Internationaal gaan de vrije pers en de rechtsstaat nog steeds hand in hand. Landen met een hoge mate van persvrijheid zijn typisch landen met een sterke rechtsstaat. Een blik op de geschiedenis en het heden laat dat zien.
Reporters Without Borders meldt dat in 2019 wereldwijd 50 journalisten zijn vermoord en aanzienlijk meer zijn vastgehouden. Journalisten lopen vooral risico in landen waar niet naar constitutionele structuren kan worden gezocht. Instabiele landen als Afghanistan of Syrië, die gebukt gaan onder een burgeroorlog, maar ook bolwerken van de drugsoorlog zoals Mexico zijn gevaarlijke plekken voor journalisten.
In tijden van oorlog, burgeroorlog en revoluties is het werk van journalisten niet alleen gevaarlijk, maar loopt de vrije berichtgeving als geheel gevaar. De situatie van persvrijheid tijdens de Griekse revolutie in de 19e eeuw, die Aristides Hatzis in een nieuw IREF-werkdocument onderzoekt , is des te interessanter .
Vrijheid van de pers vandaag
De World Press Freedom Index 2020 van Reporters Without Borders geeft een systematisch overzicht van de huidige staat van persvrijheid . De index omvat 180 landen. Er wordt rekening gehouden met verschillende factoren, zoals de diversiteit van de media, hun onafhankelijkheid, de kwaliteit van het wettelijk kader of de veiligheid van journalisten.
Zeven van de tien landen met de grootste persvrijheid komen uit Europa. Duitsland miste net de top 10 en eindigde op de 11. Noord-Korea deed het slechtste. Griekenland staat op de 65e plaats, tussen Argentinië en Japan. De Griekse ranglijst is de afgelopen jaren gestegen.
Griekenland in de jaren 1820: revolutie, vrije pers
In maart 1821 kwam de Griekse bevolking in opstand tegen de heerschappij van de Ottomanen. In een nieuwe IREF Policy Paper onderzoekt Aristides Hatzis de rol van de pers tijdens deze revolutionaire periode. De focus ligt op een aantal kranten die vanaf 1824 het publieke discours in Griekenland vormden. Deze kranten zijn allemaal opgericht en gepubliceerd door Britse intellectuelen. De oprichters van de krant streefden verschillende prioriteiten na. Terwijl sommigen, vooral de Britse dichter Lord Byron, de erkenning van de Griekse Revolutie door andere Europese landen wilden bevorderen, plaatsten anderen de verspreiding van liberale ideeën in Griekenland op de voorgrond. Ze zijn er echt in geslaagd, zoals Hatzis schrijft. Opmerkelijk,
De verschillende doelen van de oprichters van de krant leidden ook tot de eerste censuur in het moderne Griekenland. De aanhangers, die vooral internationale erkenning van Griekenland wilden bereiken, zagen in de activiteit van hun meer liberale concurrentie een gevaar voor de erkenning van Griekenland door de monarchieën van Europa. Dus kregen ze een confiscatie van een kwestie van de meer liberale concurrentie.
Volgens Hatzis bleven Griekse kranten kritisch over elke vorm van autoriteit, buitensporige macht van de monarchie, premiers en regeringen na de tijd van de revolutie. Ze speelden een doorslaggevende rol bij de ontwikkeling van moderne staatsstructuren in Griekenland. Zelfs als deze aflevering een succesverhaal was, zowel voor de persvrijheid als voor de verspreiding van liberale ideeën in Griekenland, kon het radicaal nationalisme in Griekenland in de 19e eeuw niet voorkomen, zoals Hatzis uitlegt.
Vrije pers en democratische rechtsstaat vandaag
Internationaal gaan de vrije pers en de rechtsstaat nog steeds hand in hand. Landen met een hoge mate van persvrijheid zijn typisch landen met een sterke rechtsstaat. Landen waarin de pers vrijelijk kan rapporteren volgens de World Press Freedom Index, hebben een even sterke rechtsstaat, zo blijkt uit gegevens uit de Rule of Law Index van het World Justice Project. Het is niet helemaal duidelijk in welke richting de causaliteit werkt, maar er zijn enkele aanwijzingen dat een vrije pers de politieke macht beperkt en helpt om de rechtsstaat te handhaven.
Persvrijheid en de rechtsstaat zijn nauw met elkaar verweven – zowel vandaag als in het verleden. Hatzis ‘resultaten op het gebied van persvrijheid tijdens de Griekse revolutie in de 19e eeuw zijn verbluffend omdat een grotendeels vrije pers zich kon vestigen ondanks de ongunstige omstandigheden van het revolutionaire tijdperk.
Helaas houdt deze NGO zich niet bezig met bannen, shadowbannen, selectieve berichtgeving en zelfcensuur van de ‘vrije pers’, waardoor ik vaak naar RT en de kwalitatievere alternatieve media (zoals deze) en Youtube kanalen zoals the Grayzone en Kim Iverson moet uitwijken voor een vollediger beeld. Tegenspraak wordt bijna nergens meer geduld.