een document van 46 pagina’s dat al weken circuleert op de hoogste niveaus van het Pentagon en dat minister van Defensie Dick Cheney later deze maand verwacht te publiceren, stelt dat een deel van de Amerikaanse missie zal zijn “potentiële concurrenten ervan te overtuigen dat ze niet hoeven te streven om een grotere rol te spelen of een agressievere houding aan te nemen om hun legitieme belangen te beschermen.”
Het geheime document pleit voor een wereld die wordt gedomineerd door één supermacht wiens positie kan worden bestendigd door constructief gedrag en voldoende militaire macht om elke natie of groep naties ervan te weerhouden het Amerikaanse primaat uit te dagen.
Om deze rol te bestendigen, moeten de Verenigde Staten “voldoende rekening houden met de belangen van de geavanceerde industrielanden om hen te ontmoedigen ons leiderschap uit te dagen of de gevestigde politieke en economische orde omver te werpen”, stelt het document.
Hoewel het document intern is voor het Pentagon en niet aan het Congres wordt verstrekt, zijn de beleidsverklaringen ontwikkeld in samenwerking met de Nationale Veiligheidsraad en in overleg met de president of zijn senior nationale veiligheidsadviseurs. Het opstellen ervan staat onder toezicht van Paul D. Wolfowitz, de staatssecretaris voor beleid van het Pentagon. De heer Wolfowitz vertegenwoordigt vaak het Pentagon in het Comité van Afgevaardigden, dat het beleid formuleert in een proces dat wordt gedomineerd door de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie.
Het document is aan The New York Times verstrekt door een functionaris die vindt dat dit debat over de strategie van na de Koude Oorlog in het publieke domein moet worden gevoerd. Het lijkt waarschijnlijk dat het meer debat zal uitlokken in het Congres en onder Amerikaanse bondgenoten over de bereidheid van Washington om grotere ambities voor regionaal leiderschap van een verenigd Europa of van een assertiever Japan te tolereren.”
Volgens experts zou de sabotage van Nord Stream kunnen zijn uitgevoerd door gevechtszwemmers die vanuit een onderzeeër in de buurt van de pijpleidingen zijn vervoerd. De Amerikaanse marine voerde tijdens de Koude Oorlog soortgelijke manoeuvres uit als onderdeel van “Operatie Ivy Bells”.
Als alternatief zou het natuurlijk ook denkbaar zijn dat een kleine duikboot, die vanaf een schip in het water werde gezet, bij de aanval werd ingezet. Hier is het echter des te meer waar dat een dergelijke operatie niet zonder dat iemand het merkt onder de neus van verschillende buurlanden kan worden uitgevoerd; tenminste niet als het geen “geheime actie” is. Maar dat hoeft niet zo te zijn. Als je iets wilt verbergen, is het algemeen bekend dat je dat het beste in het openbaar kunt doen. Een gedachtenexperiment laat zien wat hiermee wordt bedoeld.
Om explosieven op een gasleiding te kunnen plaatsen zonder opgemerkt te worden, heb je een plausibele afleiding nodig – een reden waarom je in de buurt van Bornholm duikt zonder direct verdacht te worden van sabotage. Het hoeft niet eens in direct verband te staan met de aanslagen. Moderne explosieven kunnen natuurlijk op afstand tot ontploffing worden gebracht. Dus wie heeft de afgelopen weken dergelijke operaties in het zeegebied uitgevoerd?
De Amerikaanse marine voerde de afgelopen weken meerdere manoeuvres uit in het gebied van de vermoedelijke sabotage die leidde tot drie gaslekken uit Nord Stream 1 en 2. Op 2 september maakte een Amerikaanse helikopter met de codenaam FFAB123 meerdere sorties in het gebied. Volgens de site ads-b.nl is deze codenaam die dag gebruikt voor 6 vluchten van een Sikorsky MH-60S helikopter.
De USS Kearsarge van de Amerikaanse marine lag dagen geleden in de Oostzee in het gebied van de twee gaspijpleidingen.
Toen de route van FFAB123 over de kaart van de vernietiging van de twee Nord Stream-gaspijpleidingen heen werd gelegd, werd een nogal interessant resultaat verkregen: de helikopter vloog langs de route van Nord Stream-2 en vloog recht over de plaatsen waar de gaslekken waren zijn waargenomen.
Een legeronderdeel van Amerikaanse marineschepen, geleid door het amfibische aanvalsschip USS Kearsarge, was dagen geleden ook in de Oostzee en begon zich terug te trekken in de Noordzee. Volgens gegevens van monitoringsites voor het maritiem verkeer bevond het zich op 30 kilometer van de locatie van de vermeende sabotage van de Nord Stream-1-gaspijpleiding en op 50 kilometer van de Nord Stream-2-gaspijpleiding. De beschadigde pijpleidingen kunnen waarschijnlijk als verloren worden beschouwd (vanwege het binnendringende zoute water) – een schadepost voor het Kremlin van een slordige $10 miljard.
De Europese Commissie belooft een krachtig antwoord op de sabotage tegen de “Northern Streams”. Traditiegetrouw vertelt EC-topvrouw Ursula von der Biden, eh…. Leyen, er niet bij tegen wie.
De Amerikaanse ambassade drong er gisteren bij Amerikaanse burgers in Rusland op aan het land onmiddellijk te verlaten. Eerder drongen Polen en Bulgarije er bij hun burgers op aan Rusland te verlaten. Volgens de Duitse “Der Spiegel” waarschuwde de CIA de Duitse regering eerder al voor aanvallen op pijpleidingen in de Oostzee – wat niet uitsluit dat diezelfde CIA dit kan hebben georganiseerd (vooraf waarschuwen voor een gebeurtenis en die dan zelf doen is een standaard-veiligheidsdiensten-praktijk).
Het Deense Energie Agentschap meldde dat het grootste deel van het gas uit de Nord Stream-gaspijpleidingen is gelekt, en tegen het einde van de week kunnen ze leeg zijn (althans, volgelopen met zout water). Volgens persbureau DPA zou de pijpleiding gerepareerd kunnen worden.
De kans dat de aanslagen van maandag worden opgehelderd, moet als klein worden ingeschat. Deense, Zweedse en Duitse autoriteiten waren gisteren aanvankelijk betrokken bij de opheldering; Inmiddels heeft de NAVO ook aangekondigd met onderzoeken te beginnen. Dit betekent dat de onderzoeken volledig in handen zijn van één partij bij het conflict. Het kan ons inziens worden uitgesloten dat een westers onderzoek tot een andere conclusie zal komen dan dat Rusland achter de aanslagen zat.
De afgelopen uren is de anti-Amerikaanse toon op Duitse en Oostenrijkse sociale media op alle niveaus geëscaleerd. Duitse en Oostenrijkse netizens beschuldigen openlijk de Amerikaanse marine, die dagen geleden in de Oostzee was, van het uitvoeren van de aanvallen op Nordstream 1/Nordstream 2. Sommigen gaan zelfs verder en beschuldigen de huidige sociaaldemocratische regering van Duitsland ervan “vazallen van Amerika” te zijn.
Bovenal moet Duitsland (en haar burgers) natuurlijk de waarheid weten. Nord Stream 1 en 2 waren immers de belangrijkste Duits-Russische infrastructuurprojecten van de afgelopen jaren. Iedereen die ze moedwillig vernietigt, valt ook Duitsland aan. Daarom is hier een krachtig woord van de bondskanselier nodig. Maar Scholz zwijgt. Waarom eigenlijk? En waarom vraagt niemand het hem? Het is tenslotte de belangrijkste economische gebeurtenis van het jaar, en het scoort ook hoog in de populaire serie “Energie-oorlog”…
Dit zwijgen is verbazingwekkend voor zover men geen idee lijkt te hebben van de mogelijke daders. Nu gaan de buurlanden Denemarken en Zweden samen met de NAVO het onderzoek starten. Een mogelijke dader: de VS – hierover hebben wij gisteren geschreven – staat niet ter discussie bij politici of de mainstream media. Men kan er echter van uitgaan dat zowel de Bondskanselarij als het NAVO-hoofdkwartier al meer weten. In de Oostzee kun je immers – om het een beetje overdreven te zeggen – “geen scheet laten” zonder dat het wordt vastgelegd door een van de talrijke militaire en civiele meet- en sensorstations. Het stilzwijgen van de officiële autoriteiten nodigt dan ook uit tot speculatie.
De Oostzee is niet alleen één van de kleinste, maar ook één van de best bewaakte binnenzeeën ter wereld. Al tijdens de Koude Oorlog was het de speelplaats voor de zeestrijdkrachten van de NAVO, het Warschaupact en de neutrale buurlanden Zweden en Finland.
Na de ineenstorting van het Warschaupact speelden de oude vijanden daar nog vrolijk kat-en-muisspel. Om het kort te maken: het lijkt volkomen onmogelijk dat een statelijke actor midden in dit dicht bewaakte gebied een grote marine-operatie zou kunnen uitvoeren zonder dat dit wordt opgemerkt door de talloze actieve en passieve sensoren van de aangrenzende staten; zeker niet direct voor het eiland Bornholm, waar Denen, Zweden en Duitsers elkaar ontmoeten om overzeese en onderzeese activiteiten te volgen.
Toegegeven, over wie de daders zijn van de aanslagen is pure speculatie. We hadden gisteren al vermoed dat de VS, na de voor- en nadelen te hebben afgewogen, een zeer waarschijnlijke verdachte is van sabotagedaden. Nu is er ook het feit dat ze niet alleen een motief en de middelen hebben, maar ook eenheden ter plaatse hadden op het moment van het misdrijf die deze aanslagen hadden kunnen plegen.
Was er een ander land waarvoor dit ook geldt? Men kan aannemen dat tegenwoordig geen enkel oppervlakte- of onderwatervoertuig de havens van St. Petersburg of Kaliningrad naar Bornholm kan verlaten zonder op de proef te worden gesteld door de sonar- en onderwatermicrofoons van de NAVO. Als hierover informatie is in Denemarken, Zweden of de NAVO, moet men die openbaar kunnen maken. Een Russische dader zou deze acteurs immers in de kaart spelen.
In de afgelopen week hebben websites voor het volgen van vluchten meerdere Amerikaanse radarbeelden getoond van meerdere Air Force RC-135 Rivet elektronische bewakingsvliegtuigen die cirkelden rond de stad Kaliningrad, ogenschijnlijk gegevens verzamelend. In de afgelopen jaren heeft Rusland zijn raketopslaglocaties in deze stad geüpgraded, waardoor de angst voor een mogelijke nucleaire opbouw in het gebied is aangewakkerd.
Het is opmerkelijk dat de VS vóór de aanslagen aankondigden de bewaking van de Russische bases met kernwapens te versterken. Op hun beurt zijn er Iskander-complexen en vliegtuigen met hypersonische Kynzhal-raketten in de regio Kaliningrad.
Onnodig te zeggen dat dit ernstige incident niet alleen de Duitse, maar de hele Europese samenleving in de komende weken verder zal polariseren.
