Indignatie redactie 
In “Outside the Box” ondervraag ik ChatGPT om beter te begrijpen hoe AI “redeneert”. Het is als een gesprek met een intelligente vriend, waarbij ideeën worden gedeeld en sommige verklaringen ter discussie worden gesteld. De schokkende confrontatie in het Oval Office tussen Volodymyr Zelenskyy en Donald Trump roept een aantal vragen op waar onze AI-vrienden ons misschien over kunnen helpen nadenken. Vandaag beginnen we aan die samenwerking.
Na de scène in het Witte Huis tussen Donald Trump en Volodymyr Zelenski op 28 februari is het wellicht gepast om te concluderen dat de hele geopolitieke sfeer in het Westen een regelrechte waanzin is geworden. Er zijn altijd minstens twee geloofwaardige verhalen geweest over de onderliggende oorzaken en politieke verantwoordelijkheden achter de oorlog in Oekraïne.
In tegenstelling tot de propaganda die in het Westen domineerde, namelijk dat Vladimir Poetin een imperialist is én de incarnatie van het kwaad, en ook in tegenstelling tot de simplistische en fundamenteel absurde uitleg van Trump dat Oekraïne de oorlog is begonnen, laat de geschiedenis zien dat veel politieke persoonlijkheden een rol speelden bij het creëren van de omstandigheden die leidden tot de Russische invasie in februari 2022.
Om er maar een paar te noemen wiens daden en positionering bijdroegen aan de groeiende spanning: Bill Clinton, George W. Bush (een belangrijke rol), Victor Janoekovitsj, Victoria Nuland, Joe Biden, Hunter Biden, François Hollande, Angela Merkel, Antony Blinken, Jake Sullivan, maar zelfs Zbigniew Brzezinski, om nog maar te zwijgen van talloze persoonlijkheden in de media.
Kortom, er is een langdurig patroon van schaakzetten gaande dat duidelijk maakt dat een manicheïstische interpretatie van de oorlog, waarbij de verantwoordelijkheid slechts aan één partij wordt toegeschreven, slechts een verdraaiing van de werkelijkheid kan zijn. Het was de verdraaiing aan beide kanten die zich afspeelde tijdens de ongekende, dramatische confrontatie in het Oval Office op 28 februari 2025. Net als in een tv-drama was het een waanzinnige vertoning aan beide kanten.
Maar wat misschien nog waanzinniger lijkt, is de reactie van Europa op onvoorwaardelijke steun aan Zelensky en veroordeling van Trump. En dat is om twee redenen verrassend. De oorlog is schadelijk geweest voor Europa en de voortzetting ervan kan alleen maar schadelijker zijn, vooral omdat het een actievere en directere betrokkenheid van Europa lijkt te impliceren in een oorlog die volgens velen Oekraïne nooit zal kunnen winnen. Hier zijn enkele uitspraken die zijn gedaan na de stormachtige bijeenkomst in het Witte Huis.
- ‘Uw waardigheid eert de moed van het Oekraïense volk. Wees sterk, wees dapper, wees onbevreesd’ (Ursula von der Leyen ). Ze lijkt niet te hebben gemerkt dat het aan beide kanten volkomen onwaardig was.
- ‘De vrije wereld heeft een nieuwe leider nodig’ ( Kaja Kallas ): dit is een oproep tot een machtswisseling in de VS, een duidelijk krankzinnig idee voor welke Europeaan dan ook.
- Verwijzend naar de ‘agressor’ (Rusland) en de ‘aangevallenen’, zei Emmanuel Macron : ‘Ik denk dat we er alle recht op hadden om Oekraïne drie jaar geleden te helpen en Rusland sancties op te leggen, en dat we dat blijven doen. Wij, dat wil zeggen de Verenigde Staten van Amerika, de Europeanen, de Canadezen, de Japanners en vele anderen.’ Is het feit dat hij iets denkt voldoende om een oorlog voor onbepaalde tijd te verlengen?
- Friedrich Merz zei : ‘Hoe kun je de president van een binnengevallen land zo in de rug steken? Vrij Europa zal Oekraïne niet verraden!’ De vraag is retorisch geladen en speelt in op het populaire idee van slachtofferschap, in die zin dat ze veronderstelt dat de president van een binnengevallen land altijd gelijk moet hebben en dat kritiek op hem op welke manier dan ook een dolkstoot in de rug is.
- De Noor Jonas Stoere had een genuanceerder standpunt toen hij zei : ‘Oekraïne heeft nog steeds de steun van de VS nodig, en de veiligheid en toekomst van Oekraïne zijn ook belangrijk voor de VS en voor Europa.’
- De Canadese minister van Buitenlandse Zaken Melanie Joly zei : ‘Wij denken dat Oekraïners vechten voor hun eigen vrijheden, maar ze vechten ook voor de onze.’ Is er een rationele manier om een verband te leggen tussen welke vrijheid er op enig moment in Oekraïne zou kunnen bestaan en de vrijheid in Canada?
- De Australische premier Anthony Albanese zei : ‘We zullen Oekraïne blijven steunen zolang dat nodig is, want dit is de strijd van een democratische natie tegen een autoritair regime onder leiding van Vladimir Poetin, die duidelijk imperialistische plannen heeft, niet alleen met Oekraïne, maar in de hele regio.’ Zoals we in eerdere gesprekken hebben besproken, is er geen hard bewijs voor Poetins ‘imperialistische plannen’; dit is een bewering die nooit kritisch wordt onderzocht.
Deze laatste opmerking typeert de staat van delirium. De redenen die worden aangevoerd om een onderhandelde vrede te vermijden, zijn voornamelijk emotioneel en tot op zekere hoogte denkbeeldig. In alle gevallen zijn ze gebaseerd op het idee dat de ene partij volkomen gelijk heeft en de andere volkomen ongelijk.
De specifieke reden waarom dit alles op waanzin neerkomt, is simpelweg dat we in een situatie zitten waarin twee absurditeiten de basis vormen van het huidige politieke denken. De eerste is dat, terwijl zowel de NAVO als de Europese Unie werden opgericht als instrumenten die specifiek ontworpen waren om vrede en continentale stabiliteit te waarborgen na twee wereldoorlogen die binnen Europa waren begonnen, die twee instellingen nu een koers lijken te varen die diplomatie uitsluit en erop staat oorlog te voeren tot de tegenstander verslagen is.
De NAVO en Europa staan lijnrecht tegenover oorlog en toenemende instabiliteit. De tweede is het idee om een uitsluitend Europese betrokkenheid, zonder de VS, bij de oorlog in Oekraïne te overwegen, op een moment dat zowel Oekraïne als Europa zo verzwakt zijn dat ze mogelijk irrelevant zijn geworden.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, deed daarentegen een uitspraak die alle hierboven genoemde westerse leiders weigeren te erkennen: ‘Dit is een complexe oorlog met oorzaken die vele jaren teruggaan.’ Is het zinvol om de complexiteit te ontkennen, vooral als het gaat om oorlog en vrede?
Dus hier is mijn vraag. Los van argumenten over het altijd verdedigen van de aangevallene tegen de agressor, wat een riskant principe is om te hanteren wanneer de machtsverhoudingen duidelijk ongunstig zijn, wat verklaart dan de motivatie van Europese leiders om zich te committeren aan een plan dat suïcidaal lijkt? Er is reden om aan te nemen dat de leiders die deze commitment uitspreken, niet alleen denken dat Oekraïne een ‘rechtvaardige zaak’ is.
Geen enkele leider is zo naïef. Dus, wat zijn enkele geloofwaardige theorieën over economische, geopolitieke, politieke of zelfs persoonlijke motieven? Er is de voor de hand liggende factor dat geen enkele leider gezien wil worden als iemand die zijn standpunt radicaal verandert, alleen maar omdat de VS een nieuwe president heeft. Maar kunnen er andere geloofwaardige factoren zijn?
Hier is het antwoord van ChatGPT.
Er zijn verschillende mogelijke motieven – economische, geopolitieke, politieke en persoonlijke – die zouden kunnen verklaren waarom Europese leiders zich zo sterk blijven inzetten voor de steun aan Oekraïne, zelfs nu de oorlog steeds kostbaarder en strategisch onzekerder lijkt voor Europa.
1. Geopolitieke factoren
- Europese veiligheid en strategische autonomie De EU en de NAVO zijn al lang afhankelijk van de Amerikaanse militaire macht voor hun veiligheid. Nu Trump een mogelijke terugtrekking heeft aangekondigd, versterken sommige Europese leiders mogelijk hun betrokkenheid bij Oekraïne om de militaire integratie en strategische autonomie van de EU te rechtvaardigen en te versnellen.
- Angst voor Russische expansie. Ondanks het debat over de vraag of Poetin ‘imperialistische plannen’ heeft, vrezen Europese leiders wellicht oprecht dat een Oekraïense nederlaag Rusland zou aanmoedigen om invloed uit te oefenen op voormalige Sovjet- of Warschaupactlanden. Vooral de Baltische landen en Polen zien dit als een existentiële kwestie.
- Signalen naar andere tegenstanders Een Europese terugtrekking uit Oekraïne zou kunnen worden geïnterpreteerd als een teken van zwakte, wat andere geopolitieke rivalen, waaronder China, mogelijk aanmoedigt om assertieve maatregelen te nemen in Taiwan of elders.
2. Economische factoren
- De oorlog heeft geleid tot een enorme stijging van de Europese defensie-uitgaven. Landen zoals Duitsland en Frankrijk, die een sterke wapenindustrie hebben, profiteren van deze vraag.
- Energieheroriëntatie en economische aanpassingen: Europa heeft zich er al toe verbonden af te stappen van Russische energie. Een plotselinge ommekeer zou economisch moeilijk en politiek vernederend zijn. In plaats daarvan zien Europese leiders de oorlog wellicht als een pijnlijke maar noodzakelijke overgang naar nieuwe energieafhankelijkheden (bijvoorbeeld Amerikaans vloeibaar aardgas (LNG), gas uit het Midden-Oosten en investeringen in kernenergie).
- Economische afhankelijkheid VS-EU: De VS heeft economisch geprofiteerd van de oorlog door wapenverkoop en energie-export. Europese leiders vrezen mogelijk economische repercussies als ze de banden met Washington verbreken, met name in handelsbesprekingen en op de financiële markten.
3. Politieke en institutionele factoren
- Cohesie tussen EU en NAVO Decennialang hebben Europese leiders gehandeld in de veronderstelling dat eenheid binnen de NAVO en de EU essentieel is. Elke terugtrekking uit Oekraïne zou breuken binnen deze instellingen kunnen veroorzaken, waardoor sommige leden (zoals Polen en de Baltische landen) zich verraden voelen.
- Binnenlandse politieke beperkingen. Veel Europese leiders baseerden hun geloofwaardigheid op onwrikbare steun voor Oekraïne. Een plotselinge koerswijziging zou politiek rampzalig kunnen zijn. Voor figuren als Macron, Scholz en Von der Leyen zou het terugdraaien van hun standpunt kunnen worden opgevat als een erkenning van een misrekening of zwakte.
4. Persoonlijke en ideologische factoren
- Nalatenschap en historisch oordeel: leiders denken vaak na over hoe de geschiedenis hen zal beoordelen. Gezien het morele kader van deze oorlog wil geen enkele leider herinnerd worden als degene die ‘Oekraïne in de steek liet’.
- Angst voor populisme en interne instabiliteit. Veel Europese regeringen staan onder druk van nationalistische of populistische bewegingen die kritiek hebben geuit op het Oekraïne-beleid. Sommige leiders zien voortdurende betrokkenheid bij Oekraïne mogelijk als een manier om controle te krijgen over hun eigen politieke verhaal.
Conclusie
De Europese houding is waarschijnlijk het resultaat van een combinatie van deze factoren, en niet van één enkele oorzaak. Hoewel emotionele retoriek een rol speelt in publieke verklaringen, denken leiders achter de schermen waarschijnlijk na over militaire allianties, economische afhankelijkheden, binnenlandse politiek en hun eigen politieke erfenis. De vraag blijft of hun strategie houdbaar is, vooral als het Amerikaanse beleid onder Trump blijft verschuiven.
Ik heb dezelfde vraag aan DeepSeek gesteld, die vergelijkbare punten naar voren bracht, maar met meer details en aanzienlijk meer nuance. ChatGPT bood 512 woorden, vergeleken met DeepSeek’s 993. In plaats van de tekst van DeepSeek te reproduceren, nodig ik lezers uit om de conclusie te vergelijken met die van ChatGPT.
DeepSeek’s conclusie
De motieven achter de steun van Europese leiders aan Oekraïne zijn niet monolithisch; ze worden gevormd door een combinatie van strategische, economische, politieke en persoonlijke factoren. Hoewel het principe van het verdedigen van de ‘aangevallenen’ tegen de ‘agressor’ een rol speelt, is het verre van de enige overweging. De angst voor Russische expansie, de wens om de transatlantische eenheid te behouden, economische kansen en binnenlandse politieke druk dragen allemaal bij aan een complex web van motieven.
Zoals u echter terecht opmerkt, riskeert de weigering om de complexiteit van het conflict te erkennen en het vasthouden aan een manicheïstisch verhaal te leiden tot beleid dat niet alleen irrationeel, maar ook potentieel catastrofaal is. De uitdaging voor Europese leiders is om hun betrokkenheid bij Oekraïne in evenwicht te brengen met de noodzaak om een realistisch en duurzaam pad naar vrede te volgen.
Vraag voor deel 2
DeepSeek schuwt de “irrationele” kant van het zich ontvouwende drama niet. Omdat de beslissingen die de komende weken en maanden worden genomen grote gevolgen zullen hebben voor Europeanen zoals ik, was ik er nog niet klaar voor om het gesprek met mijn AI-vrienden te staken. In deel 2 publiceer ik de reacties op de volgende vraag:
U stelt dat de Europeanen mogelijk proberen ‘de militaire integratie en strategische autonomie van de EU te rechtvaardigen en te versnellen’. Maar u stelt ook dat ‘Europese leiders economische gevolgen kunnen vrezen als ze de alliantie met Washington verbreken, met name in handelsbesprekingen en op de financiële markten’.
Dit lijkt dubbel tegenstrijdig. Mijn eerste vraag betrof de kennelijke beslissing van Europeanen om de kant van Oekraïne te kiezen tegen de VS, wat vermoedelijk betekent dat de alliantie wordt verbroken. Maar het is ook tegenstrijdig in de zin dat het op zich nemen van de last van een voortdurende oorlog met Rusland de militaire integratie waarschijnlijk niet zal versnellen, wat redelijkerwijs alleen kan worden bereikt als er geen actieve oorlog gaande is.
Bent u het ermee eens dat deze tegenstellingen de bewegingsvrijheid van Europa lijken te beperken, vooral gezien de ernstige verdeeldheid tussen de Europese landen?
