Toen Oost-Europa werd herverdeeld, besteedde het Verdrag van Versailles geen aandacht aan etnische structuren. In de nieuw opgerichte staten volgde in de jaren tot 1939 etnische zuiveringen, die gepaard gingen met moord, marteling, onderdrukking en verdrijving. In 1992 werd een vreedzame oplossing gevonden voor het lukraak in elkaar geflanste Tsjechoslowakije dat heeft standgehouden. Waarom zou dat niet kunnen voor de kunstentiteit Oekraïne?
Het door de Britten gecreëerde Tsjechoslowakije bestond uit vier hoofddelen: Bohemen, Moravië-Silezië, Slowakije en Karpaten Rusland. Karpaten Rusland, gelegen in het verre oosten, werd na het einde van de Tweede Wereldoorlog gescheiden van Stalin, geannexeerd en toegevoegd aan de Oekraïense Sovjetrepubliek. Dit gebied behoort nu tot de Oekraïne, evenals de delen rond Lemberg die vroeger tot het K&K Reich behoorden – Wolhynië, Galicië, Boekovina. In deze zwaar Pools-gemengde gebieden hebben Oekraïense nationalisten in 1944 Polen afgeslacht, waarbij naar schatting 40.000 mensen omkwamen. Dit was een reactie op de etnische zuivering en onderdrukking van Polen tot 1939.
Tsjecho-Slowakije, de onmogelijke multi-etnische staat
Terug naar Tsjecho-Slowakije. Zoals de kaart laat zien, waren er in 1918 zes taalkundig en etnisch afgebakende gebieden. De belangrijkste gesproken talen waren Duits, Tsjechisch, Slowaaks, Pools, Oekraïens en Hongaars. De taalgrenzen waren relatief scherp afgebakend, maar natuurlijk werd in de periferie de taal van de buren gesproken. Met de afscheiding van Karpaten Rusland in 1945, is de Oekraïense taal bijna volledig verdwenen. Vanaf 1945 werden die van Duitse afkomst verdreven en voor een groot deel ook de Duitse taal met hen. Dit proces liet echter duidelijk zien hoe verschillend Tsjechen en Slowaken zijn. Terwijl de Tsjechen bijzondere wreedheid en misdaden tegen Duitsers hebben getoond, handelden de Slowaken fatsoenlijk.
Na het einde van het communisme werd al snel duidelijk dat de federale staat Tsjechoslowakije niet langer stand zou houden. De eerste kloven ontstonden tijdens de zogenaamde “ dash war ” over de landsnaam. Van april 1990 tot eind 1992 heette het land de Tsjechische en Slowaakse Federale Republiek (ČSFR; af en toe ook bekend als de Tsjechoslowaakse Federale Republiek) met de korte vormen Tsjecho-Slowakije in de Tsjechische Republiek en Tsjechoslowakije in Slowakije. Belangenconflicten tussen de twee delen van het land leidden in 1992 tot het einde van Tsjecho-Slowakije.
Vreedzame scheiding zonder buitenlandse machtsbelangen
Zonder referendum besloot het parlement de federatie op 31 december 1992 te ontbinden en zo op 1 januari 1993 de twee nieuwe staten Tsjechië en Slowakije te vormen. Dit maakte een einde aan de conflicten tussen Tsjechen en Slowaken eindigde, hoewel de Slowaken reden tot wrok zouden hebben gehad. Vóór de splitsing ontbond de Praagse regering het Tatra-bewapenings- en voertuigconcern, dat een belangrijke industriële factor in Slowakije was geweest. Alles verliep soepel en niemand nam aanstoot aan de ontmanteling van het kunstwerk door de Britten. Een goed voorbeeld van hoe etnische conflicten vreedzaam kunnen worden opgelost voordat een burgeroorlog moet uitbreken. Dit voorbeeld laat echter ook zien dat dit alleen kan werken zolang er geen inmenging van buitenaf is, die wordt bepaald door (wereld)machtspolitieke belangen. Verder blijkt dat er conflicten zijn ontstaan doordat Groot-Brittannië de grenzen willekeurig opnieuw heeft gedefinieerd. Ik moet hier denken aan Cyprus, het Midden-Oosten, Kasjmir,
De staatsgrenzen van Oekraïne zijn historisch niet gegroeid
Laten we naar Oekraïne gaan: dit land bestaat al minder dan 25 jaar als soevereine staat binnen zijn huidige grenzen. Toch schildert het Westen deze afbakeningen af als heilig en beslist onveranderlijk. Wat een onzin! Net als Tsjecho-Slowakije is Oekraïne etnisch verdeeld in oostelijke en westelijke delen, die minder gemeen hebben dan Tsjechen en Slowaken. Hun talen zijn dichterbij dan Russisch en Oekraïens. Er is een duidelijke economische gradiënt van oost naar west. In het oostelijk deel, dat veelal van Russische afkomst is, is het gemiddelde inkomen tot drie keer hoger dan in de westelijke provincies (zie kaart). Vergelijk hier de ontmanteling van Joegoslavië, die begon in het economisch dominante noorden.
De weinige verkiezingen die tot nu toe in Oekraïne hebben plaatsgevonden, laten ook zien dat het land duidelijk is verdeeld in Oost en West (zie kaart). Deze kaart laat ook zien dat de Krim een speciaal geval is en slechts in beperkte mate kan worden overgedragen naar de rest van het oosten van Oekraïne. De duidelijke meerderheid van de Russen op de Krim is niet zo evident in de rest van het Oosten. Bovendien verschilt het Oosten van het Westen in religie. Russisch-orthodox en Grieks-orthodox.
Pas na het einde van de Tweede Wereldoorlog werden grote delen van West-Oekraïne aan Oekraïne toegevoegd. Ooit onderdeel van de Oostenrijkse K&K-monarchie, daarna decennialang bij Tsjecho-Slowakije en Polen geweest. Niet te vergeten de grote Duitse minderheden en een groot aantal joden, van wie de meesten het land hebben verlaten. Het Jiddisch had daar zijn thuis. Strikt genomen was er tot 1991 geen soevereine Oekraïense staat in de geschiedenis die volgens het internationaal recht als zodanig kon worden beschouwd. Zeker niet binnen de huidige grenzen.
Kamerleden vechten met elkaar
Gezien al deze feiten, rijst de vraag welke anencefalie een enkele toestand heeft gemaakt van dit kruitvat. Net zoals partizanen tijdens de Tweede Wereldoorlog tegen elkaar vochten in West-Oekraïne (!) – Oekraïense nationalisten, Polen, Moskali en overblijfselen van het Rode Leger – vechten dezelfde facties vandaag met elkaar in het parlement van Kiev. meedogenloos. Overigens moet hier worden opgemerkt dat de partizanen de Duitse Wehrmacht in 1944 niet aanvielen omdat ze werden gezien als bevrijders van het Sovjet-communisme. (Zie fragment hieronder).
Dus wat heeft het voor zin om nu de volgende presidentsverkiezingen te houden? Zoals de zaken zich intussen hebben ontwikkeld, zijn echt vrije en gelijke verkiezingen, waarbij alle kiesgerechtigde burgers van Oekraïne kunnen stemmen, sowieso niet meer mogelijk. Een pure illusie! Afgezien daarvan: er kan en zal geen president zijn die alle Oekraïners vertegenwoordigt en achter hem staat. Zo bezien was Janoekovitsj een echte uitzondering en een meevaller, want hij is half Pool, om zo te zeggen neutraal. Maar zelfs hij slaagde er niet in eenheid te bereiken. Het moet slechts terloops worden vermeld dat de corruptie die hij en zijn leiderschapskliek aan de dag legden, niet echt hielp bij het eenwordingsproces van het land. Maar de “Maidan-regering” zit ook vol met oligarchen en geeft daar weinig hoop op
Twee grote gebiedsstaten
Oekraïne is een territoriale staat, aanzienlijk groter dan de Bondsrepubliek Duitsland. Het grootste land van Europa met een oppervlakte van 603.700 vierkante kilometer heeft echter slechts 45 miljoen inwoners. Economisch is Oekraïne alleen maar achteruitgegaan sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Tot op heden is de economische output van de dagen van de Sovjetrepubliek niet meer bereikt. Dit feit alleen al maakt duidelijk dat dit land zich niet in deze politieke configuratie kan ontwikkelen. Armoede alleen is al een destabiliserende factor. Daarbij komt nog de oost-west kloof. Het zal niet mogelijk zijn om Oekraïne in zijn huidige vorm te pacificeren.
Er is maar één oplossing. Oekraïne moet worden verdeeld in twee onafhankelijke staten, naar het voorbeeld van Tsjechoslowakije. Een mogelijke afbakening is te zien op de kaart hierboven, die de feitelijke politieke verdeeldheid van het land laat zien. Omdat de etnische verdeeldheid in Oekraïne niet zo duidelijk is als in Tsjechoslowakije, moeten de burgers zelf in een referendum beslissen of ze hun woonplaats, hun thuisland, in Oost- of West-Oekraïne willen zien. De verdeling van Oekraïne moet worden uitgevoerd langs de lijn waar de meerderheidslijn loopt. Iedereen kan dan natuurlijk zelf beslissen of hij naar het andere deel van Oekraïne wil wandelen. Zoals in elk vrij land mogelijk is.
Voor en tegen
Wat zijn de pluspunten? Er zouden twee staten ontstaan die qua oppervlakte en bevolking de meeste EU-landen zouden overtreffen. Het westelijke deel kan zich aansluiten bij de geliefde NAVO en het oostelijke deel vormt de buffer naar Rusland, waar Poetin niet zonder kan en niet wil. Het zou echter beter zijn als beide partijen zich zouden inzetten voor neutraliteit. Ze zouden vreedzaam en voorspoedig kunnen samenwerken als vrijhandelszones, als tussenpersoon tussen Oost en West, waardoor de goederenstroom wordt geleid, zoals nu al het geval is met gas uit Rusland. De positieve effecten van neutraliteit op lange termijn zijn (niet alleen) te zien aan het voorbeeld van Zwitserland of Oostenrijk.
Wat spreekt er tegen? Ik kan maar één ding bedenken. Oekraïne zou dan een lichtend voorbeeld zijn van hoe vrede te creëren door de wil van het volk te respecteren en uiteindelijk de dogma’s van onveranderlijke grenzen weg te gooien in de vuilnisbak van de geschiedenis. Grenzen die noch geomorfologisch noch etnisch logisch zijn, maar min of meer willekeurig zijn ontstaan uit machtspolitieke belangen. De vreedzame verdeling van Oekraïne zou een precedent scheppen waar de politici aan de macht natuurlijk niet van houden. Maar is het niet nogal irrelevant, vooral in tijden van globalisering, aan welke staat of machtsstructuur een economische zone is toegewezen? De belangrijkste factor is en blijft vrede. Een stabiele economische welvaart kan alleen groeien in vrede.
Dus iedereen die echt en oprecht positieve ontwikkeling wenst voor alle mensen in Oekraïne, moet werken aan een vreedzame opdeling van Oekraïne. De VN kunnen laten zien dat ze het welzijn van de mensen echt willen dienen. Het is tijd om de door het Britse rijk gecreëerde wereldorde in twijfel te trekken en de mensen van Oekraïne (en niet alleen daar) te vragen wat ze echt willen.