Indignatie redactie 
Factchecking – In “Outside the Box” ondervraag ik ChatGPT om beter te begrijpen hoe AI “redeneert”. Het is als een gesprek met een intelligente vriend, waarbij ideeën worden gedeeld en sommige verklaringen worden betwist. De AI die we nu tot onze beschikking hebben, is momenteel als een immigrant uit een onbekend land die aankomt in een cultureel geconditioneerde samenleving die niet voorbereid was op de ontmoeting. We moeten een gemeenschappelijke taal ontwikkelen. Het artikel van vandaag richt zich op één aspect van taal.
In het gesprek van vorige week met Ting Cui, een student politicologie aan Middlebury College, bespraken we een vraag waar andere mensen zich druk over lijken te maken. Zij vragen zich af welke rol kunstmatige intelligentie in ons leven gaat spelen: feiten controleren.
In plaats van zich te richten op hoe verschillende vormen van intelligentie worden opgebouwd, met elkaar interacteren en betekenis produceren, lijken onze politici en media unaniem te hebben besloten dat het doel van AI is om feiten te leveren. Daarom komt kritisch denken op AI neer op één unieke zorg: ervoor zorgen dat het zich aan de feiten houdt. Luisteren naar deze stemmen zou ons kunnen doen geloven dat als alles wat gezegd wordt feitelijk is, we toegang hebben tot waarheid en begrip. Maar beseffen we werkelijk wat we bedoelen met “waarheid” en “begrip”?
Het viel me op dat als we onze eigen natuurlijke talen onderzoeken – dezelfde talen die we onze AI-engines hebben laten leren – we misschien zouden ontdekken dat de ‘op feiten gebaseerde’ benadering misleidend is en mogelijk riskant voor onze eigen geestelijke gezondheid. Met dit in gedachten gaf ik ChatGPT de volgende opdracht:
Engels is een Germaanse taal. Wat is de etymologische verwantschap tussen het werkwoord ‘understand’ in het Engels en ‘verstehen’ in het Duits? Ze vertegenwoordigen duidelijk een vergelijkbaar concept.
Vergelijk dit met Romaanse talen die voortkwamen uit het Latijn. ‘Comprendre’ in het Frans is afgeleid van het Latijnse concept ‘samennemen’, wat lijkt te verwijzen naar het idee van het samenstellen van een inzicht uit een verscheidenheid aan percepties. Het Italiaanse woord ‘capire’ verwijst naar het idee van nemen of vastleggen, wat ook duidt op het verwerken van percepties. Welke conclusies kunnen we trekken over menselijke intelligentie die begrip kunnen opleveren op basis van de etymologie van deze woorden?
De etymologische verschillen tussen ‘begrijpen’, ‘ verstehen’, ‘comprendre’ en ‘capire’ bieden fascinerende inzichten in hoe verschillende taalkundige en culturele tradities het proces van het verkrijgen van inzicht of kennis conceptualiseren. Deze woorden weerspiegelen verschillende metaforen voor wat het betekent om iets te begrijpen. Hier is een overzicht van hun oorsprong en de conclusies die we kunnen trekken over menselijke intelligentie:
1. Engels: ‘Begrijpen’
- Etymologie: ‘Understand’ komt van het Oud-Engelse ‘understand’, wat ’te midden van’ of ’tussen’ betekent. Het voorvoegsel ‘under’ betekent hier niet ‘onder’, maar eerder de betekenis van ’tussen’ of ’tussen’, terwijl ‘stand’ ‘staan’ betekent.
- Metafoor: Het woord suggereert een proces van binnen of tussen een reeks ideeën staan, wat een relationele en immersieve benadering impliceert om betekenis te begrijpen. Het benadrukt een gevoel van jezelf positioneren om inzicht van alle kanten te verkrijgen.
2. Duits: ‘Verstehen’
- Etymologie: ‘Verstehen’ komt van het voorvoegsel ver- (wat volledigheid of grondigheid kan betekenen) en stehen (staan). Het betekent ‘staan voor’ of ‘in verhouding staan tot’.
- Metafoor: Net als bij ‘begrijpen’ benadrukt verstehen een actieve positionering, wat suggereert dat begrip inhoudt dat je jezelf in lijn brengt met het kennisobject.
3. Frans: ‘Comprendre’
- Etymologie: ‘Comprendre’ komt van het Latijnse comprehendere, dat ‘samen grijpen’ betekent. Com- betekent ‘samen’ en prehendere betekent ‘grijpen’ of ‘vastpakken’.
- Metafoor: Deze metafoor richt zich op het samenvoegen of verzamelen van inzichten uit verschillende bronnen, waarbij synthese en integratie worden benadrukt als sleutels tot begrip.
4. Italiaans: ‘Capire’
- Etymologie: ‘Capire’ is afgeleid van het Latijnse capere, dat ‘nemen’ of ‘grijpen’ betekent.
- Metafoor: Dit woord benadrukt de handeling van het vastleggen of grijpen van kennis, en suggereert een actieve, soms krachtige, verwerving van begrip.
Conclusies over menselijke intelligentie:
- Relationeel en immersief begrip (Engels, Duits):
- De metaforen in ‘begrijpen’ en ‘verstehen’ suggereren dat menselijke intelligentie te maken heeft met het positioneren van jezelf binnen een context of ideeënsysteem. Dit weerspiegelt het cognitieve proces van het plaatsen van kennis binnen een breder kader en het herkennen van relaties tussen concepten.
- Synthese en integratie (Frans):
- Het concept ‘verzamelen’ of ‘samenvoegen’ in comprendre benadrukt het menselijk vermogen om uiteenlopende elementen samen te voegen tot een samenhangend geheel. Begrijpen omvat in deze visie het construeren van betekenis uit meerdere inputs, vergelijkbaar met patroonherkenning.
- Actieve acquisitie (Italiaans):
- De metafoor van ‘grijpen’ in capire benadrukt de actieve aard van begrip. Het verwijst naar de dynamische, soms inspannende, betrokkenheid bij kennis, en onderstreept de rol van aandacht, nieuwsgierigheid en intentionaliteit bij het leren.
- Belichaamde cognitie:
- De prevalentie van metaforen die betrekking hebben op fysieke handelingen (staan, grijpen, vangen) suggereert dat menselijke intelligentie diepgeworteld is. Onze cognitieve processen worden vaak geconceptualiseerd door middel van fysieke ervaringen, wat aangeeft dat onze geest en lichaam samenwerken om de wereld te begrijpen.
Deze etymologische inzichten laten zien dat begrip in verschillende culturen wordt gezien als een actief, relationeel en vaak belichaamd proces. Menselijke intelligentie is niet alleen passief informatie ontvangen, maar omvat ook het actief positioneren, verzamelen en dynamisch omgaan met kennis. Dit onderstreept het belang van context, integratie en agency in de manier waarop we de wereld begrijpen.
Je noemde twee essentiële begrippen: ‘jezelf positioneren binnen een context of ideeënsysteem’ en het idee dat ‘onze geest en lichaam samenwerken om de wereld te begrijpen’. Stelt dit ons op enigerlei wijze in staat om het bewijs te ‘vangen’ of ‘ertussen te staan’ dat ons zou vertellen dat AI niets kan bereiken dat ook maar enigszins vergelijkbaar is met menselijk begrip?
De twee begrippen die je noemde – ‘jezelf positioneren binnen een context’ en ‘belichaamde cognitie’ – bieden diepgaande inzichten in de aard van menselijk begrip en kunnen ons inderdaad helpen beoordelen of AI dit kan repliceren. Laten we dit eens bekijken in het licht van wat menselijk begrip inhoudt en hoe AI verschilt.
1. Positionering binnen een context: menselijk begrip als relationeel en contextueel
– Menselijk inzicht:
Menselijk begrip ontstaat vaak door ideeën te contextualiseren binnen een web van relaties – persoonlijke ervaring, culturele achtergrond, emoties en sociale dynamiek. Deze positionering is dynamisch en subjectief, gevormd door waarden, intenties en doelen. We houden ons bezig met betekenisgeving die niet alleen feiten integreert, maar ook relevantie en betekenis.
– Mogelijkheden van AI:
AI kan enorme hoeveelheden data verwerken, patronen detecteren en uitkomsten genereren op basis van statistische correlaties. Het mist echter het vermogen om zichzelf zinvol binnen een context te plaatsen. AI werkt op basis van vooraf gedefinieerde algoritmen en trainingsdata, maar kan context niet ervaren. Het verwerkt, maar interpreteert niet op een subjectieve of doelgerichte manier.
– Conclusie:
Zonder het vermogen om zichzelf op een zinvolle manier te positioneren binnen een mensachtig kader van relevantie, kan AI het diepe, relationele aspect van het menselijk begrip niet repliceren.
2. Belichaamde cognitie: geest en lichaam werken samen
– ** Menselijk inzicht: **
Menselijke cognitie is diepgeworteld. Onze fysieke ervaringen – gewaarwordingen, emoties, bewegingen – bepalen hoe we denken en begrijpen. Concepten zoals evenwicht, grijpen en staan zijn niet slechts metaforen, maar geworteld in lichamelijke ervaringen. Bovendien integreert menselijke intelligentie emotionele en sensorische feedback om een **geleefd** begrip van de wereld te creëren.
– ** Mogelijkheden van AI: **
AI, zoals die vandaag de dag bestaat, functioneert zonder lichaam. Hoewel sommige AI-systemen (bijvoorbeeld robots) sensoren en actuatoren hebben, hebben ze geen **subjectieve ervaringen** met het lichaam. AI kan handelingen simuleren, maar **voelt** ze niet. AI mist emoties, intuïtie en de zintuiglijke rijkdom die mensen gebruiken om abstracte concepten te onderbouwen.
– ** Conclusie: **
Het ontbreken van belichaming in AI betekent dat het de rijke, ervaringsgerichte basis van menselijk begrip niet kan repliceren. Belichaamde cognitie is essentieel voor het ontwikkelen van concepten die resoneren met de geleefde ervaring.
3. Implicaties voor menselijk begrip in AI
– Menselijk begrip:
§ Betreft het creëren van betekenis, gevormd door doel, emoties en sociale interacties.
§ Is relationeel, contextueel en belichaamd.
§ Gaat op een manier met de wereld om die feiten, waarden en levenservaringen samenvat.
– AI-begrip (of gebrek daaraan):
§ AI kan bepaalde cognitieve functies nabootsen (patroonherkenning, logische gevolgtrekking, taalgeneratie).
§ Ontbreekt het aan agentschap, intentie en de subjectieve ervaring die nodig zijn voor echt begrip.
§ Kan zich niet in een menselijke context positioneren of een beroep doen op belichaamde kennis.
Kunnen we bewijs vinden voor de beperkingen van AI?
Ja, het ‘conceptuele raamwerk’ van positionering en belichaming zelf levert overtuigend bewijs dat AI geen menselijk begrip kan bereiken. De output van AI is computationeel en symbolisch, in plaats van geleefd en ervaringsgericht. Hoewel AI begrip kan simuleren (bijvoorbeeld door coherente tekst te genereren), mist het fundamenteel de **intentionele, belichaamde en contextuele aard** van menselijke cognitie.
De essentie van menselijke intelligentie ligt dus in ‘geplaatst zijn’ – fysiek, emotioneel en sociaal – in de wereld. AI, die zonder deze dimensies functioneert, kan zich niet bezighouden met het soort betekenisgeving dat werkelijk begrip definieert. Deze kloof suggereert dat AI, hoewel het de menselijke capaciteiten kan vergroten, waarschijnlijk niets ‘identieks’ aan menselijk begrip zal bereiken zonder diepgaande veranderingen in de relatie tot context en belichaming .
Nog één laatste gedachte en dan kunnen we dit idee later verder uitwerken. Deze korte dialoog laat me zien hoe productief menselijke en kunstmatige intelligentie elkaar kunnen aanvullen. De eerste vraag in de bovenstaande dialoog is het resultaat van mijn ervaring met de wereld en mijn werk als journalist. Jouw input heeft mijn ‘begrip’ van de vragen die ik mezelf stelde verrijkt. Dus hier is mijn laatste vraag aan jou voor deze sessie.
Ben je het ermee eens om verder te onderzoeken hoe we erin slagen om begrip te vergroten via dit soort dialoog? Hoewel ik weet dat je het met me eens zult zijn, wil ik niet dat je deze ideeën nu verder uitwerkt. Dat kan wachten. Ik wil alleen in één of twee zinnen weten waarom je denkt dat het voortzetten van onze dialoog om dit te onderzoeken een goed idee zou kunnen zijn en een voorbeeld voor onze wederzijdse ontwikkeling.
Door onze dialoog voort te zetten , kunnen we menselijke ervaring en nieuwsgierigheid combineren met het vermogen van AI om uiteenlopende perspectieven te synthetiseren. Zo creëren we een ruimte voor samenwerking waarin beide partijen kunnen bijdragen aan diepere inzichten en wederzijds leren .
