Het is verre van duidelijk hoe de wereld uiteindelijk zal overgaan van de huidige Covid-19-pandemie. Er zijn zowel diepe vrees als hoopvolle tekenen van vooruitgang op weg naar een betere toekomst.
De Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwt deze week dat de virale ziekte mogelijk niet wordt uitgeroeid en op dezelfde manier als de hiv-ziekte een permanente bedreiging voor de menselijke gezondheid kan worden.
In ieder geval zullen de wereldwijde sterfgevallen door Covid-19 ongetwijfeld toenemen tot boven het huidige niveau van 300.000, waardoor de nationale economieën en samenlevingen verder zullen worden verwoest.
De economische verwoesting door de pandemie is wereldwijd van omvang, maar vooral de westerse economieën lijken het zwaarst getroffen. De Verenigde Staten en Europa kijken grimmig naar de verschrikkelijke dalingen in hun economieën, die worden beschreven als de ergste sinds de Grote Depressie in de jaren dertig. Het lijdt geen twijfel dat de pandemie een ingrijpende verandering in de wereld teweegbrengt.
Een recente analyse door de Economist Intelligence Unit voorspelt dat het geopolitieke evenwicht van de economische macht na de pandemie doorslaggevend van west naar oost zal gaan.
De EIU merkt op: “Het zal een versnelling zijn van bestaande geopolitieke trends, met name de groeiende rivaliteit tussen de VS en China en de verschuiving van het economische machtsevenwicht van west naar oost.”
De escalatie van provocerende beschuldigingen van de regering-Trump tegen China, die China de schuld geeft van de pandemie, is ongegrond en roekeloos. Maar een dergelijke laster spreekt van het scherpere antagonisme dat de VS tegen China uiten, een antagonisme dat al jaren suddert voordat de laatste crisis uitbrak. De pandemie van Covid-19 heeft de Amerikaanse vijandigheid jegens Beijing versterkt, juist omdat de crisis de kwetsbaarheid van de Amerikaanse wereldmacht en de onderliggende verschuiving die al aan de gang was weg van een door de VS gedomineerde wereldorde aan het licht heeft gebracht. Kortom, Washington haalt uit een angstig besef van zijn eigen gevoelens van onveiligheid als de veronderstelde ‘uitzonderlijke macht’ van de wereld.
In een wereld die wordt geconfronteerd met existentiële bedreigingen, moet de nadruk liggen op multilaterale samenwerking en wederzijds partnerschap. Het verhaal van een onzichtbare ziekteverwekker die zich snel en naadloos over de grenzen beweegt en de veiligheidssystemen van een biljoen dollar nutteloos maakt, toont de noodzaak van wereldwijde samenwerking aan.
Het zogenaamde ‘America First’-beleid van president Trump, en meer in het algemeen de Amerikaanse unipolaire verwaandheid die al tientallen jaren bestaat, wordt blootgelegd vanwege de gevaarlijke denkfout die het is. Het feit dat Trump de Wereldgezondheidsorganisatie heeft verlaten op basis van lasterlijke claims met betrekking tot China, belichaamt de redundantie van het Amerikaanse model voor mondiale macht. Het feit dat de VS er niet in slaagden de pandemie van Covid-19 in bedwang te houden, vloeide niet alleen voort uit haar onheilspellende buitenlandse beleid, maar ook uit het faillissement van de kapitalistische economie en het monetariseren van met name de volksgezondheidsinfrastructuur.
Zoals evolutionair epidemioloog Rob Wallace het welsprekend zei in een recent interview : ‘Pandemieën zijn spiegels. Ze vertellen de status van een samenleving. ‘
Met een buitengewoon hoog dodental, tonen de VS (80.000) en Groot-Brittannië (40.000) aan dat hun sociaal-economische systemen verre van gezond zijn. Het Anglo-Amerikaanse model van het kapitalisme is een mislukking. Delen van Europa hebben de pandemie beter aangepakt vanwege de bredere sociaal-democratie, maar de aanhankelijkheid aan het neoliberale kapitalisme had de schade door de ziekte in de Europese Unie nog erger gemaakt, zoals Italië en Spanje bevestigen.
Meer in het algemeen lijken China en Eurazië meer standvastigheid en veerkracht te hebben getoond bij het beheersen van de pandemie. Het dodental is veel lager in vergelijking met westerse landen, ondanks de wijdverspreide infectie door Covid-19. Een deel van dat succes is een sterkere overheidsinterventie en openbare gezondheidsdiensten. Dit wil niet zeggen dat China, Rusland en anderen toonbeelden zijn van economische vooruitgang die de rest van de wereld moet nastreven. Maar een ding dat hun enorm op prijs stelt, is de consistente pleitbezorging van multilateralisme en wederzijds partnerschap die leiders van deze landen gedurende vele jaren hebben gemaakt. Dergelijke belangenbehartiging staat in schril contrast met de nul-som-mentaliteit van de Koude Oorlog van de VS en hun Europese bondgenoten (minions), die de wereld tracht af te bakenen in invloedssferen onder de hegemonie van Washington en de westerse particuliere hoofdstad.
Er zijn duidelijke tekenen dat de tot dan toe door de VS gedomineerde wereldorde er eigenlijk een is van wanorde waar destructieve, roofzuchtige relaties en eindeloze oorlogen de overhand hebben gehad. Een pandemische ziekte heeft slechts de sociopathische stoornis van het door de VS gedomineerde mondiale kapitalisme blootgelegd.
Aangezien de dreiging van pandemieën elk decennium lijkt toe te nemen, is het volgens deze internationale studie van Rob Wallace en zijn collega’s hoog tijd voor een nieuwe wereldwijde regeling en visie op samenwerking tussen landen.
Het lijkt volkomen terecht dat deze huidige pandemie het wereldwijde evenwicht van de economische macht van west naar oost verschuift op een manier die de overgang naar een meer levensvatbare wereld vergemakkelijkt. Een succesvolle, vreedzame overgang is nog lang geen uitgemaakte zaak. Maar het is mogelijk.